Morgunblaðið - 28.11.1984, Qupperneq 23

Morgunblaðið - 28.11.1984, Qupperneq 23
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. NÓVEMBER 1984 23 Minning: Trygve Bratteli fyrrver- andi forsœtisráðherra i Árið 1976 kom út í Noregi bók eftir Randi Bratteli, eiginkonu Trygve Bratteli: Á ferð með for- sætisráðherranum, og hlaut mikl- ar vinsældir. Í bókinni er kafli um tvær ferðir þeirra hjóna til ís- lands. Fyrri ferðin var á þing Norðurlandaráðs, i lok janúar 1970. Ofsaveður var bæði í Noregi og á Íslandi, og var flugferðin ævintýraleg. En hvorki hættuleg lending né störf manns hennar á þingi Norðurlandaráðs eru kjarni frásagnar Randi Bratteli af þess- ari heimsókn. Hún fjallar fyrst og fremst um heimsókn til Halldórs Laxness að Gljúfrasteini og að- dáun á honum og islenzkri menn- ingu. Svo komu þau hjón aftur fjórum árum síðar. Það var þegar Trygve Bratteli var fulltrúi þjóðar sinnar á 1100 ára afmæli Íslandsbyggðar, sem minnzt var á Þingvöllum sumarið 1974, í veðri eins og feg- urst getur orðið á íslandi. Hún lýsir Þingvöllum og þeim áhrifum, sem það hafði á þau hjónin, að 30.000 manns skyldu safnast þar saman til stórkostlegrar hátiðar. Trygve Bratteli hafði áður skrifað mér og beðið að ráðleggja sér, hvert þau hjónin ættu að fara i tveggja til þriggja daga leyfi að loknum hátiðahöldunum. Niður- staðan varð sú, að við hjónin fór- um með þeim austur í öræfi og höfðum aðsetur á Hótel Höfn í Hornafirði. Auðvitað hefur Randi Bratteli margt að segja um nátt- úrufegurð þessara slóða. En mest fjölyrðir hún um heimsókn að Kvískerjum og heimilisfólkið þar. Sannleikurinn er líka sá, að mér er fátt minnisstæðara en það lát- leysi og sú gagnkvæma viröing, sem einkenndi samræður forsæt- isráðherra Noregs og fræðimann- anna á Kvískerjum. Þau hjónin voru leyst út með gjöfum, dýr- mætum steinum. Heimilisfólkið kvaddi okkur við bifreiðina. Við horfðum á eftir því inn í bæinn. En það leit ekki við. II í löngum kynnum okkar Trygve Bratteli sagði hann mér oft frá ferðum sínum til fjölmargra landa og af stjórnmálamönnum margra þjóða. En hann nefndi aldrei, að hann hefði setið f þýzkum fanga- búðum frá því í júní 1942 og til stríðsloka og hafi komið þaðan nær dauða en lífi, 47 kíló að þyngd. En fyrir nokkrum árum, þegar hann hafði að mestu dregið sig í hlé af vettvangi stjórnmál- anna, tók hann fram gömul minn- isblöð, sem hann hafði ritað rétt eftir heimkomuna, en síðan lagt undir lás og slá. Úr þessum minn- isblöðum gerðu þau hjónin bók, Nótt i Niflheimi, sem varð met- sölubók í Noregi og þýdd á önnur norræn mál. Það lýsir Trygve Bratteli vel, að á fyrsta blaði bók- arinnar stendur: „1 auðmjúkri minningu allra þeirra, sem aldrei sneru heim aftur.” I inngangsorðum að minninga- bókinni segir hann m.a.: „Atvinnuleysi setti svip á æsku- ár mín. Ég vann aðallega bygg- ingarvinnu. Frá því ég var 18 ára fékkst ég æ meir við stjórnmál. Að beiðni þáverandi formanns Verka- mannaflokksins, Oscars Torp, fór ég til Kirkenes í febrúar 1934 til að sjá um lítið bæjarblað. í maí- mánuði sama ár var ég kosinn trúnaðarmaður Æskulýðsfylk- ingar verkamanna og bjó frá sept- ember 1934 í Osló. Atvikin höguðu því svo, að skömmu eftir hernámið 1940 var ég beðinn um að taka að mér dag- lega stjórn skrifstofu Verka- mannaflokksins í Osló. Þar var ég, þangað til Þjóðverjar lokuðu skrifstofu flokksins í september. Þeir létu Nasistaflokkinn fá skrifstofurnar, og við fengum þær ekki aftur fyrr en í stríðslok. í september 1940 var ég því aft- ur atvinnulaus, en ég hafði góð sambönd og tók enn á ný að starfa að æskulýðsmálum. Það var í Kristjánssundi... Sumarið 1942 var starfi mínu þar lokið. Ég hafði á leigu herbergi í bænum, og ég byrja frásögn mína þar 10. júní, þegar Gestapómenn þrömmuðu upp stigann að herbergisdyrum mínum.“ Þá kemur stutt yfirlit yfir fangabúðaárin. Síðan segir: „15. maí 1945 var ég kominn til Osló á aðalskrifstofu Verkamannaflokks- ins. Ég hugsaði mikið um og var staðráðinn í því, að ég skyldi ekki verða „fyrrverandi fangi" það sem eftir væri ævinnar. Ég varð einhvern veginn að losa mig við þetta þrúgandi farg og snúa mér að nýju lífi. Ég punktaði hjá mér í stökum orðum á minnisblöð ýmis aðalat- riði. Úr því urðu 95 þéttskrifuð blöð. Ég lagði þau síðan frá mér, tók til starfa. Fortíðin skyldi vera grafin og gleyrnd." III Trygve Bratteli varð vissulega ekki „fyrrverandi fangi“ í því lífi, sem hann hóf að styrjöldinni lok- inni. Hann tók mikinn þátt i flokksstarfi Verkamannaflokksins og var kosinn á þing 1949. Tveim árum síðar varð hann fjármála- ráðherra og gegndi þvi starfi til 1955. Siðan varð hann aftur fjár- málaráðherra 1956—60 og sam- göngumálaráðherra 1960—1964. Ari síðar eða 1%5 tók hann við formennsku Verkamannaflokks- ins af Einari Gerhardsen, en hann hafði verið nánasti samstarfsmað- ur hans allt frá striðslokum. Verkamannaflokkurinn beið ósigur í kosningum það ár, og tók þá við völdum ríkisstjórn borgara- flokkanna. En Trygve Bratteli varð leiðtogi Verkamannaflokks- ins á þingi. Stjórn borgaraflokk- anna fór frá árið 1971, og varð Trygve Bratteli þá forsætisráð- herra í fyrra skipti. Á þeim stjórnarárum hans urðu mikil átök um aðild Noregs að Efna- hagsbandalagi Evrópu. Trygve Bratteli og meirihluti Verka- mannaflokksins studdu aðildina eindregið. En hún var felld í þjóð- aratkvæðagreiðslu. Þá sagði hann af sér. í kjölfar kosninga 1973 varð hann hins vegar forsætisráð- herra í annað sinn og gegndi því starfi til 1976, er Oddvar Nordli tók við af honum. Enginn vafi verður talinn á því, að við hlið Einars Gerhardsen er Trygve Bratteli merkastur stjórn- málamaður Norðmanna síðan síð- ari heimsstyrjöldinni lauk. Hann fæddist 1910. Eina skólamenntun hans var ganga í barnaskóla 1917—1924. Síðan var hann sendi- sveinn, hvalveiðimaður, af- greiðslumaður og byggingaverka- maður, auk starfa við ritstjórn og i þágu flokks síns, eins og áður er Trygve Bratteli getið. En eftir að hann varð þing- maður og síðar ráðherra helgaði hann sig eingöngu stjórnmálum, unz hann dró sig f hlé af þeim vettvangi 1981. Oft hefur það reynzt svo um menn, sem notið hafa litillar skólagöngu, en hljóta mikil völd og komast til metorða, að þeir hafi nokkurt horn í síðu langskóla- genginna manna, telji sig að minnsta kosti ekki þurfa á ráðum þeirra að halda. Á fyrri hluta sjöunda áratugarins ákvað við- reisnarstjórnin svonefnda, að Efnahagsstofnunin skyldi hefja samningu þjóðhagsáætlana. í Noregi hafði slíkt verið gert um nokkurt skeið, og verkið unnið í fjármálaráðuneytinu. Ríkisstjórn- in fór þess því á leit við norsku stjórnina að hún lánaði hingað nokkra hagfræðinga úr því ráðu- neyti, sérfróða f þessum efnum, til þess að vera i nokkurn tima til aðstoðar við undirbúning samn- ingar þjóðhagsáætlana hér. Þessir norsku hagfræðingar urðu kunn- ingjar okkar ýmissa hér. Þeir höfðu unnið f fjármálaráðuneyt- inu í tíð Trygve Bratteli sem fjár- málaráðherra. Mér er minnisstætt að þeim bar saman um að aldrei hefðu þeir unnið með ráðherra sem hefði hlustað betur á flókna röksemdafærslu um vandasöm efni né verið fljótari að átta sig á aðalatriðum hvers máls. Mér kom þetta ekki á óvart. IV Trygve Bratteli er einn þeirra stjórnmálamanna sem ég met mest að hafa kynnzt. Það sem mér fannst mega læra af honum var sterk réttlætiskennd, yfirveguð dómgreind og algert ofstækisleysi í afstöðu til manna og málefna. Ég minnist þess ekki að hafa nokkurn tíma heyrt hann tala af óvild um nokkurn mann, og átti hann þó marga andstæðinga. Hann var mjög stefnufastur og fylginn sér, þegar hann taldi það nauðsynlegt til framdráttar málstað, sem hann vildi að næði fram að ganga. En jafnframt var hann sanngjarn, hvort sem um var að ræða sam- skipti við aðra flokka og meðlimi þeirra eða skiptar skoðanir innan flokks hans, Verkamannaflokks- ins. Hann hafði til að bera flesta þá kosti, sem mikill flokksforingi þarf að vera gæddur. Hann naut þess að hann var stórvel gefinn maður, jafnframt því að hann var óvenjulegur mannkostamaður. Raunar má segja hið sama um konu hans, Randi, en þau voru jafnan svo samhent að einstakt má telja. Norðmenn hafa misst mikilhæf- an leiðtoga. Og íslendingar mega minnast hans sem mikils vinar is- lenzkrar þjóðar og islenzkrar menningar. GylH Þ. Gíslason Jólatækið í ár frá W40NCS MOOCdWAT 8*TTH1» fM -_____________88 92 96 100 104 108 TT so .,oT' To uo.fr ' &30 etw 700 «Ot' KJOO >200 «400 '600 M00C/W4T TONC BALANCt VQtUMt rUNCTJOi g£g BANO TOSHIBA Glæsilegt tæki á jólatilboósverði kr. 6.995,- 4 bylgjur, 4 hátalarar, stereo wide stilling, 12 watta magnari, soft-stillingar o.fl. o.fl. Fæst í silfruöum og svörtum lit. Greiðsluskilmálar — árs ábyrgö RT 70 Ódýrt og gott tæki, jóla- tilboösverö, kr. 5.890.- EINAR FARhSTVm &COHF BERGSTAÐASTRÆTI I0A SÍMI 91-16995 — 21565

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.