Morgunblaðið - 06.01.1984, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. JANÚAR 1984
Heilsuvernd
er sparnaður
eftir Ólaf Ólafsson
landlœkni
íslenska þjóðin á við efnahags-
lega erfiðleika að stríða og þess
vegna er eðlilegt að rætt sé meira
um sparnað m.a. í heilbrigðisþjón-
ustu en áður.
Umræður um kostnað við heil-
brigðisþjónustu hér á landi hafa
einkum snúist um bein útgjöld, þ.e.
kostnað við heilsugæslu- og
sjúkrahúsþjónustu. Samkvæmt
niðurstöðum rannsókna á Norður-
löndum er ljóst að óbein útgjöld,
þ.e. kostnaður vegna sjúkdóma og
vanheilsu sem stafar af fjarvist-
um vegna sjúkdóma, örorku og
dauða fyrir aldur fram er mun
meiri en beinn kostnaður. í stór-
um dráttum er hlutfallsleg dreif-
ing heildarkostnaðar eins og hér
segir:
Beinn kostnaður vegna heilsu-
gæslu og sjúkrahúsþjónustu 35%.
Obeinn kostnaður vegna veikinda,
fjarvista og örorku 50%. Fram-
leiðslutap og útgjöld vegna dauða
fyrir aldur fram 15%.
Helstu sjúkdómar er
valda fjarvistum og
ótímabærum dauóa
Helstu orsakir fjarvista karla á
aldrinum 20—64 ára og kvenna
20—34 ára í Reykjavík voru eftir-
farandi sjúkdómar (Hjartavernd):
Vöðva- og liðasjúkdómar
Slys
Magasjúkdómar
Hjarta- og æðasjúkdómar
Höfuðverkur og þreyta
Öndunarfærasjúkdómar
Geðsjúkdómar
Sömu sjúkdómar eru algengustu
orsakir fjarvista í nágrannalönd-
um.
Athuganir Landlæknisembætt-
isins benda til þess að flest æviár
sem tapast fyrir 70 ára aldur
vegna ótímabærs dauða megi
rekja til:
Slysa
Hjarta/æðasjúkdóma
Krabbameins
Lungnasjúkdóma
Samhljóða niðurstöður hafa
fengist við athuganir t.d. í Kanada
og Svíþjóð.
Tilraunir til sparnaðar eru nú
gerðar á sjúkrahúsum. Þær bein-
ast aðallega að:
1. Aukinni hagræðingu í rekstri.
2. Takmörkun á mannahaldi.
Ólafur Ólafsson
Ennfremur hefur verið rætt um
sérstakan sjúklingaskatt en
ákveðnar tillögur hafa ekki komið
fram í því efni og mun ég geyma
mér að fjalla um þær þar til þær
hafa séð dagsins ljós.
Sjálfsagt er að huga vel að auk-
inni hagræðingu. Ég hefi þó ekki
mikla trú á að spara megi veru-
lega útgjöld varðandi framan-
greinda liði, nema að af hljótist
verulegur samdráttur í þjónustu
við sjúka. Að öllu jöfnu er betri
kostur að leggja auknar byrðar á
heilbrigðar herðar.
Skoðun mín byggist á eftirfar-
andi staðreyndum:
1. 1. í heilbrigðisþjónustu er nær
undantekningalaust haldið
uppi svipaðri þjónustu hér á
landi og gert er meðal ná-
grannaþjóða — enda ekki ann-
að gerlegt. Ekki er trúlegt að
fslendingar geti veitt svipaða
heilbrigðisþjónustu og veitt er í
nágrannalöndum án þess að
kostnaður verði svipaður.
Læknar okkar eru vel menntað-
ir og skylda þeirra er að upp-
lýsa sjúklinga um bestu úr-
lausn á vandamálum þeirra. Ég
veit ekki til þess að sjúklingi
hafi t.d. verið neitað um utan-
för til aðgerðar ef skortur er á
fullnægjandi þjónustu hér á
landi.
2. Bein útgjöld hér á landi til heil-
brigðisþjónustu sem hlutfall af
vergum þjóðartekjum eru held-
SALA ROANOI LYFJA OG SVEFNLYFJA
Dagsk jmmtar á hverja þúsund íbúa
23.4%
1974 1978 1982
Breytingar á reykingum 10—16 ára nemenda í grunnskólum Reykjavíkur.
Efri tölurnar sýna allar reykingar, en þær neðri daglegar reykingar.
Aldursstöðluð dánartíðni, miðað við 100 000
-60 -65 -70 -75 -80
ur minni en á öðrum Norður-
löndum (nema Finnlandi).
Heilsuvernd er
sparnaður
Ég tel að með aukinni heilsu-
vernd og heilbrigðisfræðslu megi
draga verulega úr veikindum og
dauðsföllum fyrir aldur frarri og á
þann hátt megi spara ómælda
fjármuni. Vil ég nefna nokkur
dæmi sem rökstyðja mál mitt.
Sumar heilsuverndaraðgerðir
skila árangri strax, en aðrar er frá
líður.
1. Umferðarslys
Samkvæmt bráðabirgðanið-
urstöðum frá Slysadeild Borg-
arspítalans munu um 500 færri
sjúklingar hafa heimsótt deildina
vegna áverka eftir umferðarslys
það sem af er þessu ári (nóv.
1983) í samanburði við árið 1982.
Innlögnum fækkaði um 25% á
sama tímabili. Meðalkostnaður
vegna hvers slyss er vægt áætl-
aður um 30.000 kr. Orsakir
þessara breytinga eru sjálfsagt
margþættar — en án efa vegur
hér þyngst hinn mikli áróður
fyrir bættri umferð á norræna
umferðarárinu.
2. Heimaslys
Komur á Slysadeild Borg-
arspítalans jafngilda því að
þriðja hvert barn 2—3ja ára á
Reykjavíkursvæðinu heimsæki
Slysadeildina árlega vegna
heimaslyss. I sumum ná-
grannalöndum hefur tekist að
fækka heimaslysum um 30—40%
með markvissri fræðslu og áróðri
meðal almennings. í undirbún-
ingi er svipuð herferð hér á
landi eftir áramótin. Því miður
hefur hún tafist vegna skorts á
fjárveitingum.
3. Reykingar
Samfara fræðslu Krabbameins-
félagsins meðal grunnskólanema
Svíar á hringvegi
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Sænsk-íslenska félagið í Lundi
og Málmey gefur út ársritið Gard-
ar (heitið eftir Garðari Svavars-
syni) og hef ég nokkrum sinnum
áður getið þess hér i blaðinu.
Skömmu fyrir jólin barst mér í
hendur fjórtándi árgangur. Ritið
er að þessu sinni með minna móti,
tæpar fimmtíu síður auk nokkurra
auglýsingasíðna. Ritstjóri er 3em
fyrr Lars Svensson.
Fremst er þáttur eftir Knut
Jönsson, Hringinn um ísland á sex
dögum. Segir þar frá ferð sem höf-
undur fór um ísland með fjörutíu
manna hóp sumarið 1979. Man ég
ekki rétt að það væri kalda sumar-
ið? — Eigi að síður láta Svíarnir
vel af íslandsferðinni, enda munu
fæstir þeirra hafa lifað hlýtt
sumar á íslandi (og raunar ekki
ungir íslendingar heldur því slíkt
sumar hefur ekki runnið hér upp
síðan 1960 en það er önnur saga).
Ferðalangarnir fóru meðal annars
að Glaumbæ í Skagafirði, gengu
um Dimmuborgir við Mývatn,
heimsóttu Skálholt og Þingvelli.
Og svo auðvitað Gullfoss og Geysi!
Á Þingvallavegi var hópurinn
stöðvaður af lögreglu. Verið var að
kvikmynda »Laxnessroman«. En
sú töf stóð aðeins stutta stund.
Höfundur segir að íslandsferðin
hafi verið sér »en fantastisk och
oförglömlig upplevelse*. Hrifnast-
ur var hann af Svartafossi í Öræf-
um.
Arfsögnin um dauða Sveins tjúgu-
skeggs heitir þáttur eftir Sven
Sandquist. Sveinn féll við Gains-
borough 1014. Arfsögn varð til um
dauða hans. Var hún skrásett þeg-
ar um 1100 af enskum munki, Her-
manni að nafni. Telur höfundur að
þaðan hafi síðari söguritarar haft
frásögnina af dauða Sveins, þeirra
á meðal Snorri Sturluson.
Inge Knutsson, sem oft hefur
komið nálægt íslenskum nútíma-
bókmenntum, kynnir ljóð þeirra
Snorra Hjartarsonar með stuttri
hugleiðingu. Leggur hann meðal
annars áherslu á sambland það,
I,ar.s Svensson
sem gætir í kvæðum Snorra, af
þjóðrækni og rómantík annars
vegar en alþjóðahyggju hins veg-
ar. Inge Knutsson mun vera kunn-
ugur einhverjum íslenskum
bókmenntamönnum og hafa ým-
islegt frá þeim. En gengi sitt á
Snorri fyrst og fremst að þakka
það að hann hefur verið eins kon-
ar máiamiðlun í íslenskri menn-
ingarpólitík síðustu áratugina,
róttækur í stjórnmálum en þjóð-
legur í tjáningu. Án þeirrar sam-
þættingar hefði kveðskapur hans
varla hlotið þá almennu og lítt
umdeildu viðurkenningu sem raun
ber vitni.
Efnið í Gardar er oftast íslandi
tengt, stundum líka Færeyjum. En
fyrir kemur að þar birtast þættir
sem fremur höfða til Skandínava,
beint. Svo er t.d. um þáttinn Fote-
viksprojektet eftir Birgittu Hárdh.
Sömuleiðis eru þarna umsagnir
um bækur sem fjalla um ýmiss
konar samnorræn fræði. Þó Gard-
ar sé misjafnlega efnismikið rit er
lofsvert að fámennt félag skuli
halda því úti reglulega.