Morgunblaðið - 11.05.1985, Blaðsíða 14

' MÖEGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUil ll MAl 1985
Vesturlandabuar eru þeirrar skoðun-
ar, að stjórnarhættir í Suður-Kóreu
séu ekki til fyrirmyndar. Vegna þing-
kosninga sem fram fórn í landinu í
byrjun þessa árs bárust fréttir um
heim allan af vandræðum stjórnar-
andstæðinga. Einn foringja þeirra
hafði verið landflótta í Bandaríkj-
unum og sætti harðræði, þegar hann
sneri heim rétt fyrir kjördag. Þá daga
Skammt fyrir sunnan Seoul er Kóreska þorpið, eins og það er kallað, einskon-
ar Árbær þeirra Kóreumanna. Þar mi sjá fornan húsbúnað og híbýli og auk
þess menn eins og þi sem eru i myndinni og fagna niðurstöðu í fornum leik.
sem ég dvaldi í landinu var hann__
frjáls ferða sinna og í blöðum birtust
daglega fréttir af tilraun tveggja
stærstu stjórnarandstöðuflokkanna til
að sameinast. Daglega mátti einnig
sjá forsíðumyndir af Chun Doo Hwan,
forseta, þar sem hann kom fram við
einhverja opinbera athöfn og gaf yfir-
lýsingar um þjóðarhag, öryggismál og
efnahagsframfarir.
Þjóðarmetnaður endurreistur
með gífurlegum hagvexti
Hitækni er notuð hvar sem kostur er. Hér er unnið sð gæðamati í skipasmíöastöð.
— eftir Björn
Bjarnason
Forsetahöllin i Seoul er falin á
bak við gamlan hallargarð i mið-
borginni. Ekki er ætlast til að
óboðnir komi nálægt henni, lög-
regla og hermenn standa á stræt-
unum við bústað forsetans. Þar
skammt frá er verið að breyta
gamla þinghúsinu í safn, það er
talið minna um of á nýlendutíma
Japana. Forsetahöllin stendur við
rætur hæðanna sem setja svip á
borgina. Við ókum upp á þessa
hæð. Sú hlið hennar sem snýr að
höllinni er afgirt hernaðarsvæði
og þar eru viðvaranir sem banna
að ljósmyndir séu teknar af svæð-
inu umhverfis höllina. Til skamms
tíma var útgöngubann í Seoul frá
miðnætti til klukkan 4 að morgni,
en því hefur verið aflétt. Einn við-
mælenda minna lét þess oftar en
einu sinni getið, að mikil spenna
væri í landinu, en ferðamaður
verður hennar ekki var.
Eftir aö herstjórn Bandaríkja-
manna var úr sögunni, 1948, varð
dr. Syngman Rhee forseti í Suð-
ur-Kóreu. Undir lok ferils hans
var litið á landið sem gjaldþrota
og á framfæri Vesturlanda. Her-
inn gerði byltingu 1961 og Chung
Hee Park, herforingi, varð forseti.
Hann stjórnaði til 1979 er hann
féll fyrir kúlu úr byssu launmorð-
ingja. Upplausnarástand skapað-
ist og ekki komst aftur á ró fyrr en
Chun Doo Hwan, herforingi, náði
forsetavöldunum í sínar hendur í
ágúst 1980. Stjórnarskránni var
breytt og Hwan var endurkjörinn
forseti samkvæmt nýjum stjórn-
lögum í febrúar 1981. Hann hefur
marglýst því yfir að hann ætli að
hlíta þeim ákvæðum stjórnar-
skrárinnar, að sitja aðeins i eitt
kjörtímabil sem er sjö ár. Sam-
kvæmt því verður efnt til forseta-
kjörs í ársbyrjun 1988.
Gífurlegur hagvöxtur
Ég hitti enga stjórnmálamenn á
ferð minni um Suður-Kóreu. En
þeir embættismenn sem ég ræddi
við lögðu einkum áherslu á tvennt:
Mikilvægi kóreskrar menningar
og hinar stórstígu framfarir sem
orðið hafa í efnahags- og atvinnu-
lífi landsins frá því að herforingj-
ar komust til valda. Þá ræddi ég
einnig við starfsmenn þeirrar
stjórnarskrifstofu sem annast
kóresk sameiningarmál, það er
sameiningu Norður- og Suður-
Kóreu. Þeir útskýrðu hugmyndir
stjórnvalda um þróun mála í
Norður-Kóreu, og þá einkum hve
erfitt væri að átta sig á því hvað
væri að gerast í lokuðu valdakerfi
Kim 11 Sungs. Enginn gæti með
nokkurri vissu sagt fyrir um það
hvenær hann legði niður völd og
hvort hann hefði afl til að fela
syni sínum alræðisvald eftir sinn
dag.
Þegar herinn tók völdin var
þjóðarframleiðsla á mann um 80
dollarar, eða um 3400 krónur, en
er nú um 2000 dollarar, eða 84.000
krónur. „Eins og þú veist,“ sögðu
embættismennirnir, „þá byggir
menntun herforingja mjög á því,
að þeir læra að gera áætlanir um
stórt og smátt. Eftir að þeir kom-
ust til valda hafa þeir beitt slíkum
aðferðum við stjórn landsins. Það
hefur skilað dágóðum árangri."
Síðan 1962 hafa verið gerðar
fimm-ára-áætlanir sem breytt
hafa suður-kóresku þjóðfélagi úr
bændasamfélagi í iðnaðarþjóð
sem sækir nú fram á sviði há-
tækni. Og stjórnarerindrekar
benda á, að þetta hafi tekist þótt
landið sé fátækt af auðlindum og
miklum fjármunum hafi þurft að
verja til landvarna. Á árunum
1%2 til 1983 var meðalhagvöxtur
á ári 8,4%.
Stjórnvöld í Seoul leggja mikla
áherslu á að laða til sin erlent
fjármagn og þá fáu daga, sem ég
dvaldi í landinu, var skýrt frá
heimsóknum fjölda erlendra gesta
sem lögðu leið sína til höfuðborg-
arinnar í því skyni að efla við-
skipta- og efnahagstengsl. Má þar
nefna Mats Hellström, utanríkis-
viðskiptaráðherra Svía, sem hét
þvf meðal annars að aðstoða
Kóreumenn við að reisa kjarn-
orkuver. Sömu sögu er að segja
um Laurent Fabius, forsætisráð-
herra Frakka, sem hét því að auki
að franska stjórnin myndi ekkert
aðhafast gagnvart Norður-Kóreu-
mönnum nema eftir samráð við
stjórnina í Seoul. Þá hefur Iac-
occa, forstjóri Chrysler og ein
skærasta stjarnan á himni banda-
rísks viðskiptalífs, nýlega verið í
Suður-Kóreu til að semja um sam-
starf við Samsung-fyrirtækið um
bílaframleiðslu. Enginn vafi er á
því, að hinn gífurlegi hagvöxtur
hefur breytt Suður-Kóreu úr landi
á barmi gjaldþrots i segul fyrir þá
sem vilja treysta sig efnahagslega
i sessi.
Áætlanabúskapurinn hefur
markvisst miðast við það að ná í
erlenda samstarfsaðila um leið og
höft hafa verið lögð á eyðslu
landsmanna sjálfra. Til skamms
tima var til að mynda bannað að
eiga litsjónvarp, einkabílaeign er
takmörkuð og hömlur eru á ferða-
lögum til útlanda í þvf skyni að
spara gjaldeyri. í blöðum var
skýrt frá þvi að embættismönnum
sem eiga einkabíla væri bannað að
nota þá einn dag í mánuði til að
spara eldsneyti, þeir ættu að stilla
utanferðum í hóf og ferðast á
ódýrasta farrými nema staða og
tilefni gæfi ástæðu til annars.
Til marks um hinn öra vöxt í
suður-kóresku efnahagslffi á sviði
sem snertir okkur íslendinga má
nefna úthafsveiðar kóreskra
skipa. Þær hófust með ferð
þriggja skipa á túnfiskveiðar á
Indlandshafi 1957. Nú eru út-
hafsveiðiskipin 615. Vöxtur flot-
ans stöðvaðist á árinu 1978 þegar
200 milna efnahagslögsaga kom til
sögunnar. Alls veiddu þessi skip
2,9 miiljónir lesta á árinu 1984. I
þeirra hópi eru 234 úthafstogarar,
sem veiddu 660.000 lestir árið
1984. Kóreumenn hafa heimild til
að veiða 300.000 lestir af Alaska-
ufsa í ár, en nýlega fengu íslend-
ingar heimild til að veiða 6.000
lestir af þeim fiski. Kóreumenn
gera út frá Argentínu og Kanarí-
eyjum, svo aö dæmi séu nefnd, en
alls hafa þeir gert fiskveiðisamn-
inga við 12 ríki. Japanir eru
stærstu erlendu kaupendurnir en
Bandaríkjamenn næstir f röðinni,
þannig að Kóreumenn eru keppi-
nautar okkar á þessum mikilvægu
fiskmörkuðum. öll útgerð er í
höndum einkaaðila, sem skipta
sjálfir á milli sin leyfilegum há-
marksafla.
Varðstaða um menningu
Japanir gerðu harða hríð að
kóreskri menningu á nýlenduár-
unum 1910 til 1945. Siðan þeim
lauk hafa tugir þúsunda banda-
rískra hermanna dvalist í Suður-
Kóreu, þeir reka eigið útvarp og
sjónvarp sem nær til landsins alls.
Eftir Kóreustríðið leituðu
menntamenn til erlendra háskóla,
einkum til Bandarfkjanna. Mér
var sagt, að meira en 75% há-
skólakennara f Kóreu væru
menntaðir i Bandarikjunum. „Ef
við hefðum haldið áfram á þessari
braut hefðum við slitið tengslin
við okkar eigin fortíð og menn-
ingu,“ sagði einn forstöðumanna
Akademíunnar um kóresk fræði.
sem ég heimsótti i kyrrlátum
fjalladal um 50 km fyrir sunnan
Seoul.
Akademiunni var komið á fót
árið 1978. I stuttu máli er mark-
miöið með starfsemi hennar þrf-
þætt: 1) að endurreisa þjóðar-
metnað; 2) treysta forsendur lýð-
ræðis; og 3) efla trú manna á
nauðsyn þess að standa vörð um
fornar hefðir og menningu.
Forstöðumennirnir sögðu, að á
sjötta áratugnum hefði þjóðina
skort allt sjálfstraust. Með bætt-
um efnahag hefði það vaxið að
nýju. Menntamenn væru almennt
andvígir öllu þvi sem að her-
mennsku lyti, en þeir yrðu að átta
sig á staðreyndum og viðurkenna
nauðsyn öflugra landvarna gegn
yfirgangsöflunum f norðri sem
vildu fórna öllu á altari kommún-
ismans. Sérhver sjálfstæð þjóð
yrði að standa vörð um grundvall-
aratriði, hún þarfnaðist landvarna
og stöðugleika. Þvi væri ekki að
leyna, að stúdentar í Suður-Kóreu
hefðu jafnan verið í broddi fylk-
ingar þegar drægi til tfðinda á
stjórnmálavettvangi og jafnvel
stuðlað að upplausn. Ekkert þjóð-
félag stæðist til lengdar, ef stúd-
entaóeirðir næðu að magnast og
þær leiða til stjórnleysis. Til að
takast á við vandamál samfélags-
ins þyrftu menn að hafa öðlast
pólitiskan þroska.
Voru þeir i akademfunni bjart-
sýnir um að þeir hefðu erindi sem
erfiði. Störfum hennar hefði verið
tekið með varúð í fyrstu, en stofn-
unin siðan áunnið sér traust bæði
innan lands og utan sem eftirsótt
fræðasetur. Væru Japanir til að
mynda með ráðagerðir um að
koma svipaðri stofnun á fót. Eitt
helsta verkefni akademiunnar á
fræðasviðinu er að semja og gefa
út risavaxna kóreska alfræðiorða-
bók.
Hvert stefnir?
Hér hefur í fjórum greinum ver-
ið leitast við að fræða íslenska les-
endur um fjarlæga þjóð sem sjálf
lítur þannig á, að hún sé síður en
svo metin að verðleikum. Þjóð sem
byggir á fornum og glæstum
menningararfi, en hefur mátt þola
miklar raunir á þessari öld og ætl-
ar nú á fáeinum áratugum að taka
stökk sem skipar henni f fremstu
röð. Hinni metnaðarfullu sókn
verður að verulegu leyti fullnægt
gangi ólympfuleikarnir 1988 að
óskum. Eftir það munu Suður-
Kóreumenn vafalaust telja sig
hafa hlotið verðugan sess í sam-
félagi þjóðanna. En þeir halda
áfram að lifa f skugga öflugra
nágranna, Kinverja, Japana og
Sovétmanna. Á meðan ekki tekst
að sameina þjóðina undir öðru
stjórnskipulagi en hinu kommún-
íska munu þeir óska eftir nærveru
bandaríska hersins i landi sinu.
Hingað til hafa þeir litið svo á, að
Bandaríkjamenn séu i Kóreu tií að
gæta pólitiskra hagsmuna hins
frjálsa heims, en ekki beinlínis til
að gæta bandariskra þjóðarhags-
muna; á Kyrrahafi nái þeir tæp-
Iega lengra en að eyjunni Guam.
Jimmy Carter, forveri Reagans í
Hvita húsinu, ætlaöi að fækka
bandarísku hermönnunum i Suð-
ur-Kóreu verulega en féll þó frá
þeim áformum.
Veruleg breyting er að verða í