Morgunblaðið - 19.12.1984, Blaðsíða 61

MORGUNBLADID, MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 1984
61
Bókmenntir
Ævar R. Kvaran
Gunnar Dal: ORÐ MILLI VINA.
Ljóð 84.
Víkurútgáran, 1984.
Þegar sá sem þetta hripar varð
stúdent 1936 var kreppa og at-
vinnuleysi á íslandi. Um það leyti
kom fram á bókmenntasviðið hér
á landi gáfaður maður og snjall
rithöfundur, sem átti eftir að hafa
ótrúlega mikil og sterk áhrif í ís-
lenzkum bókmenntum, Kristinn
E. Andrésson. Hann var hámennt-
aður maður og las meðal annars
þýzkar bókmenntir við háskólana
í Berlín og Leipzig 1923—31. Þar
lærði hann kommúnisma, sem síð-
an hafði áhrif á öll hans skrif það
sem eftir var ævinnar. Hann
stofnaði hér bókmenntafélagið
Heimskringlu og tímaritið Rauða
penna (1935—1938). Kristinn var
jafnduglegur eins og hann var
greindur, enda flykktust fátækir
og úrráðalausir höfundar í flokk
hans í hópum. Hann var að sinni
eina von þeirra um að koma grein-
um og skáldritum á prent. Varð
hann við þetta slíkur áhrifamaður
meðal rithöfunda, að sumir köll-
uðu hann páfa þeirra. Með stofnun
Máls og menningar tókst þessum
lagna manni einnig að laða til sín
menn, sem ekki voru kommúnist-
ar, en mikilsmetnir af þjóðinni,
svo sem Sigurð Nordal. Með riti
sínu íslenzkar nútímabókmenntir
1918—1948, sýndi Kristinn sjálfur
að hann var snilldargóður rithöf-
undur. En eins og annað sem hann
skrifaði bar þetta rit með sér, að
þar var ekki um hlutlaust mat að
ræða. Það fór eftir því hvort höf-
undar féllust á stefnu kommún-
ismans eða ekki.
Áhrif rita þeirra, sem Kristinn
stóð að, voru mikil, því þau voru
rituð af ágætlega ritfærum
mönnum með snillingana Laxness
og Þórberg í broddi fylkingar.
Þótt undarlegt megi virðast
gætir enn þann dag I dag áhrifa
Kristins Andréssonar og félaga
hans í íslenzkum bókmenntum
meðal rithöfunda. Af þeim ástæð-
um hafa áhugamenn um bók-
menntir talið sér nauðsynlegt að
stofna félög til útgáfu bóka, þar
sem einstefna í stjórnmálalegum
skoðunum er ekki gerð að eins
Landssambandið gegn
áfengisbölinu:
Alþingismenn
felli bjór-
frumvarpið
MORGUNBLAÐINU hefur borizt
eftirfarandi ályktun:
„16. þing Landssambandsins
gegn áfengisbðlinu, haldið 19. nóv.
1984, beinir þeirri eindregnu
áskorun til alþingismanna að þeir
felli framkomið frumvarp um
bruggun og sölu sterks öls á Is-
landi. Þingið bendir á þá hættu
sem samþykkt frumvarpsins
myndi leiða yfir þjóðina því að
ýmislegt bendir til að yrði áfengt
öl lögleyft yki það meðalneyslu ís-
lendinga um 2,4 áfengislítra á
mann á ári.“
1
VJterkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamiðill!
konar skilyrði fyrir útgáfu bókar
eða greinar. (Almenna bókafélag-
ið). Þannig hafa frjálslyndir rit-
höfundar einnig orðið að stofna
sitt eigið félag, sökum einræðis
svonefndra róttækra rithöfunda í
Rithöfundasambandi íslands. (Fé-
lag íslenzkra rithöfunda.)
Gunnar Dal er einn þeirra
mörgu rithöfunda, sem ekki hefur
talið ástæðu til þess að vera í rit-
höfundafélagi, þar sem stjórn-
málaskoðanir eru taldar skipta
máli í mati á verðleikum manna.
Hann hefur aldrei farið leynt með
skoðanir sínar, þótt aðrir líti þær
hornauga. Hann er og verður
frjálslyndur maður. Þótt stærsti
kommúnistaflokkur heimsins, í
Kína, hafi komist að þeirri niður-
stöðu samkvæmt fréttum, að skoð-
anir Marx og Engels séu orðnar
úreltar, þá eru enn við líði hópar
manna, sem telja rétt að kenna sig
við þessar gömlu skoðanir.
Þeir munu tæpast vera sérlega
hrifnir af hugsunum, eins og þeim,
sem birtast í þessari bók sem lýs-
ing á marxismanum:
„Oft reyndist
göfug hugsjón hál
Það henti á öld okkar flesta.
Á ræðumenn
hlustuðum hugfangin
sem höfðuðu til hins besta.
Og miljónir
hugsjónum lögðu lið
sem létu menn gera hið versta.“ ,
Eða Ijóðið um Pol Pot:
I
í París
las hann og lærði þar
að leita sannleikans.
í sannleiksleitinni
sýktTst hann þó
af sjúkdómi hins lærða manns:
Að láta
alla jörðina líta út
eins og lærdómsbókina hans.
II
Hann heimkominn
sanna tók sína trú,
sveipaður lárviðarkrans.
Lét lifandi fólk
verða lexíu úr bók.
Svo lék hann sinn Hrunadans.
Og tugþúsund menn
urðu tilraunadýr.
Svo tortímdi hann byggðum síns lands.
í ljóðinu Móðir Theresa er slegið
á aðra strengi og kemur berlega
fram í því virðing og aðdáun höf-
undar fyrir kærleik og umhyggju
fyrir þeim, sem bágast eiga í
heiminum. Hér leggur höfundur
þessari dásamlegu mannveru
móður Theresu orðin t munn. Síð-
asti kafli þessa ljóðs hljómar með
þessum hætti:
Gunnar Dal
VII
í heiminum eru hrjáðir
heimilislausir menn,
fátækir, sjúkir og sárir
og svelta til bana enn.
En sá sem er aumastur allra
á mig sem tryggan vin.
Að vilja Krists vil ég vinna
og vera hans endurskin.
Ollum sem eru í nauðum,
ást mína berðu þeim.
Berðu þeim blessun mína.
Berðu hana um allan heim.
Þegar þess er gætt að langflest-
ir rithöfundar hér á landi verða að
vinna fyrir sér með öðru en rit-
störfum er furðulegt hve margir
þeirra hafa engu að síður náð að
afkasta miklu starfi sem rithöf-
undar. Gunnar Dal er þar engin
undantekning. Hann er kennari og
hefur vitanlega notað hæfileika
sína til þess að skrifa kennslubæk-
ur í fagi sínu, sem er heimspeki.
Engu að síður hefur hann skrifað
meira en 40 bækur sem rithöfund-
ur.
Þessi litla Ijóðabók veldur eng-
um straumhvörfum í ferli hans
sem rithöfundar. Hann leikur sér
að því að yrkja, að því er virðist.
En honum er ljóst að bundið mál
býður uppá tækifæri til að segja
mikið í stuttu máli, eða a.m.k. að
vekja lesanda til nánari umhugs-
unar um ákveðin efni. Að Gunnar
kann þá list er bersýnilegt í þess-
ari litlu bók, því þar er hann bæði
gagnorður og stuttorður. Bókin
ber nafnið Orð milli vina, en það er
einnig nafn siðasta ljóðs bókar-
innar. Það er svona:
Orð
milli vina
gerir daginn góðan.
Það gleymist ei
en býr í hjarta þér
sem lítið fræ.
Það lifir
og verður að blómi.
Og löngu seinna
góðan ávöxt ber.
Svo held ég sé um öll ljóð þess-
arar bókar.
og koddaverí
pakka -100% bómull
Stæröir:
200
x 70 cm
/HIKLIG9RDUR
Torgiö
Kaupgaröur
Vörumarkaöurinn
Domus
KRON Noröurfelli
Versl. Einars Guöfinnsonar, Bolungarvík
Versl. Lísa, Keflavík
Versl. Ósk, Akranesi
Versl. Elín, Siglufiröi
Litabúöin, Ólafsvík
Brimnes hf., Vestmannaeyjum
Einco, Siglufiröi
Amaro, Akureyri
Samkaup, Keflavík
Hannyröaverslunin, Selfossi
og kaupfélög um allt land