Morgunblaðið - 26.01.1985, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. JANÚAR 1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakiö.
Menntun: auðlind
- mannréttindi
Rekstrarhalli
743 milljónir k
Afborganir af lánum nema rúmum milljarði króna
Morgunblaðið fjallar í
forystugrein í gær um
grósku í hugbúnaðar-fyrir-
tækjum, sem hazlað hafa sér
völl hér á landi. Það leiðir
okkur að þeirri niðurstöðu að
menntun á upplýsingaöld er í
senn mannréttindi og auðlind,
sem sköpum skiptir um fram-
tíð þjóðarinnar. Það er mjög
mikilvægt að efla alhliða og
sérhæfða menntun og sam-
hæfa þörfum og líklegri fram-
vindu atvinnulífsins.
Lánasjóður íslenzkra
námsmanna hefur talsvert
verið í fréttum að undanförnu
í tengslum við fjárlög. Fjallað
var fréttalega um stöðu hans
hér í blaðinu sl. fimmtudag og
m.a. byggt á upplýsingum frá
framkvæmdastjóra sjóðsins.
Þar kemur fram:
• LÍN lánar nú í fyrsta sinn
að fullu í samræmi við láns-
fjárþörf, eins og hún er metin
eftir þar til settum reglum.
Fjárþörf námsmanns er fram-
færslukostnaður hans að frá-
dregnum tekjum. Lánshlutfall
var 95% á sl. ári en 85% á
áttunda áratugnum.
• Að auki geta námsmenn
fengið lán vegna bóka-, tækja-
og efniskostnaðar.
• Lán eru einnig veitt til
greiðslu skólagjalda.
• Námsmenn fá óendurkræf-
an styrk vegna ferða til og frá
námsstað, stundi þeir nám
fjarri heimli, og jafnframt lán
vegna maka og barna, sé um
slíkt að ræða.
• Námsmenn geta sótt um
aukalán vegna meðlags-
greiðslna, ef þeim er til að
dreifa.
• Frá síðustu áramótum geta
námsmenn orðið aðilar að
Söfnunarsjóði lífeyrisréttinda.
Bætast þá 6% við lán til
þeirra og greiðist til sjóðsins,
ásamt 4% frá viðkomandi
námsmanni, er dragast frá
heildarláni hans.
• Námslán eru verðtryggð
samkvæmt lánskjaravísitölu
en vaxtalaus. Þau skulu
endurgreidd, eftir þar til sett-
um reglum, að námi loknu.
• Námslánasjóðurinn fær
fjármagn að meginhluta á
fjárlögum. Svo verður enn um
árabil. Að því er hinsvegar
stefnt, að byggja sjóðinn upp,
þann veg að hann geti í vax-
andi mæli búið að sínu.
Endurgreiðslur skila sér þó
ekki í umtalsverðum mæli fyrr
en eftir 1990.
Þjóðartekjur hafa dregizt
saman sl. þrjú ár, fyrst og
fremst vegna alfasamdráttar
og verðfalls á hluta sjávar-
vöruframleiðslu erlendis.
Þessi samdráttur hefur, ásamt
erlendri skuidabyrði og nokkr-
um fjárfestingarskekkjum,
rýrt skiptahlut okkar, kaup-
mátt launa og lífskjör í land-
inu. Þjóðin hefur neyðst til að
draga saman segl í eyðslu,
einnig i ríkisbúskapnum; þó
þar megi enn betur gera, sam-
anber versnandi skuldastöðu
erlendis.
Þessi niðurskurður hefur að
sjálfsögðu komið víða við og
gefið stjórnarandstöðu tilefni
til að nýta erfiðleikana áróð-
urslega, ala á óánægju. í því
efni hefur stjórnarandstaðan
verið iðin við kolann, án þess
að hafa neinar úrlausnir í
handraða. Umræða um Lána-
sjóð íslenzkra námsmanna
hefur ekki farið varhluta af
þessu áróðurslega viðhorfi.
Miðað við allar aðstæður
hefur engu að síður verið hald-
ið vel á málum lánasjóðsins.
Ragnhildur Helgadóttir,
menntamálaráðherra, hefur
staðið vel í erfiðu hlutverki
annarsvegar óhjákvæmilegs
útgjaldaaðhalds í ráðuneyti
sínu vegna fjárlagaákvæða, en
hinsvegar varnarstöðu um
hlutverk fræðslu og mennta í
landinu.
Sigurjón Valdimarsson,
framkvæmdastjóri LÍN, sagði
í viðtali við Morgunblaðið í
fyrradag: „Við erum til þess að
gera bjartsýn á árið í ár miðað
við til dæmis árið í fyrra, fjár-
hagsstaða sjóðsins ér ólíkt
betri og fari þróun verðlags
ekki fram úr því sem við
reiknum með í dag... er staða
sjóðsins betri en mörg undan-
farin ár.“
Menntun og þekking eru
ekki einvörðungu hluti af
mannréttindum og lífsham-
ingju fólks, heldur nauðsynleg
vopn í atvinnulífi og lífsbar-
áttu þjóðarinnar í samtíð og
framtíð.
Sjálfsagt má koma við ein-
hverri hagræðingu í fræðslu-
kerfi þjóðarinnar og víst verð-
ur að viðhafa útgjaldaaðhald
þar, engu síður en annars
staðar í ríkisbúskapnum.
Þetta kerfi þarf þó fremur að
styrkja en veikja. Það þarf að
laga að þörfum og framvindu
atvinnulífsins. Það þarf að
vera samstiga örri framvindu
tækni og þekkingar á upplýs-
ingaöld, sem nú gengur í garð.
Mennt er máttur sem við get-
um ekki án verið, ef við viljum
ekki dragast aftur úr öðrum
hagsældarríkjum í fyrirsjáan-
legri framtíð.
HEILDARTEKJUR ríkissjóðs eni
áætlaðar 25,3 milljarðar króna á ár-
inu 1985 og hækka um 15,3% frá því
sem fram kemur í fjárlagafrumvarpi.
Heildargjöld ríkissjóós eru áætluð
26 milljarðar eða 15,8% hærri en
samsvarandi tala er í fjárlagafrum-
varpi. Þessar upplýsingar komu m.a.
fram á fundi sem Albert Guðmunds-
son fjármálaráðherra hélt með
fréttamönnum þar sem kynnt voru
fjárlög fyrir árið 1985.
í desembermánuði sl. voru fjár-
lög fyrir árið 1985 afgreidd frá Al-
þingi. 1 meðförum þingsins áttu
sér stað nokkrar breytingar frá
fjárlagafrumvarpi, en þar ber
hæst endurskoðun verðlags- og
gengisforsendna í kjölfar breyttra
verðlagshorfa frá þeim sem giltu í
fjárlagafrumvarpi. Verðlagsfor-
sendur fjárlaga fyrir árið 1985
gera ráð fyrir að meðalhækkun
rekstrarútgjalda milli áranna
1984 og 1985 verði 24—25% og á
gengi erlendra gjaldmiðla um
22—23%. Launaútgjöld eru miðuð
við þá kjarasamninga sem nú eru í
gildi.
Aðalstefnubreyting á tekjuhlið
fjárlaga er að tekjur af beinum
sköttum eru 600 m.kr. lægri en
ella vegna ákvörðunar um afnám
tekjuskatts á launatekjur í áföng-
um. Sú breyting er ákveðin að
söluskattur hækkar um 'k % stig
og er það áætlað auka tekjur ríkis-
sjóðs um 250 m.kr. Tekjur af sölu-
vörum ÁTVR eru áætlaðar hækka
umfram almenna verðlagsbreyt-
ingu en í megindráttum fylgja
tekjur af öðrum óbeinum sköttum
verðlagsbreytingum.
Þeir útgjaldaþættir sem vega
hvað þyngst í útgjaldaaukningu
ríkissjóðs á árinu 1985 eru eftir-
taldir:
1) Framlag til húsbyggingasjóða
hækkar úr 400 m.kr. 1984 í 904
m.kr. 1985.
2.) Endurgreiðsla söluskatts í

f

MorgunbU&ið/Júllua.
Frá blaðamannafundi Kaupþings. Talið frá vinstri: María Sigurðardóttir,
Eggert Ágúst Sverrisson, framkvæmdastjóri fjármálasviðs Sambandsins, Sig-
urður B. Stefánsson og Pétur Blöndal, framkvæmdastjóri Kaupþings.
kaupa bréfin á hærra verði en sem
svarar til 11% ávöxtunar umfram
hækkun lánskjaravísitölu á hverj-
um tíma. Bréfin eru að nafnvirði
10.000 kr. og 100.000 kr. en seljast
eftir reiknuðu gengi þannig að verð-
ið til kaupenda í lok janúar 1985 er
um kr. 7.900 og kr. 79.000 og hækkar
það daglega vegna ávöxtunarkröf-
unnar og hækkunar iánskjaravísi-
tölu.
Pétur Blöndal framkvæmdastjóri
Kaupþings sagði að helsti kostur
bréfanna væri sá að fólk er ekki
bundið við að festa peninga sína í
langan tíma. Það er vegna þess að
lántakinn er skuldbundinn til þess
frá ársbyrjun 1986 að kaupa á
hverjum ársfjórðungi umtalsvert
magn bréfa til baka og ætti því að
verða mjög auðvelt að seija þessi
bréf. Fyrir bréf sem keypt er í dag
þarf að borga 7.713 kr. Eftir 5 ár er
upphæðin komin upp í krónur
Fyrsta lánsfjárútboð
fyrirtækis á íslandi
Ávöxtun umfram hækkun lánskjaravísitölu allt að 11 %
KAUPÞING hf. hefur tekið að sér að sjá um fyrsta almenna lánsfjárútboð
íslcnsks fyrirtækis á innlendum lánamarkaði. Er hér um nýjung að ræða bæði
hvað varðar fjármögnun atvinnuuppbyggingar hjá íslensku fyrirtæki og einnig
vegna þcss að mörkuð er ný leið í íslenskum verðbréfaviðskiptum með því að
bjóða innlendum sparifjáreigendum svipaða ávöxtun og greidd er crlendis.
Nú hefur Samband íslenskra sparnaði sínum beint inn í atvinnu-
samvinnufélaga gefið út skulda-
bréfaflokk til sölu á almennum
verðbréfamarkaði. Skuldabréfin
eru gefin út í tveimur verðgildum,
10.000 kr. og 100.000 kr., og nemur
heildarupphæðin 50 milljónum
króna á nafnverði. Skuldabréfin eru
til 5 ára, verðtryggð miðað við verð-
gildi lánskjaravísitölu á hverjum
tíma.
Þar sem íslensk lög mæla svo
fyrir að einstakir aðilar geti ekki
selt skuldabréf á frjálsum markaði
með hærri ávöxtun en hæstu lög-
leyfðum vöxtum hefur Sambandið
unnið að þessu skuldabréfaútboði í
samvinnu við Samvinnusjóð ís-
lands. Samvinnusjóður Islands er
frumkröfuhafi sem framselur
skuldabréfin til sölu á almennum
markaði.
Tilgangur með þessu innlenda
skuldabréfaútboði er þríþættur. í
fyrsta lagi að fjármögnun til at-
vinnuuppbyggingar verði gerð með
innlendu lánsfé sem skapast við
sparnað þjóðarinnar í stað þess að
auka enn við erlendar skuldir þjóð-
arinnar. 1 öðru lagi er tilgangurinn
sá að stuðla að nýjum inniendum
sparnaði með því að auka valkosti
sparifjáreigenda við sparnað og
einnig að gefa þeim kost á að beina
lífið. í þriðja lagi að efla innlendan
verðbréfamarkað með því að bjóða
upp á hentugar einingar verðbréfa
með góðri ávöxtun. í skulda-
bréfaflokki Sambandsins felst sú
nýjung að allt að 11% ávöxtun er í
boði fyrir skuldabréf að nafnvirði
aðeins kr. 10.000. Þetta ætti að
tryggja góða ávöxtun og auðvelda
sölu bréfanna þegar eigendum
hentar best.
Þessi nýjung var kynnt á blaða-
mannafundi sem Kaupþing hf. hélt
fyrir helgina. Þar kom m.a. fram að
verðbréfin eru til fimm ára með
einni greiðslu höfuðstóls, vaxta og
vaxtavaxta auk verðbóta í lok láns-
tímans þann 31. mars 1990. Vextir
eru 5% umfram breytingar láns-
kjaravísitölu, fastir allan lánstím-
ann. Bréfin eru seld á gengi sem er
reiknað þannig að ávöxtun verði
allt að 11% umfram hækkun láns-
kjaravísitölu til greiðsludags. Sú
ávöxtun er föst allan lánstímann. í
útboðinu er farið inn á nýjar braut-
ir með því að lántakinn er skuld-
bundinn til þess frá ársbyrjun 1986
að kaupa í hverjum ársfjórðungi
1/17 af skuldabréfunum til baka á
verðbréfamarkaði og ógilda þau
undir eftirliti óháðs aðila. Þó er
hann ekki skuldbundinn til þess að
12.877 með vöxtum og vaxtavöxtum.
En þá á hækkun vísitölu eftir að
bætast við upphæðina.
En þar sem ávöxtunarkrafan, allt
að 11% umfram verðtryggingu, er
tryggð allan lánstímann, eða í 5 ár,
eru bréf þessi afar næm fyrir breyt-
ingu markaðsvaxta. Þau munu
hækka um 4,5% fyrir hvert prósent,
sem markaðsvextir lækka. En þau
geta líka fallið í verði ef markaðs-
vextir hækkuðu enn frekar frá því
sem nú er. En hvernig sem mark-
aðsvextir þróast er tryggt að eig-
andinn fær vextina umfram verð-
bólgu. Pétur taldi það einnig mik-
inn kost að hægt er að fá bréfin í
minni einingum en tíðkast hefur á
verðbréfamarkaðnum, eða fyrir
10.000 kr. sem er svipað og ný ryk-
suga myndi kosta. Hann sagði að
fólk gerði sér ekki grein fyrir því að
í dag væri hægt að spara. íslend-
ingar hafa lifað svo lengi við verð-
bólgu og þyrftu því tíma til að átta
sig á þessu. Pétur sagði að ef fólk
vildi ávaxta fé sitt ætti það að
kaupa verðbréf, t.d. þegar það fengi
kauphækkun og einnig fyrir geng-
isfellingu í stað þess að eyða pen-
ingunum. Hann sagði að það hefði
komið glöggt fram fyrir síðustu
gengisfellingu að til væru peningar
í landinu.
Á fundinum kom einnig fram að
innlend lánsfjáröflun helstu fyrir-
tækja þjóðarinnar sé meginfor-
senda þess að draga úr erlendri
skuldasöfnun.