Morgunblaðið - 11.05.1985, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 11. MAÍ 1985
Framtíð Íandbúnaðar/Eftir Stefán Adalsteinsson
Dæmi um viðfangsefni á íslandi
3. grein
í tveimur fyrstu greinunum í
þessum flokki var fjallað um
vandamál landbúnaðarins og þær
leiðir, sem helst hefur verið rætt
um til úrbóta. Þar ber loðdýra-
rækt hæst, en ástæða er til að
huga líka að öðrum lausnum.
Hér verður drepið á ýmis við-
fangsefni, sem gætu skapað ný
stðrf í sveitum og stuðlað að því að
treysta byggð.
Umbætur á ull
og gærum
Fyrst má staldra við innan
hefðbundna búskaparins. Þar má
benda á, að fjárbændur á Nýja
Sjálandi fá um helming tekna
sinna af kjöti og helminginn af ull.
Hér á landi eru margir bændur,
sem fá harla lítinn hluta tekna
sinna af ull og treysta á að fá næg-
ar tekjur af kjötinu. Það er hægt
að sýna fram á, að með því að eiga
uliargott fé og hirða vel um ullina
af því, gætu fjárbændur haft svo
skiptir tugum milljóna króna
meira upp úr ullinni en nú er. Þá
myndu þeir um leið styðja ullar-
iðnaðinn með betra hráefni.
Eins og nú horfir, virðist ullar-
iðnaðurinn stefna meira og meira
að því að kaupa ull til vinnslu
sinnar erlendis frá, vegna þess að
ullin, sem þeir fá frá bændum í
dag, er svo misjöfn. Mikið af henni
er þar að auki svo lélegt, að hún er
ónothæf i þann iðnað, sem þarf
mest á góðri ull að halda.
Ef bændur ykju og bættu ullar-
framleiðsluna, myndi sú aukning
öll verða seljanleg og ætti að geta
orðið varanleg tekjubót. Því miður
hefur mikið skort á, að þessum
möguleika væri nægur gaumur
gefinn.
Á það er ástæða til að benda, að
með bættum eðlisgæðum á ullinni
batna gærurnar líka og verða eft-
irsóknarverðara hráefni til iðnað-
ar.
Báðum þessum atriðum hefur
verið mætt með þeim rökum, að
iðnaðurinn greiddi ekki nógu mik-
ið fyrir þessi hráefni til þess að
bændur gætu lagt neitt á sig til að
bæta þau. Svarið við þessum rök-
um er það, að ef iðnaðurinn fær
ekki nógu gott hráefni til starf-
semi sinnar frá íslenskum land-
búnaði leitar hann annað um hrá-
efniskaup.
Sérstæðir litir
Hér á landi er til mikil fjöl-
breytni i sauðalitum, eins og allir
vita. Sumt af þessum iitum hefur
verið til I landinu frá upphafi
vega, eins og t.d. grái liturinn.
Hann var verðmætur um 30 ára
skeið, og á því tímabili voru gráar
gærur seldar til Svíþjóðar og
saumaðar úr þeim tískuflíkur. Hér
á landi hefur þessum lit verið lítið
sinnt.
Dropótti stofninn
á Hólum
Nýtt litarafbrigði, sem margir
kannast við af afspurn, er dropótti
liturinn, sem framleiddur hefur
verið með úrvali á bændaskólan-
um á Hólum.
Þessi litur er að því leyti athygl-
isverður, að hann er hvergi til
annars staðar í heiminum en hér á
landi. Ég hef sýnt Ný-Sjálending-
um gærur með þessum lit og flík
úr þeim gærum. Þeir telja þarna
um merkilegt fyrirbæri að ræða,
sem við ættum að þróa sjálfir og
láta enga aðra þjóð eignast.
Eins og stendur eru engin áform
uppi um það að nýta dropótta
stofninn á Holum til feldfram-
Ieiðslu, en því ber að fagna, að
dropóttar gærur frá haustinu 1984
verða teknar til pelsasútunar hjá
Sútunarverksmiðju SfS á Akur-
eyri nú í vetur.
Þess má jafnframt geta, að ég
hef verið spurður að því í fullri
alvöru úti í Skotlandi nýverið,
hvaða möguleikar séu á að fá
dropótta stofninn á Hólum þangað
til að nýta hann í viðleitni ráða-
manna þar til að styrkja hinar
dreifðu byggðir í hálöndum og ey-
lendum Skotlands.
Sauðaostar
Sveinn Hallgrímsson, fyrrver-
andi sauðfjárræktarráðunautur
Þjóðarhúsbóndinn
— eftir Kolbein
á Auðnum
Rikisstjórn íslands, það er stórt
orð, þar er hvorki meira né minna
en húsbóndi á þjóðarheimilinu.
Húsbændur hafa löngum verið
umdeildir (eins og ríkisstjórnin).
Talað var um hjúasæla húsbænd-
ur, þangað sóttu hjúin og voru
lengi viðvarandi, sérstaklega ef
húsmóðirin þótti góð matmóðir,
sem kallað var. Góður húsbóndi
þurfti að vera viðmótsþýður,
stjórnsamur, sanngjarn og
ábyggilegur, strangur en þó mild-
ur. Aðrir húsbændur voru harðir,
hrokafullir, þjösnalegir með illa
matarvist og til voru þeir, sem
sátu við annað borð með sínu
skylduliði, með betri kost en hjúin,
það var illa séð.
En hverjum þessara nefndu
húsbænda líkist nú sá stóri hús-
bóndi þjóðarinnar. Spurningin er
hvort hann líkist nokkrum hús-
bónda. Er hann ekki algjört ráð-
laust og stefnulaust viðrini; svo
munu margir álíta. Svo sem lýst
er seinni húsbændum þá vildu
margir hafa vistaskifti, það var
alltaf spenna og tilbreyting í
vistaskiftum, svo var einnig um
síðustu vistaskifti, en þjóðarhús-
bóndinn, sem lofaði heldur verri
matarvist framundan og frestun
vfsitölu um einn mánuð og lýsti
jafnvel yfir neyðarástandi. Og nú
skyldi fá nýjan húsbónda og hann
var þá þegar til staðar. Verðbólgu-
draugurinn — það var ljóti draug-
urinn, hann var verri en allar
skottur og mórar til samans. (Þar
-vantaði pennastrikið.)
Allir kannast við leiftursóknina
og niðurtalninguna, en nú skyldu
allar skottur og mórar kveðnir
niður, verðbólga lækkuð um
hundrað og þrjátíu prósent, vísi-
tala tekin úr sambandi, laun lækk-
uð um tuttugu og fimm til þrjátín
prósení. Já svona geta vistaskiftia
•brugðiú tij beggja vona. Margic
voru þeirrar skoðunar aö einhvers
staðar væru nú breiðari bök til að
mæta leiftursóknini en láglauna-
fólk. En það reyndist ekki vera að
dómi nýja húsbóndans.
Sverrir Hermannsson spurði í
umræðum um sjóefnavinnsluna á
Reykjanesi, sem hann sendi eina
þrjá fræðinga til, hvað þeir hefðu
unnið fyrir ellefu — tólf hundruð
þúsund, var vísitölufrádráttur
þar? Lyfsalar, tannlæknar, var
vísitölufrádráttur þar?
Ég vil nefna eitt dæmi frá sjálf-
um mér, ég fékk verkfræðing til að
mæla út lóð, sem ég var að selja
undir sumarbústað. Hann kom hér
eftir hádegi og var hér fjóra, fimm
tíma, nú skal ég vera rausnarlegur
og segja átta tíma, einn dag.
Reikningurinn sem ég fékk var níu
þúsund og fimm hundruð krónur.
Á sama tima hafði ég í mánaðar-
laun tíu þúsund og níu krónur.
Var skert vísitala þessa verkfræð-
ings? Voru húsbændur sanngjarn-
ir í þessu máli?
Ekki þætti nú öllum þessi hús-
bóndi vera strangur, en þó mildur,
þar af leiddi að óvildin óx svo að
opinberir starfsmenn tóku hús-
bóndavaldið sér í hönd í mánaðar-
tíma, vegna þess að fjármálaráð-
herra sagði að fimm til tíu prósent
væri hámark þess, sem þjóðarbúið
gæti borið. Annars ætti húsbónd-
inn að fara af heimilinu og annar
að taka við. Eftir mánuð lauk
verkfalli Tolla. Tuttugu og fimm
til þrjátiu prósent kauphækkun,
þá fékk fjarverandi húsbóndi að
taka við. Og nú skeði það, sem
menn hefði sist grunað. Kaup
þingmanna og ráðherra fóru fyrir
kjaradóm. Þar var alveg horfið frá
fimm til tíu prósent og raunin var
þrjátíu og fimm til fjörutiu pró-
sent. Já, þeim gaf sem þurfti. —
Þetta var eins og að hella olíu á
eld til að slökkva. Tolli var kjafta-
gleiður eins og vant er, hugsaði
húsbóndanum þegjandi þörfina,
þegar hægt væri að borga hæst-
launamönnum svona hátt kaup, þá
benti það til að ekk; væri skortur á
peningum. '
Ég skrifaði smágrein i Morgun-
blaðið þann 17. des. 1980. Þá var
mikið til umræðu leiftursókn
sjálfstæðis og niðurtalning fram-
sóknar. Þar segir svo. „Það vil ég
segja við rikisstjórnina hvort sem
hún hefur nú tiu eða tuttugu ráð-
herra, að byrja ekki niðurtalningu
verðbólgu með þvi að skerða
mjólkurpeninga fátæklingsins,
það er alveg vonlaust verk, það
verður að byrja ofan frá, ef nokk-
ur von á að vera til að hinir komi á
eftir." Þessi orð standa i fullu gildi
enn, eins og reynslan hefur nú
fyllilega sýnt, það var nefnilega
byrjað á öfugum enda. Eftir mán-
aðar verkfall BSRB þá er mér sýnt
í blaðaskrifum, að lægst laun séu
fjórtán þúsund og fimm hundruð
krónur á mánuði. Á sama tíma
kveður kjaradómur upp þann úr-
skurð að laun alþingismanna og
ráðherra, sem er frá fimmtiu til
áttatiu þúsund á mánuði, skuli
hækka um þrjátíu og fimm til
fjörutíu prósent á mánuði.
Árangurinn af þessum verknaði
var heldur ekki lengi að segja til
sín. Siðan hefur þjóðarhúsbóndinn
verið með buxurnar niður um sig
allt niður til hæla. Uppsagnir,
verkföll til sjós og lands, ásamt
skæruhernaði og lagabrotum upp
á milljónir, já tugmilljónir króna,
og að lokum sæst á öll lagabrot og
allan skaða. Nú er enda svo komið
að hjúin eru farin að stjórna hús-
bændunum.
Þó skal nú hver húsbóndi njóta
sannmælis, hann ræður eða að
minnsta kosti þykist vilja ráða yf-
ir ómögum (hundum líkingamál).
Ég vil nefna eitt dæmi, ég á eftir
eitt ár í áttrætt, ég á smátrillu,
sem ég ræ á að gamni mínu. Auð-
vitað er ég enginn maður til að
drepa síðasta þorskinn, nema ég
átti rauðmaganet og nú langaði
mig til að leggja þau fyrir þorsk
og fá mér í soðið. Eg hringdi því í
Þórð Eyþórsson, lýsti þessu fyrir
honuin, hanr svarar já þá verður
þú að fá leyfi. Ég fæ svo leyfiö 25.
marz. Það kostaði 630 krónur, 27.
Kolbeinn Guðmundsson
„Það má kannski segja
að það muni ekki um
einn kepp í sláturtíð-
inni, hvort ráðherrar og
þingmenn hafí sextíu
eða hundrað þúsund á
mánuði. Það eru ekki
krónurnar, sem um er
að ræða, heldur mórall-
• _ «
mn...
marz má ég svo ekki nota leyfið
fyrr en 9. apríl.
Mér datt í hug saga, sem ég las
þegar ég var unglingur og þótti
hún svo ljót að hún kemur mér í
hug, þegar ég sé eða heyri hlið-
stæður. Það var drengur, sem rétti
hundi bein, en þegar hundurinn
vildi grípa beinið, þá sló hann á
trýnið á honum með beininu, ég
græt ekki skaða minn, heldur
verknaðinn, hanr er ljótur. Ég á
marga góða vini, sem eflaust gefa
mér í soðið.
Búnaðarfélags íslands, átti frum-
kvæðið að þvi að hér var gerð ri!
raun með að framleiða o?'
sauöamjólk.
Ég átti tal við Sigurð Jónsson,
bónda á Kastalabrekku í Landeyj-
um, sem gerði þessa tilraun, og
hann lét fremur vel af þessari
nýju búgrein. Hann var með
mjaltavélar á ærnar. Alls voru
framleid um 100 kg af osti sl.
sumar.
Osturinn var kynntur á búvöru-
sýningunni sl. haust og fékk til-
tölulega mjög góða dóma. Þarna
virðist vera um að ræða nýjung,
sem gæti átt einhverja framtíð
fyrir sér, því að bæði virðist geta
orðið um nokkurn markað að ræða
innanlands og eins er að sjá, að
um markað gæti orðið að ræða
fyrir sauðaost í Bandaríkjunum.
Iðnaður í smáum stfl
úti um land
Það varð bylting úti um land,
þegar settar voru á stofn prjóna-
stofur og saumastofur til að vinna
ullarvörur á erlenda markaði.
Flest þessi fyrirtæki eru stað-
sett í þorpum eða kaupstöðum, en
þess eru líka dæmi, að þau séu úti
I sveitum og starfsliðið sé sveita-
fólk, sem sækir vinnu heimanað
daglega.
Slík fyrirtæki geta vafalaust
stutt verulega við tekjuöflun
sveitafólks, ef þau eru vel rekin og
framleiða varning, sem góður
markaður er fyrir.
Saumur á mokkafííkum
Þórarinn Sveinsson, ráðunaut-
ur, sem býr í Hólum í Reykhóla-
sveit í Austur-Barðastrandar-
sýslu, setti á stofn fyrirtæki fyrir
nokkrum árum, þar sem hafist var
handa um að sauma flíkur úr
Eða hrokinn, sem kemur fram
hjá sjávarútvegsráðherra vegna
aðgerða, sem smábátaútvegsmenn
í Vestmannaeyjum, sem ekki vilja
né geta vegna lífsafkomu sinnar
hlýða hinni áður umgetnu reglu-
gerð, þá skal senda varðskip á
vettvang, gera afla upptækan.
Þarna eru ekki Kristjánar Thor-
lacíusar, nei þarna eru karlar, sem
húsbóndinn ræður við. Þar var
mikið deilt um það á þingi og víðar
að sjávarútvegsráðherra væru
veitt of mikil völd. Hann sagði
brosandi sakleysið uppmálað að
það þyrfti enginn að óttast það, að
hann misnotaði sin völd, en
reynslan sýnir annað að minu
mati, hann veitir einstaka
mönnum einkaleyfi til að veiða
með dragnót á viðkvæmustu upp-
eldisstöðum allt i kring um landið.
Þó allar trillur undir tiu tonnum
mættu fiska eins og þær geta og
róa þegar gefur væri það eins og
dropi í hafið móti einkaleyfi ráð-
herrans.
Það má nú kannski segja að það
muni ekki um einn kepp i slátur-
tíðinni, hvort ráðherrar og þing-
menn hafi sextiu eða hundrað þús-
und á mánuði. Það eru ekki krón-
urnar, sem um er að ræða, heldur
mórallinn, sem þetta skapar og
má furðulegt heita, að ráðherrar
og fleiri skyldu hafa geð i sér til að
þiggja svona gjafir vitandi það,
sem á eftir mundi koma, sem í
reynd hefur skapað vandræði, sem
ekki er séð fyrir endann á. Ég verð
að lofa þessum húsbónda mínum
að heyra visu, sem verkamenn hjá
Reykjavikurborg kváðu um einn
verkstjóra sinn.
Hann var að látast hrinda i lag
hann var að fáta og leita
hann var á máta heilan dag
hann var að játa og neita.
Sverrir Hermannsson, ekki
krónu meira á sjóefnavinnslu á
Reykjanesi. Albert Guðmundsson,
ég læt fimmtán milljónir í sjó-
efnavinnsluna á Reykjanesi sam-
kvæmt lögum. Nei, nú hætti ég.
Höfundur er ellilífeyrisþegi og býr
i: Auðnum í Vatnsleysuströnd.