Morgunblaðið - 16.04.1985, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. APRÍL 1985
Fnimkristni
og miðalda-
kristni
Erlendar bækur
Siglaugur Brynleifsson
Rudolf Bultmann: Primitive
Christianity in its Contemporary
Setting. Translated by the Reverend
R.H. Fuller Thames and Hudson
1983. Rosalind and Christopher
Brooke: Popular Religion in the
Middle-Ages — Western Europe
1000—1300. Thames and Hudson
1984.
Robert Bultmann var meðal
kunnustu mótmælenda-guðfræð-
inga og leitaðist við að skilja og
útlista kristnar grunnkenningar á
grundvelli kenninga existential-
ista. Kierkegaard og Heidegger
hafa mótað skilning Bultmanns á
mennskri tilveru og tilgangi og
hann mótaði kristinn existential-
isrna. Bultmann endurtúlkaði
ýmsar dogmur kristninnar og
taldi sumar hverjar goðsögulegar
og óþarfar.
Höfundur segir í inngangi að
„sannleikur kristninnar eins og
„sannleikur" annarra trúarbragða
og heimspekistefna, er alltaf
bundinn mati hvers einstaklings
og sagnfræðingurinn hefur engan
rétt til þess að losa einstaklinginn
undan þeirri ábyrgð" þ.e. að taka
persónulega ákvörðun. Bultmann
segir það vera viðfangsefni
sagnfræðingsins að skilgreina
gang sögunnar til þess að geta
skilið mennska tilveru. Honum
ber að blása lífsanda í fortíðina.
Tilgang bókar sinnar telur hann
, vera að komast að því hverskonar
skilningur á mennsri tilveru krist-
allist í frumkristninni. Hver var
þessi skilningur?
Bultmann skilgreinir þau atriði
sem mótuðu frumkristnina og ber
þau saman við dogmur gnostikera,
en sú stefna var mjög áhrifamikil
á sínum tíma. Hann telur að
grundvallarkenningar kristninnar
hafi ekki sigrað gnostisismann
heldur skilningur kristninnar á
manninum, stöðu hans í tilverunni
og afstöðu hans til Guðs.
Höfundar „Popular Religion in the
Middle Ages“ eru bæði kunnir
fræðimenn í kirkjusögu miðalda
og hafa skrifað nokkrar bækur um
þau efni. 1 þessari bók fjalla þau
‘um hugmyndir almennings um trú
og trúvillu á þessu tímabili
(1100-1300). Árið 1000 var ár
óttans, búist var við dómsdegi,
sem einnig gat orðið fagnaðardag-
ur þeim rétttrúuðu. Fyrsta júbilár
rómarkirkjunnar var haldið árið
1300 og í tilefni af því var mikið
um aflát og syndakvittanir. Það
urðu miklar breytingar á þessu
300 ára tímabili, í listum og bók-
menntum og skilningi á kristinni
trú.
Höfundarnir leitast við að upp-
götva ríkjandi skoðanir leikmanna
á kirkju og kristni. Heimildirnar
eru kirkjurnar sjálfar, þangað
sem fólkið þyrpist, skreyting
þeirra í gleri og steini, sálmar og
kvæði og skráðar heimildir. Höf-
undarnir rannsaka dýrkun helgra
manna, ferðalög pílagrímanna og
dýrkun helgra dóma. Þeir fjalla
einnig um kenningar þær sem
taldar voru til trúvillu og hvers-
vegna þær hlutu svo mikinn
hljómgrunn.
Höfundarnir ræða m.a. um bibl-
íuna og afstöðu kaþólsku kirkj-
unnar til biblíulestrar leikmanna.
Kirkjan taldi hentast að textum
biblíunnar væri miðlað til leik-
manna í máli og myndum. Þýð-
* ingar biblíunnar á þjóðtungurnar
voru oft taldar vafasamar og
stundum beinlínis rangar af yfir-
völdum kirkjunnar. Auk þess var
lestrarkunnátta ekki fyrir hendi
meðal fjöldans og þýddi því lítið
að fá mönnum bók. Þetta breyttist
síðan með prentlistinni og með
„Index librorum prohibitorum".
Þetta er fróðleg bók, sem hefði
mátt vera lengri.
„Byltingarkennt frumvarp“
— sagði iðnaðarráðherra
Til stendur, sagði Savar Gestsson
formaður Alþýðubandalags efnis-
lega í neðri deild Alþingis í g*r, að
ræða frumvarp um framleiðsluráð
landbúnaðarins hjá Stéttarsam-
bandi bænda nsstu daga, sem ekki
hefur verið kynnt stjórnarandstöðu.
Hann kvað forsætisráðherra hafa
veifað blaði með tuttugu og fimm
efnisatriðum í atvinnu- og efna-
hagsmálum, sem vera áttu í burð-
arlið, framan í sjónvarpsáhorfendur
fyrir nokkrum vikum. Ekkert þeirra
væri fram komið. Fjöldi mála, svo
sem lánsfjárlög og útvarpslaga-
frumvarp, liggi og í salti, vegna
ósamkomulags stjórnarflokkanna.
SVAVAR GESTSSON (Abl.)
kvaddi sér hljóðs utan dagskrár í
neðri deild Alþingis í gær í tilefni
þess að funda ætti út í bæ um
frumvarp um framleiðsluráð
landbúnaðarins, án þess að það
hafi verið kynnt þingflokkum
stjórnarandstöðu. Krafðizt hann
þess að þeir fengju frumvarpið í
hendur þegar í dag. Hann gagn-
rýndi og harðlega vinnulag og
seinagang þingmála, sem hann
taldi eiga rætur í ósamkomulagi
stjórnarflokkanna. Þeir hefðu
ekki flutt nein meiriháttarmál
frá áramótum. Önnur væru stanz
í nefndum vegna ósamkomulags
stjórnarliða, svo sem lánsfjárlög í
efri deild og útvarslagafrumvarp
í neðri deild.
JÓN HELGASON, landbúnað-
arráðherra, kvað framleiðslu- og
sölumál landbúnaðar hafa veríð í
athugun stjórnarflokka undan-
farið. Frumvarpsdrög hafi verið
lögð fyrir þingflokka stjórnarinn-
ar í fyrri viku, án þess þó að
greinargerð hafi verið fullunnin.
Rétt væri að til stæði að kynna
málið á aukafundi Stéttarfélags
bænda síðar í vikunni. Hann
kvaðst og hafa ákveðið að kynna
málið þingflokkum stjórnar-
andstöðu á morgun (þ.e. í dag,
þriðjudag).
SVAVAR GESTSSON (Abl.)
spurði hvað landbúnaðarráðherra
væri að fela í þessum efnum.
Hann krafðizt þess að fá frum-
varpið í hendur strax í dag.
GUÐMUNDUR EINARSSON
(BJ) gagnrýndi og vinnubrögð
þings og stjórnarliða. Beindi
hann þvi til forseta þingsins og
formanna þingflokka að þegar
yrði kortlagt, hvað þing eigi að
starfa lengi fram á vorið og
hvaða mál hefðu forgang um af-
greiðslu. Hann talaði um dáðleysi
ríkisstjórnar og ráðleysi stjórn-
arliða.
HALLDÓR BLÖNDAL (S)
kvað þann hátt hafa viðgengizt
lengi hjá ríkisstjórnum að stjórn-
arfrumvörp fengju fyrst umfjöll-
un í þingflokkum, er stjórn
styddu, en væru síðan kynnt
stjórnarandstöðu. Þegar fyrrver-
andi ráðherra gerði slíkt vinnu-
lag, sem hann hafi sjálfur
ástundað, að hávaðamáli nú, tal-
að það út af fyrir sig sínu máli.
STEINGRÍMUR J. SIGFÚS-
SON (Abl.) kvað nauðsynlegt að
þingið fengi nægan tima til að
fjalla um hin meiriháttar málin,
m.a. skýrslu forsætisráðherra um
Framkvæmdastofnun og byggða-
mál og skýrslu utanríkisráðherra
um utanríkismál, þó þeir yrðu að
sitja fram á grænt sumar. Stein-
grímur lét og að því liggja að rík-
isstjórnin legði færri mál fyrir
neðrí en efri þingdeild.
SVERRIR HERMANNSSON
(S) kvað landbúnaðarráðherra
bregðast skjótt við tilmælum
Svavars, framsettum síðdegis í
dag, að uppfylla þau strax á
morgun. Engu að síður létu
stjórnarandstæðingar eins og
þeir hefðu „etið óðs manns skít"
og krefðust vinnuplagga stjórn-
arinnar fyrir kvöldmál samdæg-
urs. Sverrir sagði „byltingark-
ennt frumvarp" á ferð og forvit-
nilegt, en furðaði sig þó á óþoli
þeirra, sem hér færi með mestum
óhemjugangi.
Umræður um þetta efni stóðu
lengi dags, þó ekki verði lengur
rakið hér. Að þeim loknum hóf
þingdeildin að ræða stjórnar-
frumvarp um selveiðar.
Þorvaldur Garðar um framvarp til þingskapæ
„Staða Alþingis og
virðing liggur við“
Fyrir 20 árum vóru fyrirspurnir
á þingi 22 talsins. Á yfirstandandi
þingi hafa þegar komið fram 166
fyrirspurnir og ekki er öll nótt úti
enn í því efni. Fyrir 20 árum vóru
tillögur til þingsályktunar 47, en á
þessu þingi eru þær þegar orðnar
124. Þetta kom fram í máli Þor-
vald.s Garðars Kristjánssonar, for-
seta Sameinaós þings, er hann
mælti fyrir frumvarpi að nýjum
þingskaparlögum í efri deiid AF
þingis í gær, mánudag.
ÞORVALDUR GARÐAR
KRISTJÁNSSON (S) kvað þing-
menn standa frammi fyrir ýms-
um vanda, varðandi starfshætti
og vinnubrögð Alþingis, vegna
gjörbreytinga í verkefnum þings-
ins, ekki sízt vegna fyrirspurna
og tillagna til þingsályktunar,
sem hefði fjölgað mjög hin síðari
árin, og umræðna utan dagskrár,
en engin ákvæði væru í gildandi
þingsköpum um utandagskrár-
umræður.
Þingsköp Alþingis eru að meg-
instofni frá árinu 1876, þó nokkr-
ar breytingar hafi verið á þeim
gerðar í tímans rás.
Fyrirspurnir og þings-
áiyktanir
ÞORVALDUR GARÐAR sagði
m.a.:
„Þingsályktanir og fyrirspurn-
ir gegna mikilvægu hlutverki í
störfum Alþingis. En hinar
ótakmörkuðu umræður um þings-
ályktunartillögur og litt tak-
mörkuðu umræður um fyrir-
„Kreppir að
svigrúmi fyrir
löggjafarstarfiðu
„Bregtir svip-
mót löggjafar-
samkomu í yfir-
bragð málskrafs-
samkundu“
spurnir taka nú alltof mikinn
tíma af störfum þingsins. Slíkt
kreppir að svigrúmi fyrir sjálft
löggjafarstarfið. Slíkt breytrr
svipmóti löggjafarsamkomu í yf-
irbragð málskrafssamkomu. Slikt
fælir jafnvel þingmenn frá góðri
fundarsetu...“
Umræður utan dagskrár
ÞINGFORSETI sagði m.a. um
þetta efni:
„Þá eru umræður utan dag-
skrár eitt vandamálið, sem við er
að fást. í þingsköpum eru nú eng-
in ákvæði um það efni. Hins veg-
ar hafa í síðari tíð tíðkazt um-
ræður utan dagskrár í það ríkum
mæli að nauðsynlegt er að setja
slíkum umræðum takmörk. Svo
sjálfsagðar sem umræður utan
dagskrár geta verið orkar oft
tvímælis, hve nauðsynlegar þær
VeðurguAir breiddu (ol á jörð í gærmorgun, sem hvarf skjótt með vætu er
á daginn leið. Innan dura í þinghúsi, sem þjónað hefur hlutverki sínu á
aðra öld, ræddu menn frumvarp til þingskapa í efri deild, m.a. vanda
utandagskrárumræðna, en í neðri deild stóð ein slík í miklum blóma. í
forgrunni myndar stendur stytta Jóns Sigurðssonar Alþingisforseta á
varðbergi en ofanhúss knýr tæknin farkost um himinvegu.
eru...“ Nýjum viðhorfum varð-
andi umræður utan dagskrár
verður að mæta með þingskapar-
ákvæðum."
Staða alþingis og
virðing liggur við
FRAMSÖGUMAÐUR sagði
ennfremur:
„Enn kalla gjörbreyttar að-
stæður frá síðustu heildarend-
urskoðun þingskapa fyrir tæpri
hálfri öld á veigamiklar breyt-
ingar í stjórnun Alþingis og
vinnubrögðum þess almennt. Af
öllum þessum ástæðum þurfa nú
að vera gerðar breytingar á þing-
sköpum. Staða Alþingis og virð-
ing liggur við.“
Meginnýmæli frumvarpsins
HELZTU nýmæli frumvarps-
ins eru: 1) Stjórn þingsins er efld
með skipulegum og markvissum
vinnubrögðum, 2) fjölgað er
fastanefndum Sameinaðs þings,
3) hnitmiðaðri reglur eru settar
um meðferð tillagana til þings-
ályktunar. Tímalengd fyrri um-
ræðu er takmörkuð, 4) umræða
um fyrirspurnir er bundin við
fyrirspyrjanda og viðkomandi
ráðherra, sem spurn er beint til,
og ræðutími styttur, 5) sett eru
ákvæði um umræður utan
dagskrár og þrengdir möguleikar
til slíkra umræðna án tímatak-
markana, nema í undantekning-
artilfellum þegar sérlega mikil-
væg mál eiga í hlut.