Morgunblaðið - 20.03.1985, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLADID, MIÐVIKUDAGUR 20. MARZ 1985
Að halda upp á afmæli:
Kveðja til ríkisins
frá „verkfræðingi“
— eftir Þorstein
Helgason
Leyfisbréfið
Nýlega var ég að taka til í
skrifborðsskúffu hjá mér og rakst
þá á gamalt bréf, sem reyndist
vera frá iðnaðarmálaráðuneytinu
og gaf mér heimild til þess að nota
starfsheitið verkfræðingur. Bréfið
var ritað í september 1960 og eru
því brátt liðin 25 ár frá útgáfu
þess. Kom því upp í huga mér sú
spurning, hvort ástæða væri til
þess að fara að undirbúa afmæl-
isfagnað.
Er bréfið barst mér upphaflega
í hendur, varð ég fullur metnaðar
og sjálfstrausts, að hafa þegar við
23 ára aldur hlotið leyfi til þess að
nota þaö starfsheiti, sem ég kaus
helst að nota um ævina. Ekki
hafði vegurinn að þessu marki
verið sléttur og heflaður, heldur lá
að baki strangt nám erlendis og
síðan mat Verkfræðingafélags ís-
lands á námsárangrinum. Varð
leyfisveitingin mér því frekari
hvatning til þess framhaldsnáms
er ég þegar stundaði.
Framhaldid
Næstu 15 árin eftir að hafa
fengið í hendur leyfisbréf iðnað-
arráðuneytisins var ég við nám og
störf erlendis. Formlegu námi
mínu í verkfræði lauk með hæstu
vísindagráðu, sem háskólar veita,
doktorsgráðu. Jafnframt kenndi
ég verkfræði við háskóla minn,
stundaði þar rannsóknir og hafði
eftirlit með rannsóknum annarra.
Síðustu 6 árin erlendis starfaði ég
við verkfræðilegar rannsóknir við
eina af virtustu rannsóknastofn-
unum sem um getur á þeim fag-
sviðum sem ég stundaði.
Ýmsar ástæður lágu að baki
þeirri ákvörðun minni að flytjast
aftur til fslands. Þar á meðal að
kennsla til fullnaðarprófs í verk-
fræði hófst við Háskóla íslands.
— eftir Sverri Pál
Erlendsson
Enginn fer í grafgötur lengur
um það að kennarar við fram-
haldsskóla eiga í harðri kjarabar-
áttu. Þegar þetta er ritað eru tvær
vikur liðnar frá því um 70% kenn-
ara gengu frá störfum sfnum. Þá
var ljóst að vinnuveitendurnir, hið
opinbera, höfðu ekki nýtt þann
þriggja mánaða uppsagnarfrest
sem við kennarar höfum að lögum
til annars en nefndarstarfa sem
þau virðast ekki sjálf treysta á né
trúa.
Staða mála nú, þegar þetta er
skrifað, er sú að fundur kennara
hefur samþykkt með 65% atkvæða
gegn 35% að ganga ekki til starfa
að svo stöddu, enda hafi forsendur
lítt breyst frá 1. mars. Vera má að
þessi afstaða kennara verði rang-
túlkuð og þess vegna tel ég skylt
Hafði ég áhuga á að stunda
kennslu og rannsóknir og sótti því
um þær stöður sem buðust á mín-
um fagsviðum. Varð árangurinn
sá, að ég var skipaöur í dósents-
stöðu við háskólann í árslok 1975.
Mætti því ætla, að enn frekari
ástæða væri til hátíðahalda á
heimili mínu á þessu ári.
Samkvæmt lögum nr. 77/1979
um Háskóla íslands má engum
manni veita prófessorsembætti
eða dósentsstarf við háskólann
nema meirihluti þar til kvaddrar
dómnefndar hafi látið í ljós það
álit, að hann sé hæfur til þess.
Enn fremur skal leitað álits hlut-
aðeigandi háskóiadeildar áður en
forseti íslands skipar prófessor
eða menntamálaráðherra dósent í
starf. Ekki mun mikið um það inn-
an ríkiskerfisins, að svo sé vandað
til mannráðninga.
Er ég kom fyrst til starfa við
háskólann, var mér sagt af sam-
starfsmönnum þar, að skammt
væri í, að framgangskerfi kæmist
þar á, er leyfði hækkun úr dós-
entsstöðu upp I prófessorsemb-
ætti, að undangengnu hæfnismati.
Gekk maður því glaður til verks og
hugsaði mest um aö ná þeim ár-
angri í starfi, að til verðleika yrði
metið. Kom þar til hvort tveggja,
metorðagirni og einlægur áhugi á
bættum kjörum.
Dósent við háskólann á nú þess
kost að sækja um tveggja launa-
flokka hækkun á grundvelli sér-
stæðs árangurs í rannsóknum.
Hins vegar á hann enn engan kost
á stöðuhækkun í prófessorsemb-
ætti á sama grundvelli. Er því oft
á tíðum erfitt að horfa framan í
fyrri starfsfélaga erlendis, sem
hafa nú margir hverjir starfað
sem prófessorar um árabil. Dugar
þá skammt að segja, að maður
hafi margsinnis verið dæmdur
hæfur til þess að gegna prófess-
orsembætti við skólann, ef sönn-
unargagnið skortir.
Stóri sannleikur
Vitað var frá upphafi að kjör
kennslukrafta við háskólann voru '
að greina nemendum og foreldrum
þeirra frá stöðu mála.
Þeir kennarar sem gengu frá
störfum óttast mjög um hag nem-
enda og aðgerðir hafa því miður
komið hart niður á þeim. Þeim
vanda hefði mátt afstýra hefðu
stjórnvöld sýnt einhvern vilja til
að vernda skólana og nemendur og
ganga til alvörusamninga við
kennara. Það hafa þau ekki gert.
Ef kennarar gengju nú að störfum
gengju þeir að óbreyttu ástandi og
hefðu enga tryggingu fyrir nein-
um kjarabótum. Tilmæli ríkis-
stjórnar um að kennarar komi til
starfa fela ekki í sér neinn ádrátt
eða tryggingu fyrir kjarabótum
umfram það sem samninganefnd
ríkisins hefur þegar boðið og
kennarar hafnað, enda litlu bætt-
ari með 2—3 þús. króna kaup-
hækkun á mánuði. Kannanir sýna
hins vegar að við eigum miklu
meira skilið.
Þorsteinn Helgason
„Við lestur þessarar
töflu uppgötvaði ég
skyndilega, að væri
túlkun fulltrúans rétt,
hafði ég hafnað á röng-
um skóla með tilliti til
tekjuöflunar fyrir mig
og fjölskyldu mína.“
léleg. Hins vegar hefur stóri sann-
Ieikur verið að birtast nú hina sfð-
ustu daga.
í yfirstandandi kjaradeilu há-
skólamenntaðra manna og rfkis-
ins hefur fulltrúi fjármálaráðu-
Sverrir Pill Erlendsson
Á þessari stundu getur ekkert
bjargað skólunum og hag nem-
enda nema ákveðin trygging
stjórnvalda fyrir svo miklum
neytisins stöðugt haldið því fram,
að dagvinnulaun skipti engu máli,
aðeins heildartekjur. Máli sínu til
stuðnings birti hann í Morgun-
blaðinu þann 7. mars töflu yfir
reiknaðar heildartekjur ýmissa
aðildarfélaga BHM. Við lestur
þessarar töflu uppgötvaði ég
skyndilega, að væri túlkun full-
trúans rétt, hafði ég hafnað á
röngum skóla með tilliti til tekju-
öflunar fyrir mig og fjölskyldu
mína. Eg hefði átt að sækja um
starf við einhvern menntaskólann
í stað Háskóla íslands.
Nú uni ég í reynd ekki þeirri
túlkun fulltrúans, að dagvinnu-
tekjur skipti engu máli. Þó ég telji
mig enn ungan, fer ekki hjá því, að
sú hugsun hvarfli að manni, að
maður geti hrokkið upp af ein-
hvern daginn. Ef svo færi, væru
lífeyrisgreiðslur til fjölskyldu
minnar háðar daglaunatekjum
mínum og árafjölda í starfi. Hér
ber geysilega á milli í samanburði
við verkfræðinga á almennum
markaði, því ekki eru aðeins dag-
vinnulaun mín miklu lægri en
þeirra, heldur stígur greiðslu-
hlutfall lífeyrisins svo löturhægt
hjá ríkinu, að öryggisleysi fjöl-
skyldunnar er nöturlegt.
Tækist nú svo vel til, að ég næði
að lifa vel umfram meðalæviskeið
íslendinga, er ekki eins víst, að
maður kærði sig um sæluna,
vegna þess að lífeyririnn væri enn
háður dagvinnutekjum.
Hverjar eru svo þessar marg-
rómuðu dagvinnutekjur? Jú, mán-
aðarlaun mín fyrir marsmánuð
voru 32.099 krónur og taka mið af
hæsta launaflokki dósenta. Hins
vegar kom í Ijós í grein Eiríks
Bjarnasonar I Morgunblaðinu 13.
mars að byrjunarlaun verkfræð-
ings í Stéttarfélagi verkfræðinga
(SV), það er að segja í félagi verk-
fræðinga sem starfa utan ríkis-
forsjár, væru 33.145 krónur.
Til þess að ná samningsbundn-
um dagvinnulaunum verkfræðings
innan SV með þó ekki væri nema
10 ára reynslu í starfi, þyrfti ég að
vinna 55 klukkustundir i yfirvinnu
á mánuði hverjum. Skiptir tíminn
sem fer til þess að afla teknanna
nokkru máli, Indriði? Það er mikil
náð að fá að vinna fyrir ríkið!
Hver er ég?
Eins og væntanlega kemur fram
hér að ofan, tel ég mig vera vel
menntaðan verkfræðing með
langa og góða reynslu á þeim
starfssviðum sem ég hef lagt fyrir
mig. Hvað aðrir hugsa, er svo ann-
að mál.
Ríkisvaldið hefur sagt mér, með
„Á þessari stundu getur
ekkert bjargað skólun-
um og hag nemenda
nema ákveðin trygging
stjórnvalda fyrir svo
miklum kjarabótum að
kennurum sé unnt að
sættast á þær.“
kjarabótum að kennurum sé unnt
að sættast á þær.
Von okkar kennaranna sem út
gengum er sú að stjórnvöld gang-
launastefnu sinni, sem til þessa
hefur endurspeglast fyllilega í
Kjaradómi, að ég teljist ekki jafn-
gildur þeim verkfræðinemum, sem
ég á þátt í að útskrifa frá Háskóla
fslands á hverju ári. Kennsla og
rannsóknir eru ríkinu augljóslega
einskis virði. Framtíð þjóðarinnar
skiptir engu máli, þegar einungis
er litið fram til nokkurra mánaða
í senn.
Almenningur hefur ekkert
meira álit á mér. Maður verður oft
var við það, að háskólakennarar
eru taldir vera einhverjar afætur
þjóðfélagsins, sem vinna aðeins
nokkrar klukkustundir í viku
hverri og það í aðeins nokkra
mánuði ársins, rétt eins og aðrir
virðingarmenn á borð við alþing-
ismenn. Ef til vill eiga hin bágu
launakjör sinn þátt í þessu áliti.
Ef til vill á maður þetta skilið.
Mitt er ekki að dæma.
Kannski ríkisvaldið og almenn-
ingur hafi rétt fyrir sér eftir allt
saman, og hugmyndir mínar um
sjálfan mig séu aðeins hugarórar
eða mikilmennskubrjálæði. Ef svo
er, þá er alveg eins gott að hætta
þessari vitleysu og snúa sér að
öðrum arðbærari verkefnum. Má
það varla dragast á langinn, því
hin örvandi uppljómun sköpun-
arstarfsins á nú í hörðu stríði við
dapurleika hversdagslífsins.
Starfsgleðin fer æ þverrandi.
Afmælisveislan
Nú eru senn 25 ár frá því að ég
fór að kalla mig verkfræðing og 10
ár frá því að ég fór að kalla mig
dósent. Ég hef ekki efni á því, eins
og stendur, að bjóða til veislu.
Viðhorf mitt til verkfræðings-
heitisins hefur ekkert breyst og
langar mig því að lyfta mér og
mínum smávegis upp. Hvernig má
það þá verða? Miðað við ofan-
greindar upplýsingar væri eðli-
legast að fara þá tekjuöflunarleið,
að hætta störfum hjá ríkinu og
leita fyrir sér sem verkfræðingur
hjá einhverju ráðgjafarfyrirtæki,
þó ekki væri annað en byrjunar-
laun í boði. Kannski einhver fyrr-
verandi nemandi sæi aumur á
mér.
Mér hefur verið sagt, að innan-
búðarmaður í BYKO hafi hærri
byrjunarlaun en ríkið greiðir mér
nú. Ef til vill er laust starf þar, ef
gömlu nemendurnir vilja ekki sjá
mig. Hvað er nú símanúmerið?
Kannski má slá upp veislu með
haustinu.
15. mars, 1985.
Þorsteinn Helgnson er dósent í
byggingnrerkfræði rid Hískóln ís-
lands.
ist fyrir því að unnt sé að ná sam-
komulagi sem geri okkur mögulegt
að hefja störf á ný.
Von okkar er jafnframt sú að
nemendur haldi stillingu og segi
sig ekki úr skólum á meðan ekki er
fullreynt hvort skólunum verði
bjargað.
Von okkar er sú að við getum
sem fyrst tekið upp þráðinn og
starfað með nemendum okkar og
félögum sem enn eru við skólana.
Allar þessar vonir eru bundnar
því sem áður segir, að stjórnvöld
reynist samningahæf.
Nauðsynlegt er að muna að bar-
átta okkar nú er fyrst og fremst
háð i þeim tilgangi að tryggja
nemendum nú og framvegis góða
skóla með vel menntuðum og
þjálfuðum kennurum. Það hlýtur
að teljast ómaksins vert.
Við erum ekki í stríði við skól-
ana okkar eða nemendur. öðru
nær. Það eru máttugri yfirvöld
sem skera úr um það hvort við
getum snúið til baka eða neyðumst
til að festa okkur í öðrum störfum
og okkur óljúfari.
Srerrir Pill Erlendsson hefur rerið
kennnri rið Menntaskóltnn i Ak-
urejri.
Opið bréf til nemenda
og aðstandenda þeirra