Morgunblaðið - 07.02.1984, Page 20

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. FEBRÚAR 1984
20
IHtqpu Utgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 20 kr. eintakið.
Stjórn borgarmála
Fyrr en varir verða tvö ár
liðin síðan sjálfstæðis-
menn endurheimtu meirihluta
í borgarstjórn Reykjavíkur
undir forystu Davíðs Oddsson-
ar, borgarstjóra. Strax á
fyrstu mánuðum hins nýja
meirihluta urðu borgarbúar
varir við að skipulegar og
skynsamlegar var tekið á mál-
um en í tíð vinstri glundroða-
aflanna. Réttmæti glundroða-
kenningarinnar sést best ef
menn bera saman kjörtímabil
vinstri meirihlutans og hvern-
ig á stjórn borgarinnar hefur
verið haldið síðan í maí 1982.
Á fundi hjá Hvöt, félagi
sjálfstæðiskvenna í Reykjavík,
í síðustu viku gerðu þau Davíð
Oddsson og Ingibjörg Rafnar,
borgarfulltrúi, grein fyrir
stjórn borgarmála það sem af
er kjörtímabilinu. Breytingin
til batnaðar hefur tvímæla-
laust orðið mest í skipulags-
málum og varðandi úthlutun
lóða. Morgunblaðið hefur áður
kallað þessa breytingu þögula
byltingu og er ástæða til að
ítreka þá lýsingu með vísan til
þess að á hverjum fundi borg-
arráðs er nú úthlutað einni
eða fleiri lóðum. Punktakerfið
sem vinstri meirihlutinn beitti
í skömmtunarstjórn sinni á
lóðum var fljótt afnumið og
meira en það: með stórhuga
framkvæmdum við Grafarvog-
inn hefur verið brotið land
undir íbúðarhús og telur Dav-
íð Oddsson að líkja megi um-
framlóðum borgarbúa við
bankainnstæðu, sem ávaxtar
sig vel. Á þessu stigi er of
snemmt að átta sig á því
hvaða áhrif hin þögula bylting
í lóðamálum höfuðborgarinn-
ar hefur, eitt er víst, hún léttir
þeim sem vilja eignast þak yf-
ir höfuðið sporin og dregur úr
óeðlilegri spennu sem stuðlaði
að margskonar braski.
Athyglisvert er að sam-
kvæmt frásögn Morgunblaðs-
ins af fundi þeirra Davíðs og
Ingibjargar hjá Hvöt eru
helstu deiluefnin varðandi
stjórn borgarmála þau, hvað
gera eigi við hunda í höfuð-
borginni og aðild borgarinnar
að nýju fyrirtæki á sviði sjón-
varps- og myndbandatækni.
Ekki verður annað sagt en
áhyggjur manna einungis af
þessum tveimur málum sýni
að vel hafi til tekist þar sem
mest á reynir. Geti meirihlut-
inn hoggið á hnútinn í hunda-
málinu, sem velkst hefur fyrir
yfirvöldum um áratugaskeið,
væri það fagnaðarefni. Um
nýja fyrirtækið er of snemmt
að segja nokkuð á þessu stigi,
en þátttaka borgaryfirvalda í
tækniframförum sem snerta
hag hvers Reykvíkings ob
landsmanna allra getur ekki
verið ámælisverð vilji menn
líta á málið fordómalaust.
Ragnar í Smára
áttræður
Eg held að vinstrimenn
misskilji mest hlutverk
sitt, þegar þeir eru að gera
barnalegar árásir á þá menn,
sem stunda atvinnurekstur,
ekki einungis á kaupmenn,
heldur líka á alla aðra sem eru
að basla við að bjarga sér á
eigin spýtur. Undirstaða
sjálfstæðs fyrirtækis er fram-
tak einstaklingsins. Engin
þjóð verður nokkurn tíma
sjálfstæð nema hún eigi skap-
andi menn, listamenn og at-
hafnamenn. Það þarf mikinn
áhuga og úthaid til þess að
reka fyrirtæki vel. Sannleikur-
inn er sá, að starfsgleði at-
hafnamannsins og sköpunar-
gleði listamannsins eru af
sama toga. Það þarf að
tryggja listamanninum að-
stöðu til að stunda list sína, og
það þarf líka að gera athafna-
manninum kleift að reka sitt
fyrirtæki. Þjóð er báglega á
vegi stödd þar sem athafna-
menn og listamenn þurfa að
leita til æðstu stjórnvalda um
hvern tittlingaskít."
Þannig komst Ragnar Jóns-
son í Smára að orði í Eimreið-
arviðtali fyrir átta árum. Orð
hans eiga vel við í dag þegar
áttræðisafmælis Ragnars í
Smára er minnst, því að hann
er sá athafnamaður meðal
samtíðarmanna sem unnið
hefur mest stórvirki í þágu
lista, bókmennta, tónlistar og
myndlistar um sína daga.
Ragnars í Smára verður ætíð
getið í íslandssögunni þegar
minnst er á hlut athafna-
manns í Iistalífi þjóðarinnar.
Stórhugur og örlæti hans hef-
ur hvatt listamenn til dáða og
veitt þeim það frjálsræði sem
er nauðsynlegt til að sköpun-
argleðin fái notið sín.
Á þeim árum sem liðin eru
síðan Ragnar í Smára mælti
hin tilvitnuðu orð hefur
þróunin í atvinnu- og listalífi
þjóðarinnar orðið á þann veg
að heldur hefur dregið úr því
að athafnamenn og listamenn
eigi allt undir æðstu stjórn-
völdum. Frekari skref á þeirri
braut yrðu þjóðinni allri til
heilia.
Launakönnun Vinnuveitendasambands íslands:
Ætla má að könnunin
nái til nær 5.
hvers vinnandi manns
MORGUNBLAÐINU barst í gær
launakönnun Vinnuveitendasam-
bands íslands. Könnunin er fram-
kvæmd meðal 40% aðildarfélaga
VSÍ og nær til rúmlega 14.000
starfsmanna þessara aðildarfélaga
sambandsins. Könnunin sýnir heild-
artekjur starfsmanna fyrirtækjanna
og því kemur ekki fram skipting
milli dagvinnutekna, yfirvinnu- eða
bónusgreiðslna. Niðurstöður könn-
unarinnar fara hér á eftir, eins og
þær eru kynntar I VSÍ-tíðindum,
fréttabréfi VSÍ:
„Vinnuveitendasamband fs-
lands hefur nýverið lokið við úr-
vinnslu á gögnum í launakönnun,
er VSf stóð fyrir meðal aðildar-
fyrirtækja sinna í lok nýliðins
árs. Könnun þessari var einkum
ætlað að leiða í ljós, hverjar heild-
arlaunagreiðslur til starfsmanna
raunverulega voru um þessar
mundir og hvernig háttað er
dreifingu starfsmanna í hinum
ýmsu starfsstéttum á launabil.
Þátttaka var mjög almenn, en
alls skiluðu 510 fyrirtæki af öllum
stærðum og í öllum starfsgreinum
upplýsingum um launagreiðslur,
heildarfjölda starfsmanna ásamt
upplýsingum um fjölda og dreif-
ingu starfa á tiltekin launabil.
Hluti svara reyndist ekki með öllu
fullnægjandi, en til úrvinnslu
komu upplýsingar frá 454 fyrir-
tækjum.
Starfsmenn þessara fyrirtækja
reyndust vera 19.284, en af þeim
voru 14.003 í fullu starfi á því
tímabili, er könnunin miðaðist
við, þ.e. í októbermánuði sl. Könn-
unin er talin hafa náð til a.m.k.
40% af heildarfjölda starfsmanna
aðildarfyrirtækja VSÍ. Sé miðað
við upplýsingar um vinnumarkað-
inn 1982, er Framkvæmdastofnun
hefur nýverið birt, má ætla að
upplýsingar um launadreifingu
starfsmanna taki til nær 5. hvers
manns á vinnumarkaðnum sé
landbúnaður ekki með talinn.
Könnunin ætti því að gefa næsta
raunverulega mynd af launadreif-
ingu og heildarlaunum á almenn-
um vinnumarkaði.
Hlutastörf reyndust vera 5.281
eða sem svarar 27,4% af heildar-
fjölda starfsmanna. Er það
nokkru lægra hlutfall, en upplýs-
ingar Framkvæmdastofnunar um
vinnumarkaðinn 1982 benda til að
almennt sé. Hæsta hlutfall hluta-
starfa reyndist vera í verslun og
þjónustu; um og yfir 50%, en
áberandi lægra í iðnaði af öllu
tagi, 20—30%.
Laun og launadreifíng
Könnunin tók til allra starfs-
manna, sem voru í fullu starfi hjá
viðkomandi fyrirtækjum í októ-
ber 1983. Voru fyrirtækin beðin
um að tilgreina fjölda starfs-
manna í hverju tilgreindra launa-
bila og miða við heildarlaun við-
komandi starfsmanna. Laun mán-
aðarkaupsmanna miðast við allan
októbermánuð, en upplýsingar um
launadreifingu vikukaupsfólks
miðast hins vegar við laun fyrir 1.
viku októbermánaðar.
Það skal sérstaklega áréttað, að
með launum skyldi telja allar
greiðslur, hverju nafni sem þær
nefnast, þ.m.t. laun vegna yfir-
vinnu, ákvæðis- og bónusvinnu
o.s.frv. ásamt verkfæra-, fata- og
fæðispeningum og öðrum því lík-
um greiðslum, en þó ekki orlof,
hvorki af dag- né yfirvinnu.
Þá voru fyrirtækin beðin um að
flokka starfsmenn í starfsgreinar,
svo sem fram kemur á meðfylgj-
andi töflu.
Á það skal lögð áhersla, að tafl-
an um launadreifingu gefur engar
upplýsingar um það, hvað liggur
til grundvallar launum viðkom-
andi starfsmanna, s.s. menntun,
starfsaldur, eðli starfa, persónu-
bundin hæfni né yfirvinna. í töl-
unum felast því einungis upplýs-
ingar um heildarlaun starfs-
manna f viðkomandi fyrirtæki á
þeim tíma, er könnunin náði til.
Könnunin gefur þvi ekki tæmandi
upplýsingar um mðgulegar tekjur
viðkomandi starfsmanna á um-
ræddu tímabili, því ekkert er vit-
að um aðrar launatekjur eða
greiðslur. (Sjá um könnun Kjara-
rannsóknanefndar hér á eftir.) Sú
mynd, sem með þessum hætti hef-
ur fengist af launum og launa-
dreifingu er því háð framan-
greindum fyrirvörum.
Launadreifíng starfsmanna í fullu starfí. Launakönnu VSÍ 1983
Hlutfallsleg skipting eftir starfsgreinum
Launabil þús. kr. Verkafólk % lónverka* fólk % Idnaóar- menn % Verslun/ þjónuNta % Sérfræóingar /Ntjórnendur % Sjómenn % Fluglióar % Annaó % Vegió % Fjöldi Ntarfam.
11-13 þús. 6,5 15,9 0,2 5,7 0,1 1,0 4,6 5,1 717
13-15 þús. 7,7 14,0 U 9,7 0,6 0,3 2,9 6,2 868
15-17 þús. 15,6 14,5 2,2 12,2 1,1 1,8 0,7 6,8 9,5 1332
17-19 þús. 11,1 16,0 4,8 12,4 0,7 3,5 2,3 5,5 8,9 1244
19—21 þús. 12,4 11,0 5,9 11,6 2,4 5,8 5,2 12,6 9,2 1289
21-23 þús. 10,0 9,5 10,1 10,9 2,1 3,8 2,3 8,9 8,4 1179
23-25 þús. 8,4 5,8 10,2 8,3 3,6 4,0 4,2 10,1 7,3 1018
25—30 þús. 13,6 7,3 23,8 12,9 15,5 14,0 18,3 16,9 14,6 2041
30—35 þús. 7,4 3,2 14,8 6,7 17,6 13,8 7,2 13,1 9,7 1358
> 35 þús. 7,3 2,8 26,9 9,6 56,4 52,9 58,8 18,6 21,1 2957
Samtals 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Fjöldi starfsm. 4.200 1.696 1.942 2.720 1.770 1.132 306 237 14.003
Skýringar við
launadreifingatöflu
Taflan hér að framan um
launadreifingu sýnir að á launa-
bilinu 11—13 þúsund kr. voru
6,5% verkafólks, .15,9% iðnverka-
fólks og 0,2% iðnaðarmanna. Yfir
35 þús. kr. voru hins vegar 7,5%
verkafólks, 2,8% iðnverkafólks og
26,9% iðnaðarmanna.
í öftustu dálkunum tveimur
kemur fram samtala allra
starfshópa, bæði fjöldi í hverju
launabili og hlutfall af heild.
Þannig voru 5,1% eða 717 af
14.003 með 11—13 þúsund króna
tekjur og 21,1% með meira en 35
þúsund kr. tekjur.
í neðstu linunni kemur fram
fjöldi í hverri starfsgrein og sést
þar m.a. að könnunin náði til
1.942 iðnaðarmanna og 4.200 töld-
ust til verkafólks.
Þáttur lágmarkstekna
í könnuninni var sérstaklega
leitað eftir fjölda starfsmanna í
fullu starfi, sem fengu greiddar
lágmarkstekjur fyrir fulla dag-
vinnu skv. svofelldu samnings-
ákvæði:
Frá 1. október 1983 skulu lág-
markstekjur fyrir fulla dagvinnu
vera kr. 10.961 á mánuði en hlut-
fallsiega lægri þegar um hluta-
starf er að ræða.
Þegar metið er, hvort starfs-
maður á rétt á greiðslu vegna
þessa ákvæðis, skal telja með
dagvinnutekjum allar launa-
greiðslur aðrar en greiðslur vegna
yfirvinnu, vaktavinnu eða kostn-
aðargreiðslur.
Ákvæði þessarar greinar tekur
ekki til unglinga innan 16 ára ald-
urs.
Fram kom, að 581 starfsmaður
hafði á tímabilinu notið launa
skv. umræddu ákvæði og svarar
það til 4,1% af heild. Vissa fyrir-
vara verður þó að gera varðandi
þessa niðurstöðu, þar sem fram
kom að nokkurs misskilnings virt-
ist gæta um efni spurningarinnar.
Allt að einu má ætla að fram-
angreind niðurstaða gefi vissá
vísbendingu um vægi þessa samn-
ingsákvæðis.
Frávik frá meðallagi
í könnuninni var sérstaklega
spurst fyrir um það, hvort laun
væru frábrugðin því, sem venja
væri til, ýmist til hækkunar eða
lækkunar. Alls töldu 16,5% fyrir-
tækjanna heildarlaun vera hærri
en að jafnaði, en 11% töldu heild-
arlaun hins vegar vera lægri.
Áberandi var, að í fyrrnefnda
hópnum voru það einkum fram-
leiðslufyrirtæki í iðnaði, sem
töldu heildarlaunagreiðslur vera
hærri og þá væntanlega vegna
meiri umsvifa. Hins vegar voru
þau fyrirtæki, er töldu launa-
greiðslur með minna móti einkum
í sjávarútvegi. Kemur þessi niður-
staða ekki á óvart, ef litið er til
annarra fyrirliggjandi upplýs-
inga.
Launakönnun þessi var frum-
raun af hálfu VSI á þessu sviði, en
undirtektir aðildarfyrirtækja
gefa tilefni til þess, að áfram
verði haldið á sömu braut.
Könnun kjararann-
sóknanefndar
Eins og kunnugt er hefur
Kjararannsóknanefnd unnið að
sérstakri könnun á kjörum lág-
launafólks undanfarnar vikur.
Endanlegar niðurstöður þessarar
könnunar liggja enn ekki fyrir.
Rétt er að vekja athygli á að at-
hugun Kjararannsóknanefndar
beinist eingöngu að þeim verka-
lýðsfélögum sem talin hafa verið
láglaunafélög, þannig að af henni
fæst alls ekki heildarmynd af
launakjörum þjóðfélagsins. Þessi
könnun er að því leyti fyllri en
launakönnun VSl, að spurt er um
nokkra félagslega þætti auk tekna
af öðrum störfum en aðalstarfi
svo og tekna maka. Með þessu
ætti því að koma fram haldbetri
mynd af afkomumöguleikum
heimilanna en áður hefur fengist.
Þær upplýsingar hljóta að teljast
afar mikilsverðar með hliðsjón af
því að atvinnuþátttaka kvenna
hefur aukist að mun og er hér
meiri en í nálægum löndum.
Heimilistekjur er því það hugtak
sem mikið verður litið til í um-
ræðu um þá sem verst eru settir.
Fyrstu vísbendingar sýna veru-
lega samsvörun við launakönnun
VSÍ, að svo miklu leyti sem um
samanburð getur verið að ræða,
en niðurstöður verða að sjálf-
sögðu kynntar í VSÍ-tíðindum
þegar þær liggja fyrir."