Morgunblaðið - 14.11.1984, Blaðsíða 74

74
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. NÓVEMBER 1984
„Alllr Sem v'ið höfum 6purtf segja ab pú
sért meb afbrigðum skuldseigur-"
Ég veit allt um kynlífið og hitt. Hamingjusamt hjónaband er upp-
Kennarinn sagói: Þetta er ekkert selt, en ég bendi á ad kennslubók í
mál! sjálfsvörn er fullt eins gagnleg!
HÖGNI HREKKVlSI
Ásgeróur Jónsdóttir skrifar:
í Velvakanda Morgunblaðsins
29. ágúst sl. var grein eftir Grétu
Sveinsdóttur, um farveg íslenskr-
ar tungu í nútíð og framtíð og læt-
ur hún mörg þung og ósmekkleg
orð falla í garð þeirra, sem vilja
hafa hönd i bagga um mótun þessa
farvegar. Ég sé það á greininni, að
Gréta er ekki dæmigerður „mál-
skussi", eins og hún kemst að orði.
Það er mér því íhugunarefni
hvers vegna hún ritar þessa fárán-
legu grein. Ég kemst helst að
þeirri niðurstöðu, að hún hafi
skrifað áður en hún hugsaði. Það
geta menn ekki gert til ávinnings.
G.Sv. telur málvöndunarmenn
mála skrattann á veginn varðandi
meðferð nútímafólks á íslenskri
tungu. Svartasti bletturinn á
veggnum er hennar eigin skoðun
og fylgjenda hennar, ef einhverjir
eru.
G.Sv. telur réttilega, að islensk
tunga hafi oft átt í vök að verjast,
m.a. vegna ofríkis Dana. Danir
hafa aldrei sýnt íslenskri tungu
ofríki. Meðan öll lög og reglugerð-
ir íslenska ríkisins voru á dönsku,
vegna þess að íslendingar höfðu
ekki eigið þing, varð mál íslensku
embættismannanna dönskuskotið
og það smitaði út frá sér. En það
voru einmitt íslenskir málhreins-
unarmenn, sem tóku upp hansk-
ann fyrir tungumál sitt og færðu
það aftur í íslenskan farveg. Ég
endurtek, málhreinsunarmenn, þvi
það eru þeir, sem G.Sv. lastar
hvað mest og ósmekklegast í grein
sinni og telur þá standa þversum í
vegi fyrir þróun málsins. — Vel á
minnst — hvaða þróun? Veit ekki
þessi kona að ekki er öll þróun
framþróun? Að einnig er til öfug-
þróun?
G.Sv. nefnir tvö orð sem dæmi
um eftirhreytur dönskunnar í ís-
lensku máli, „fortov“ og „stakket“.
Ég heyrði þessum orðum bregða
fyrir þegar ég var barn, en síðan
ekki á þeim málsvæðum, sem ég
þekki. Hitt er svo annað mál, að
íslenskan hefur tekið til láns er-
lend orð og lagað þau að íslenskri
beygingarhefð. Um það er ekkert
nema gott að segja. Drýgri hefur
hún þó verið við nýyrðasmíð, enda
munu fá tungumál standa henni á
sporði í því efni! Ég þekki mann
frá Norðurlöndum, sem stundaði
hér háskólanám í íslensku beinlín-
is til þess að örva nýyrðasmíð í
sínu eigin tungumáli. Nei, ís-
lenskri tungu stafar ekki hætta af
erlendum tökuorðum eða nýyrða-
smið, heldur frá erlendri setn-
ingaskipan, brenglaðri beyginga-
notkun, óskýrum framburði og
þeirri hrokafullu skoðun, að með
hana megi fara að geðþótta hvers
og eins.
G.Sv. líkir málinu við fljót og
segir að öll fljót breyti farvegi sín-
um. Sum gera það, önnur ekki.
Sum fljót eða vatnsföll hnika sér
til, breiða úr sér, stundum yfir
bakka sína og frjóvga umhverfið,
og draga sig síðan saman eftir
vexti. Þau halda sig samt við viss-
an farveg og falla sem lífæðar um
landið. önnur bólgna upp, belja til
allra átta, brjóta land og skemma.
Þessi fljót reyna menn jafnan að
beisla með því að hlaða varnargarða
og móta þeim hæfilegan farveg um
landið. Þetta er einmitt sú aðferð,
sem málverndunarmenn nota, ís-
lenskri tungu til varnar og við-
halds.
G.Sv. segir orðrétt: „Málið hlýt-
ur að vera þræll notenda sinna, en
þeir, sem tala málið, ekki þrælar
þess.“ Þessi kenning er býsna van-
hugsuð, svo ekki sé meira sagt.
Hlutskipti þræla er að glata
sjálfstæðu lífi og rétti. Að dæma
tungumál til þess að vera þræll
notenda sinna er að dæma það til
glötunar. önnur kenning orðrétt:
„Málið á ekki að vera slíkt myrk-
viði, að aðeins sé á færi einstakra
manna að opna munninn skamm-
laust.“ Fram til þessa hefur það
verið blessunarlega einfalt mál að
tala saman á íslensku, þrátt fyrir
vaxandi hneigðir til latmælgi,
óskýrleika og tæpitungumáls.
Málið hefur heilmikið breyst síð-
ustu þúsund (og tvö þúsund) árin
þó að G.Sv. hafi ekki orðið þess
vör. Samt hafa íslendingar ennþá
að mestu sama tungutak og eru
lausir við mállýskur. Flestir eða
allir geta þeir lesið bækur, sem
skrifaðar voru fyrir mörgum öld-
um. Ég segi allir, ekki bara fraeði-
og vísindamenn. Þetta er mikil
þjóðarhamingja og menn skyldu
hugsa sig vel um áður en þeir
kasta henni fyrir borð.
Á málsvæði G.Sv. liggja vegir
til allra átta, svo menn hættu
smám saman að skilja hverjir
aðra í ræðu og riti. Þessari skoðun
minni til áréttingar ætla ég að til-
færa hér tvær setningar úr niður-
lagi fyrrnefndrar Velvakanda-
greinar. 1) „Það er kominn tími á
tungu, sem haldist hefur óbreytt í
þúsund ár.“ 2) „Það verður að gefa
þvi (málinu) lausan tauminn og á
annan hátt verður ekki í veg fyrir
það komið að málið verði kauðskt
torf, sem frystir allt sem það kem-
ur nálægt." Ég tel, að með þessari
setningu (og reyndar allri grein-
inni) hafi G.Sv. dæmt málfars-
skoðun sina til niðurrifs.
G.Sv. verður tíðrætt um fjand-
skap og yfirgang „málhreinsunar-
manna“ við „málskussana“, eins
og hún orðar það. Og fyrir „þá sem
Þessir hringdu .. .
Hvar er Grófin?
Guðmundur Magnússon hringdi:
Mig langar til að fá svör við þvi,
hvort fyrirtæki þau, sem nú eru
sifellt að auglýsa að þau séu i
Grófinni, séu það í raun og veru.
Ég er gamall Reykvíkingur og er
ekki alveg sáttur við þetta, þvi ég
tel að fæst þessara fyrirtækja
hefðu talist vera í Grófinni hér
áður fyrr. Einu húsin, sem i þess-
ari auglýsingu eru og gætu talist i
Grófinni að minu mati, eru
VBK-hornið og Flóin. Grófin var
bara vörin fyrir neðan Geirs-
bryggju áður. 0. Johnson og Kaab-
er voru í húsinu þar sem Heimilis-
iðnaður er nú og ekki voru þeir
sagðir í Grófinni. Eyjólfur i
Mjólkurfélaginu hefði líklega
aldrei samþykkt að hann hefði
byggt Mjólkurfélagshúsið i Gróf-
innni, eins og nú er sagt. Heitt og
kalt (þar sem Bókaverslun Snæ-
bjarnar er núna) hefur aldrei ver-
ið talið i Grófinni. Ég hefði gaman
af að fá skýr svör frá eldri Reyk-
víkingum um það hvaða svæði
telst til Grófarinnar.
Hvar er hitinn?
Begga hringdi:
— Hvernig stendur á því að ekki
er búið að leggja hitalagnir undir
gagnstéttina neðst i Bankastræti,
Torfumegin? Ég man ekki betur
en að allt hafi verið þarna sund-
urgrafið í sumar vegna einhverra
stórkostlegra framkvæmda við
gangstéttina, en svo þegar frystir
er svell yfir öllu. Hinum megin við
götuna, Stjórnarráðsmegin, er allt
íslaust, en þar er umferð gangandi
vegfarenda miklu minni. Hornið á
mótum Bankastrætis og Lækjar-
götu hefur alltaf verið erfitt gang-
andi vegfarendum og hefði því
verið tímabært að leggja hitalagn-
ir undir gangstéttina. Hvernig
stendur á því að það var ekki gert?