Morgunblaðið - 14.11.1984, Blaðsíða 59

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 1984
59
það skyldi þó ekki vera, að austan-
tjalds sé líka fólk, jafnvel í háum
embættum, sem óttast. Ætli Rúss-
ar hafi gleymt því, að þeir misstu
tuttugu milljónir manna i seinni
heimsstyrjöldinr.i fyrir vopnum
nazista? Þeir skyldu þó ekki telja
sig hafa ástæðu til að óttast, að
slík viðhorf í stjórnmálum eigi sér
sums staðar nokkurt fylgi á vest-
urlöndum nú.
Arnór mun vafalaust kunna
svör við orðum um þjáningar
Rússa ef að líkum lætur. Hið sí-
gilda andsvar er, að þeir hafi
sjálfir útrýmt fjölda samlanda
sinna í „hreinsunum" Stalíns. Það
minnir okkur á, að Sovétríkin eru
guðlaust kommúnistaríki. Guð-
leysi hefur kirkjan aldrei talið
manninum fyrir beztu, hvorki
guðlausan kommúnisma, guðlaus-
an fasisma né guðlausan kapítal-
isma.
Ástæða þess, að „freeze"-
hreyfingin hefur svo mikið fylgi
meðal almennings er aukin al-
menn þekking á málefnum víg-
búnaðar. Það er sú þekking, sem
hefur grafið undan trausti manna
á leið vopna til þess að efla öryggi
þjóða og frið þeirra á milli. Sú trú,
sem Arnór boðar, er á undanhaldi,
að friður sé aðeins hugsanlegur í
helskugga kjarnorkusprengjunn-
ar. Minnir sú trú nokkuð á skurð-
goðadýrkun?
Hvers vegna þarf hann að ve-
fengja og vantreysta, þegar fólk
með góðan vilja til þess að efla
frið og frelsi í þessum heimi lætur
til sín heyra? „Vinur er sá annars,
er ills varnar" er forn speki úr
fornsögum okkar. Arnór er á öðru
máli. Hvaða leyfi hefur hann til
þess að hunza og tortryggja þau
varnaðarorð, sem berast frá ótal
samtökum þeirra, sem gerst
þekkja til innviða vígbúnaðar
samtímans?
Priðarhreyfing samtímans
grundvallast ekki á þekkingarleysi
heldur þekkingu. Margir hópar
sérfræðinga hafa myndað friðar-
samtök, t.d. eðlisfræðingar, sem
bezt þekkja til kjarnorkuvopna,
þeir hafa t.d. bent á þá hættu, sem
felst í takmarkaðri notkun kjarn-
orkuvopna, þar sem áhrifin komi
ekki síður niður á þeim, sem vopn-
unum beitir en hinum, sem þau
eru ætluð. Kjarnorkuvopnum hef-
ur því verið líkt við byssu, þar sem
skot hleypur ekki aðeins framúr
hlaupinu heldur einnig aftur úr
því. Fjöldamörg samtök sérfræð-
inga og leikmanna hafa sitthvað
fram að færa, sem Arnór hefði
gott af að kynna sér. Hann ætti
líka að vita það, að i fremstu röð
friðarhreyfingarinnar eru reyndir
stjórnmálamenn úr öllum flokk-
um og frá öllurn þjóðum og þar
eru menn, sem setið hafa langtím-
um saman við samningaborð, þar
sem risaveldin hafa höndlað um
vopn sín.
Enn er ógetið friðarrannsókn-
arstofnana víða um heim, ekki sízt
á Norðurlöndum. Þar má nefna
friðarrannsóknarstofnunina í Osló
og hina alþjóðlegu friðar-
rannsóknarstofnun i Stokkhólmi.
Friðarrannsóknir eru stundaðar
við marga vestræna háskóla.
Miklar upplýsingar um vigbúnað
heimsins koma fram i umræðum á
þjóðþingum vesturlanda og þá
ekki sízt í svonefndum „hearings"
i bandaríska þinginu i Washing-
ton.
En þrátt fyrir þetta allt þá er
ennþá hávær og harðsvíraður hóp-
ur manna á borð við Arnór Hanni-
balsson, sem æðir um, grenjandi
„kommúnismi" á allt, sem að sátt-
argjörð, friði og afvopnun miðar.
Þeir vilja ekkert af upplýsingum
vita, ekkert af þekkingu. Þeir svíf-
ast einskis til þess að tortryggja
allt og alla, sem vilja leggja sitt af
mörkum til þess að þessari mestu
ógn verði bægt frá mannkyninu,
kjarnorkuvánni. Þeir vilja ekkert
vita um hungur í heiminum og
misrétti, sem viðgengst víða í
þriðja heiminum.
Svigrúm þeirra minnkar í réttu
hlutfalli við þekkingu almennings
á málefnum friðar og afvopnunar.
Þess vegna óttast Arnór friðar-
göngur, umræður i kirkjum,
presta, sem flytja „fagnaðarerindi
friðarins", þeir óttast friðar-
fræðslu í skólum, þeir óttast i
raun og veru sjálft lýðræðið. Hjal
þeirra um lýðræði er þvi einskis
virði.
Katekismus dósentsins
Dósentinn kynnir fslenzku þjóð-
kirkjuna á þennan tilkomumikla
hátt: „Uppi á íslandi er stofnun,
sem ríkið styður og verndar. Það
er hin evangelísk-lútherska
kirkja.“ Neðan úr hvaða undir-
heimum skyldi hann rita þessi
orð, eða er hann að skrifa fyrir
útlendinga? Það er engu líkara en
Arnór álíti, að þjóðin þekki ekki
þessa „stofnun". Það skyldi þó
ekki vera, að hann sé sjálfur að
gera sér grein fyrir tilvist þessar-
ar voðalegu stofnunar? En Arnór
lætur kirkjuhatur sitt og ótta við
þetta skelfilega fyrirbæri ekki
aftra sér frá því að rita kafla um
„Hlutverk kirkjunnar". Hann tel-
ur það lítilræði eitt að bregða sér i
erkibiskups líki og taka i skottið á
þessari litilsigldu „stofnun uppi á
Islandi". Og ekki munar hann um
að segja biskupi fyrir verkum á
ósmekklegan og forkastanlegan
hátt, er hlýtur að vekja andúð og
reiði hverjum þeim, sem þennan
subbulega samsetning les.
Hann „veit“ hver boðskapur
kirkjunnar á að vera og telur að
„boðandi orðsins (hafi) eitthvað
ruglast í sinum katekismus" og
þar á hann við undirritaðan.
Kannski nú eigi að fara að efna
við í brennu handa villutrúar-
mönnum. Vill Arnór, að slík orð
séu tekin sem hvert annað fleipur,
sem ekki sé mark tekið á? Kímni-
gáfa hans er að verða hvimleið að
ekki sé meira sagt. Kannski Arnór
hafi skrifað katekismus, sem hann
vill láta kirkjuna kenna. Hvernig
ætli sá katekismus yrði? Næsta
tilvitnun í grein hans ætti að gera
mönnum kleift að fara nærri um
það. Hann segir:
„Þá segir guðsmaðurinn: Við
eigum að „efla elsku til óvinarins”,
forðast „að draga upp af honum
grýlumyndir“, mæta honum „með
kærleika". Þetta er ekki amalegt
tilboð. Við eigum að elska
KGB... “ Með þessum orðum af-
hjúpar Arnór vanþekkingu sína á
kristinni trú. Hann heldur, að til-
vitnun mín í alþekkt orð Fjallræð-
unnar sé frá mér komin! Hann
veit ekki, að kristin trú á sér eitt
óumdeilanlegt sérkenni, og það er
boð Jesú í Fjallræðunni um af-
stöðu þá er hafa beri til óvinarins.
Boð um að elska náunga sinn er að
finna hvarvetna I trúarbrögöum
og lífsskoðunum. Boð um að taka
óvininn gildan er sterkasta einkenni
kristinnar lífsskoðunar. Og má þá
einu gilda hver sá óvinur er, um
þetta snýst kristin lífsskoðun að
verulegu leyti og þar með framlag
hennar til urmæðu dagsins. Arnór
hafnar þessu meginatriði á af-
dráttarlausan hátt.
Látum það nú vera þótt hann
hafi ekki ráðizt á garðinn þar sem
hann er lægstur, hann er greini-
Iega hugaður maður og ætlar sér
ekki lftið viðfangsefni. Hann hefur
um leið beint spjótum sínum að
öllu þvi sem kalla mætti afsprengi
þessa lífsviðhorfs. Vill hann ekki
Sameinuðu þjóðirnar feigar?
Heldur hann, að þær hafi verið
stofnaðar til þess að draga upp
grýlumyndir af fólki, efla hatur
þess á meðal og brýna menn til
þess að mæta hver öðrum með
krepptum hnefa?
Katekismus Arnórs yrði þá
eitthvað á þessa leið ef að líkum
lætur: Við skulum efla hatur til
óvinarins, eigi forðast að draga
upp af honum grýlumyndir og
mæta honum með grimmd. Er það
þá ekki líka það, sem hann óskaði
sér sem „hlutverk kirkjunnar"? Er
það ekki þessi kirkja, sem ekki vill
sjá dagsins ljós; og dósentinn er
orðinn leiður á að bíða þess að
brúðurin komi. En þá má hann
vita þetta: slík kirkja kemur aldrei
því fyrirbæri af þvílíku tagi væri
ekki kirkja Krists.
Svo vikið sé að grein Arnórs í
DV 23. okt. sl. þá heldur hann því
þar fram umbúðalaust, að fslenzka
þjóðkirkjan og Lútherska heims-
sambandið, sem hún á aðild að, sé
fjarstýrt af kommúnistum í
Moskvu. Hér er á ferð fasistaof-
stæki af verstu gerð, sem mér er
nær að halda, að sé óþekkt í um-
ræðum hér á landi um kirkju og
kristindóm. Það kveður við nýjan
tón í umræðum um málefni kirkj-
unnar hér á landi. En sá tónn
minnir á kirkjuofsóknir nazista á
árunum fyrir seinni heimsstyrj-
öldina: ef kirkjan styður ekki
okkar málstað þá er henni fjar-
stýrt af kommúnistum.
I grein dósentsins í DV rignir
yfir lesendur slíku spurningaflóði,
að það vekur meðaumkvun með
höfundinum. Kannski hann gæti
þegið eitt ráð, ef verða mætti til
þess að leysa úr einhverjum hinna
mörgu spurninga hans um hlut-
verk kirkjunnar og boðskap henn-
ar: hvernig væri að hann læsi þá
bók, sem kirkjan les: Biblíuna?
Kannski hann yrði einhvers vísari
um inntak þess skelfilega boð-
skapar, sem þessi „stofnun uppi á
íslandi" telur sér bera að flytja.
Fridarbardaga-
guöspjallið
Hvorki fær Arnór hamið kímni-
gáfu sína né orðkynngi þegar
hann finnur upp snjallyrðið „frið-
arbardagaguðspjaH“. Fáir munu
þó kunna merkingu þess orðskríp-
is til hlítar. Vera má, að þar eigi
hann við baráttu fyrir friði. Það er
engin þversögn, að barizt skuli
fyrir friði ekki frekar en það er
þversögn, að víða þurfa menn að
berjast fyrir frelsi og mannrétt-
indum. Allt frá tímum frumkirkj-
unnar hefur kirkjan barizt.
Sr. Martin Luther King,
Gandhi, Desmond Tutu og ótal
fleiri, sem barizt hafa fyrir friði
og mannréttindum og grundvallað
hafa viðhorf sín og starfsaðferðir
á Fjallræðunni, hafa lagt áherzlu
j á, að þeir væru að berjast. En sú
barátta er án ofbeldis og án haturs.
Á þessari öld þekkir kirkjan
margar baráttusögur, sem allar
sýna það, að kirkjan beygir sig
ekki fyrir óréttlætinu og hlýðnast
ekki yfirvöldum, sem breyta gegn
„Guðs lögum" þótt hver kirkju-
deild fari þó í þeim efnum sína
eigin leið, sem mótast af aðstæð-
um.
Kirkjan er alþjóðlegt samfélag,
sem sameinar fólk af öllum þjóð-
um, tungum og kynkvíslum, fólk,
sem býr við flest hugsanleg
stjórnkerfi. Heimsmynd þessa al-
þjóðlega samfélags er ekki einsýn,
mótast ekki af þeirri takmörkuðu
hundaþúfusýn, sem einkennir þá
svart-hvítu heimsmynd, sem Arn-
ór virðist hafa fyrir augum.
Orsakir spennu
Hundaþúfan hefur verið sjón-
arhóll Arnórs, þegar hann krefst
þess í grein sinni í Morgunblaðinu
að „fá afdráttarlaust svar við eft-
irfarandi spurningu: Eruð þið
samþykkir því eða ekki að hernað-
arumsvif Sovétríkjanna séu höf-
uðuppspretta þenslu í alþjóða-
stjórnmálum?" Hér á að setja
kirkjunnar þjóna upp við vegg,
með sundurkramin hjörtu skulu
þeir koma fram fyrir Arnór erki-
biskup og játa syndir sínar!
Ætli spenna í alþjóðlegum
stjórnmálum eigi sér ekki margar
orsakir. Hvað um hungur, mis-
rétti, styrjaldir víða um heim? En
meginorsökin er vafalaust sú, að
risaveldin hafa skipt þessum
heimi í tvö áhrifasvæði, sem þau
vilja viðhalda og eru áreiðanlega
ekkert á móti þvf að stækka; og
hvað aðferðir snertir, virðist þeim
þar flest i léttu rúmi íiggja og líkj-
ast þar ótrúlega náið hvort öðru.
HernaÖarhyggja
Það var enginn annar en Abra-
ham Lincoln, sem sagði, að unnt
væri að útrýma óvinum með
tvennum hætti. Annar væri sá að
drepa þá i stríði, hinn væri sá að
sættast við þá. Lincoln valdi for-
líkun í stað forherðingar. Það var
á þeim tímum, þegar hinn mikli
friðarboði Arnórs, kjarnorku-
sprengjan, var enn ókominn til
sögunnar. En einnig á þeim tímum
voru til forherðingarmenn, sem
mátu einskis hin mjúku gildi.
Sem betur fer eiga forherð-
ingarmenn eins og dósentinn ekki
upp á pallborðið nú um stundir
hér á landi eða í nágrannalöndum
okkar. Samkvæmt skoðanakönnun
ólafs H. Harðarsonar, sem gerð
var sl. sumar og gefin út á vegum
Öryggismálanefndar nýlega
(„Viðhorf íslendinga til öryggis-
og utanríkismála"), eiga viðhorf
friðarhreyfingarinnar hljóm-
grunn meðal þjóðarinnar, þar seg-
ir, að „drjúgur meirihluti styðji frið-
arhreyfínguna“.
Þar segir enn fremur, að svo til
allir, sem nefna sig vinstri menn i
könnuninni fylgi henni að málum
og hvorki meira né minna en
fimmtiu prósent þeirra, sem kalla
sig hægri menn, styðja málstað
friðarhreyfingarinnar.
Fólk bindur vonir við þau nýju
sjónarmið, sem friðarhreyfingin
hefur komið á framfæri. Það er
barátta gegn kjarnorkuvígbúnaði,
fækkun þeirra vopna og loks út-
rýming. Og það er ennfremur and-
óf gegn hernaðarhyggju i heimin-
um. Friðarhreyfingin leggur
áherzlu á það, að friður sé lífsskil-
yrði tæknialdar, án hans sé engin
framtíð.
Vissulega kennir margra grasa í
þessari milljónahreyfingu, hvern-
ig ætti annað að vera? Þar ganga
hægri menn við hlið vinstri
manna og kristnir við hlið guð-
leysingja. Það hugsa ekki allir
eins, lýðræðisþjóðir gera ráð fyrir
fjölbreytni i viðhorfum manna. En
það sem sameinar er hin sameig-
inlega ógn gereyðingar og gegn
þeirri vá geta allir tekið höndum
saman og ekki aðeins geta heldur
verða.
Glíma viö stórgrýti
Arnór Hannibalsson hefur látið
boðskap sinn heyrast undanfarið.
Öskrandi og argandi hefur hann
ráðizt á íslenzku kirkjuna, biskup
hennar, presta og söfnuði. Þar
hefur hann haft í frammi fyrirlit-
legan þvætting. Hann hefur ekki
látið sig muna um það, að gera þvi
skóna, að kirkjur heimsins séu
fjarstýrðar frá Moskvu! Og ekki
nóg með. það, heldur hefur hann
reynt að telja fólki trú um, að þeir
sem berjast fyrir fækkun vítisvéla
í þessum heimi og vilja efla frið-
samleg samskipti þjóða séu einnig
fjarstýrðir frá þessari miklu fjar-
stýrimiðstöð veraldarinnar, sem
hann gefur sig út fyrir að þekkja
öllum öðrum betur.
Það sem verra er: hann hefur
hafnað málefnalegri umræðu, sem
ég fullyrði, að kirkjunnar þjónar
hafl gert sér far um að iðka í
þessu máli. Það er málstað hans
ekki til framdráttar.
í grýluótta sínum minnir Arnór
óneitanlega á þá menn fyrri tíma,
sem hvað hatrammlegast börðust
gegn forneskju hér á landi en voru
þó sjálfir þeir einu, sem voru af
henni haldnir. Þeir kyntu undir
ofsóknarbrjálæði, sem hvað eftir
annað hefur gosið upp i ýmsum
myndum. Arnór gæti áreiðanlega
eitthvað lært af riti sr. Páls í Sel-
árdal, Character bestiae, sem fjall-
ar um galdra og hversu skilgreina
megi hin vondu öfl, sem berjast
skuli gegn.
Þá mætti hann taka sér annan
Selárdalsprest til fyrirmyndar og
á ég þar við Árum-Kára, sem
hafði í fullu tré við andaverur
vonzkunnar á sinni tíð og kunni
góð skil á fjarstýribúnaði þeirra,
hann háði ennfremur glimur mikl-
ar við tröll, afturgöngur og stór-
grýti.
Gretti hinum sterka var „mjög
lagið að koma af reimleikum eða
afturgöngum" og ekki efa ég að
Arnór muni hafa erindi sem erfiði
ekki síður en hann í baráttunni
gegn andaverum vonzkunnar, sem
að hans áliti leynast helzt við alt-
ari drottins eða í predikunar-
stólnum.
I glímum sinum ætti Arnór,
dósent í heimspeki, samt að gæta
eins: að læra að greina milli
kommúnisma og kristindóms, hið
síðarnefnda er allmiklu eldra
fyrirbæri.
Dr. Gunnar Kristjínsaon er prestur
á Reynirölhim í Kjós.
Skip Sambandsins
munu ferma til íslands
á næstunni sem hér
segir:
HULL/GOOLE:
Dísarfell .. 19/11
Dísarfell .. 3/12
Dísarfell .. 17/12
ROTTERDAM:
Dísarfell .. 20/11
Dísarfell .. 4/12
Dísarfell .. 18/12
ANTWERPEN:
Dísarfell .. 21/11
Dísarfell .. 5/12
Dísarfell .. 19/12
HAMBORG:
Dísarfell .. 23/11
Dísarfell .. 7/12
Dísarfell .. 21/12
HELSINKI:
Patria .. 28/11
Hvassafell .. 23/12
LUBECK:
Arnarfell .. 29/11
FALKENBERG:
Arnarfell .. 30/11
Hvassafell .. 17/12
LENINGRAD:
Patria .. 29/11
LARVIK:
Jan .. 26/11
Jan .. 10/12
GAUTABORG:
Jan .. 27/11
Jan .. 11/12
KAUPMANNAHÖFN:
Jan .......... 28/11
Jan .......... 12/12
SVENDBORG:
Jan .......... 15/11
Jan .......... 28/11
Jan .......... 13/12
ÁRHUS:
Jan .......... 15/11
Jan .......... 28/11
Jan .......... 13/12
GLOUCESTER MASS.:
Skaftafell ... 16/11
Skaftafell ... 17/12
HALIFAX, KANADA:
Skaftafell ... 17/11
Skaftafell ... 18/12
m.
SKIPADEILD
SAMBANDSINS
Sambandshúsinu
Pósth. 180 121 Reykjavík
Sími 28200 Telex 2101

esið
reglulega af
ölRim
fjöldanum!