Morgunblaðið - 11.05.1985, Qupperneq 16

1MORGUNBL AÐIÐ, BMIOMlDírtlTJR 11' MAÍ 1985
16
Kópavogskaupstaður
30 ára
— eftir Axel Jónsson
í dag eru 30 ár síðan Kópavogur
fékk kaupstaðarréttindi. Eg ætla
því að geta nokkurra atriða úr
sögu byggðarinnar. Á styrjaldar-
árunum og árunum þar á eftir
jókst mjög eftirspurn eftir bygg-
ingalóðum í Kópavogi. Lönd jarð-
anna Digranes og Kópavogs, sem
voru ríkisjarðir höfðu þá að mestu
verið skipulögð, sem nýbýla- og
ræktunarlönd eða undir sumar-
bústaði en ekki þéttbýli með fastri
búsetu. Aukin byggð kallaði á
meiri þjónustu við íbúana en þá
var hún nánast engin. Kópavogur
var þá hluti Seltjarnarneshrepps,
sem í raun var mjög landfræðilega
óhagstætt, því íbúar Kópavogs
þurfu að sækja alla þjónustu til
Seltjarnarness. Með stofnun
Framfarafélagsins Kópavogur
þann 12. maí 1945 má segja að
fyrstu sporin hafi verið stigin að
uppbyggingu Kópavogs nútímans.
30 ára sögu Kópavogskaupstaðar
verður með engum hætti gerð nein
skil án þess að geta þess, sem gert
var á áratugnum þar áður. Eftir
stofnun Framfarafélagsins hófust
skipulegar aðgerðir til að bæta
þjónustuna og huga að framtíð-
inni. Framfarafélagið bauð fram
lista við hreppsnefndarkosn-
ingarnar 1946 og fékk 3 fulltrúa
kjörna og þar með meirihluta í
hreppsnefndinni. Þessir fulltrúar
Kópavogs voru, Guðmundur Egg-
ertsson, Guðmundur Gestsson og
Finnbogi Rútur Valdimarsson, en
hann átti, ásamt konu sinni Huldu
Jakobsdóttur, eftir að hafa mest
áhrif á gang mála i Kópavogi
næstu 16 ár. Guðmundur Gestsson
var kjörinn oddviti og Finnbogi
Rútur varaoddviti og sýslunefnd-
armaður.
Fulltrúar Framfarafélagsins
hófust þegar handa um að hrinda
í framkvæmd brýnustu nauð-
synjamálum byggðarinnar í Kópa-
vogi. Viðræður voru hafnar við
borgaryfirvöld Reykjavíkur um að
þjónustustofnanir borgarinnar
létu í té þjónustu við byggðina í
Kópavogi, má þar nefna m.a.
vatnsveitumál, rafmagnsmál og
símamál.
Fræðslumál voru þá vægast
sagt á frumstigi í byggðinni. Það
var fyrst veturinn 1945—46 að
takmörkuð kennsla var í húsnæði
við Hlíðarveg, sem síðar var nr. 9
við þá götu. Veturinn eftir var
skólinn að Digranesvegi 2 og síðan
í húsi við Kársnesbraut þar sem
nú er fyrirtækið Málning hf. Þá
var þegar farið að huga að bygg-
ingu barnaskóla og stax haft í
huga svæðið austan Hafnarfjarð-
arvegar þar, sem Kópavogsskóli
stendur nú. Erfitt reyndist að fá
lóð undir skólann, en mikið af
landi fyrrgreindra rikisjarða var
þá í erfðafestu. Þá reyndist einnig
þungt fyrir fæti hjá fjárhagsráði,
en svo fór að þetta náðist fram og
bygging skólans hófst 1947 og í
ársbyrjun 1949 var fyrsti áfanginn
tekinn i notkun. Skólinn var mjög
haganlega byggður, að því leyti að
hægt var að opna vel á milli
kennslustofa, þannig aö úr varð
samkomusalur, er þjónaði sem
slíkur þar til Félagsheimilið var
tekið í notkun. Þá fóru þar og
fram guðsþjónustur þar til Kópa-
vogskirkja var vigð 1962. Þegar
1946 var farið fram á það að
klettaborgin þar sem kirkjan
stendur nú og næsta umhverfi,
væri tekið úr erfðafestu. Þetta
svæði er nú friðlýst. Ég get þess-
Axel Jónsson
„Þegar litiö er yfir sögu
sídustu áratuga, þá tel
ég að Kópavogsbúar
geti horft björtum aug-
um til framtíðarinnar.
Kópavogur er orðið öfl-
ugt sveitarfélag með
dugmikla íbúa eins og
jafnan hefur verið.“
Meltungu. Listi Framfarafélags-
ins hlaut 4 menn kjörna, þá Guð-
mund Eggertsson, Guðmund
Gestsson, Finnboga Rút og Ingj-
ald Isaksson. Hinn listinn fékk 1
mann kjörinn, Þórð Þorsteinsson.
Finnbogi Rútur var kjörinn
oddviti og sýslunefndarmaður og
gegndi hann þeim störfum þar til
hreppurinn fékk kaupstaðarrétt-
indi. Guðmundur Eggertsson and-
aðist í júli 1949 og tók Þorsteinn
Pálsson sæti hans í hreppsnefnd-
inni. Þórður Þorsteinsson var
skipaður hreppstjóri og gegndi því
starfi þar til hreppurinn fékk
kaupstaðarrétti ndi.
Við skiptingu Seltjarnarnes-
hrepps forna var ákveðið að Sel-
tjarnameshreppur næði yfir
Seltjarnarnes, Engey og Viðey, en
Kópavogshreppur tæki yfir svæðið
sunnan og austan Reykjavíkur.
Hreppsnefndin hófst þegar handa.
Fundir nefndarinnar voru flestir
haldnir á heimili þeirra Mar-
bakkahjóna og þar var hrepps-
skrifstofan fyrst, en síðan í hús-
næði barnaskólans við Kársnes-
braut. Verkefnin sem blöstu við
voru ærin, áður hefur verið drepið
á skólamálin. Vatnsveita í byggð-
ina var brýnasta verkefnið og eftir
miklar viðræður við fulltrúa
Reykjavíkur um að fá leyfi til að
tengjast vatnsveitu Reykjavíkur,
var 21. október 1949 undirritaður
samningur þar að lútandi, og fékk
vatnsveita Kópavogs heimild til 10
ára að tengjast vatnsveitu Reykja-
víkur við gatnamót Klifsvegar og
Fossvogsvegar, en að þeim tíma
liðnum gátu Reykvíkingar krafist
austur að Bröttubrekku, síðan var
hafin skipulagning Kársnessins.
1954 samþykkti hreppsnefndin
að efna til verðlaunasamkeppni
um miðstöð fyrir byggðina á því
svæði, sem miðbærinn er nú í upp-
byggingu. Tillagan markaði tima-
mót í skipulagsmálum, þó svo færi
að því verki yrði ekki lokið fyrr en
eftir að hreppurinn fékk kaup-
staðarréttindi.
Hreppsnefndin samþykkti 1949
að sækja um leyfi fyrir byggingu
félagsheimilis, en erfitt reyndist
að fá það og dróst allt til ársins
1956 en þá hófust framkvæmdir
við bygginguna, sem í dag hýsir
m.a. stóran hluta af skrifstofum
bæjarins. Þá leitaði hreppsnefnd-
in eftir samningum við ríkið um
ráðstöfum landsins til byggingar.
Ég hef getið hér nokkurra mála,
sem hreppsnefndin hófst, strax
eða síðar, handa um að hrinda í
framkvæmd, hér er langt frá því
að um tæmandi upptalningu sé að
ræða.
Kópavogur fær kaup-
staðarréttindi
Eftir hreppsnefndarkosn-
ingarnar 1954 kom fljótt upp
hugmynd um að Kópavogur fengi
kaupstaðarréttindi, allmiklar deil-
ur urðu um það mál, bæði heima í
héraði og á Alþingi, en lög um
kaupstaðarréttindi fyrir Kópavog
hlutu staðfestingu 11. maí 1955.
í fyrstu bæjarstjórn voru kjörn-
ir. Finnbogi Rútur, ólafur Jóns-
son, Þormóður Pálsson og Eyjólf-
Heiðursborgarar Kópavogs.
Finnbogi Rútur Valdemars-
son fyrrum alþingismaöur og
bankastjóri var fyrsti bæjar-
stjóri Kópavogs. Kona hans,
Hulda Jakobsdóttir, fyrrver-
andi bæjarstjóri, fyrsta kon-
an, sem gegndi slíku starfi á
íslandi.
ara tveggja atriða sérstaklega af
því sem fulltrúar Framfarafélags-
ins beittu sér strax fyrir þ.e. lóðar
undir barnaskólann og kirkjuna,
sem dæmi um framsýni er þá þeg-
ar gætti hjá þessum fulltrúum, þó
svo að varla sé von til þess að
nokkurn óraði fyrir þeirri öru
uppbyggingu, sem síðar varð í
Kópavogi. Á árinu 1947 komu upp
raddir á Seltjarnarnesi um að
sveitarfélaginu yrði skipt.
Kópavogur sjálf-
stæður hreppur
Eftir miklar viðræður varð það
svo úr að þetta náði fram að ganga
og í desember 1947 gaf félags-
málaráðuneytið út bréf þessu til
staðfestingar og ákveðið að
hreppsnefndarkosningar i hinum
nýja Kópavogshreppi færu fram
18. janúar 1948. í þeim kosningum
koma fram 2 listar, annar borinn
fram af Framfarafélaginu og hinn
af þeim Þórði Þorsteinssyni á Sæ-
bóli og Gesti Gunnlaugssyni í
þess að tengingin yrði færð inn í
Blesugróf. Þá vðar og samkomulag
um að endurgjald fyrir vatnið yrði
fyrstu 10 árin metið af ákveðinni
matsnefnd. Lagning vatnsveitu
um byggðina eins og þá var háttað
er að mínu mati tvímælalaust
stærsta framkvæmd, sem sveitar-
félagið hefur ráðist í. Hafa ber í
huga að byggðin þá var dreifð allt
frá Blesugróf og vestur á Kársnes.
Jarðvegur erfiður, tregða í fjár-
hagsráði og erfitt með alla efnis-
útvegun. Þetta var og mjög kostn-
aðarsöm framkvæmd fyrir fátækt
sveitarfélag. Gefin voru út skulda-
bréf til fjáröflunar og seldust þau
vel, sem sýndi áhuga íbúanna
fyrir þessu mikla nauðsynjamáli.
Þá kom gatnagerð og siðar hol-
ræsalögn, sem voru bæði erfiðar
og fjárfrekar framkvæmdir, sem
við í dag höfum ekki enn lokið.
Skipulagsmál voru og aðkallandi.
Fyrsta svæðið, sem skipulagt var
og staðfest af þar til kjömum yfir-
völdum, var áður ánefnt svæði
austan Hafnarfjarðarvegar, milli
Álfhólsvegar og Digranesvegar
ur Kristjánsson af lista óháðra
kjósenda. Jósafat J. Líndal og
Sveinn Einarsson af lista Sjálf-
stæðisflokksins og Hannes Jóns-
son af lista Framsóknarflokksins.
Eyjólfur Kristjánsson var kjörinn
forseti og Finnbogi Rútur bæjar-
stjóri, hann lét af störfum 1957 og
var þá Hulda Jakobsdóttir kjörin
bæjarstjóri og gegndi því starfi til
1962. Hulda varð því fyrst ís-
lenskra kvenna bæjarstjóri.
Finnbogi Rútur og félagar hans
höfðu því meirihluta í sveitar-
stjórn Kópavogs frá 1948 til 1962,
síðan hefur meirihluti f bæjar-
stjórn samanstaðið af 2 eða 3 ‘
flokkum. Eins og þarna kemur
fram voru bæjarfulltrúar fyrst 7.
1962 var þeim fjölgað í 8 og aftur
1974 í 11. Finnbogi Rútur og
Hulda drógu sig í hlé frá sveitar-
stjórnarmálum við kosningarnar
1962.
Hulda sat svo í bæjarstjórn
1970—74 og starfaði ég þá með
henni þar og fann einlægan áhuga
hennar fyrir velferð Kópavogs.
Það var því við hæfi að bæjar-
stjórnin gerði þau hjón að heið-
ursborgurum Kópavogs 1976.
Nýlega spyrði ég Finnboga Rút
hvaða verkefni hann teldi að erfið-
ast hefði verið að vinna að. Svar
hans var að erfiðast hefði að hans
dómi verið að fá land undir fyrsta
barnaskólann og leyfi fjárfest-
ingaryfirvalda til framkvæmd-
anna.
Þá spurði ég hann einnig hvaða
verkefni honum hafi þótt ánægju-
legast að vinna að. Svarið var
vatnsveituframkvæmdirnar, hann
taldi það hafa verið brýnasta mál-
efni íbúanna á þeim tíma.
1962 tók Hjálmar Ólafsson við
starfi bæjarstjóra og gegndi því
til 1970, þá var Björgvin Sæ-
mundsson kjörinn bæjarstjóri og
gegndi því til dauðadags 1980. Þá
tók Bjarni Þór Jónsson við starf-
inu. Eftir kosningarnar 1982 hefur
Kristján Guðmundsson verið bæj-
arstjóri.
Eftir að Kópavogur varð kaup-
staður hélt áfram uppbygg-
ingarstarfið. Ný hverfi voru tekin
til bygginga og íbúatala bæjarins
jókst ört.
1957 kaupir Kópavogur lönd
jarðanna Digraness og Kópavogs
að undanskildum nýbýlunum og
þess lands, sem Kópavogshælið
þurfti til sinna nota.
1967 kaupir bærinn síðan ný-
býlalöndin og aukið land frá
Kópavogshælinu. Kjörin sem bær-
inn fékk hjá ríkinu í þessum kaup-
um voru mjög góð, en bærinn
þurfti að greiða fyrir allar fast-
eignir og ræktun. Kópavogsbær
hefur þurft að greiða mikið fé
fyrir erfðafesturéttindi og er því
ekki að öllu lokið.
Þá hefur bærinn keypt jörðina
Fífuhvamm og hluta af landi
Smárahvamms. Mörkum Kópa-
vogs og Reykjavíkur svo og Kópa-
vogs og Garðabæjar hefur verið
breytt til hagsbóta fyrir alla aðila.
Gatnagerð hefur verið mikil í
bænum. 1966 var hafin varanleg
gatnagerð og hefur mikið verið
gert þar þó svo all nokkuð sé eftir.
Holræsalagnir hafa og verið stór-
framkvæmdir. Merkum áfanga
var náð þegar Fossvogsræsið var
lagt en Kópavogur var þar aðili að
með Reykjavík, við það ræsi er
stór hluti byggðarinnar í bænum
tengdur. Kópavogsræsi er á
dagskrá svo og að tryggja að klóak
renni hvergi í fjörur. Þetta er fjár-
frek framkvæmd og nágranna-
sveitarfélögin þurfa að sameinast
um að hindra mengun voganna.
Stærsta verkefni þessar ára
hefur þó lengst af verið skólabygg-
ingar vegna mikillar fjölgunar
nemenda hafðist um tíma ekki
undan. Nokkur ár var það þannig
að fleiri 7 ára börn hófu skóla-
göngu í Kópavogi á haustin en í
Reykjavík.
Lokið var við Kópavogsskóla og
þar byggt íþróttahús. Kársnes-
skóli byggður í vesturbæ og
íþróttahús við hann. Víghólaskóli
sem nú hýsir MK en menntaskól-
inn var fyrst til húsa í nýbyggingu
Kópavogsskóla. Þinghólsskóli í
vesturbæ. Digranesskóli austur á
hálsi og þar hefur verið byggt
íþróttahús með löglegum velli
fyrir handknattleik. Mikið er þó
eftir til að fullgera það stórhýsi.
Snælandsskóli er í byggingu neð-
an Nýbýlavegar, þar hefur verið
kennt í 10 ár, fyrst eingöngu í
bráðabirgðakennslustofum, en
þær hafa mikið verið notaðar til
að leysa mestan vanda og verið
fluttar frá einum skóla til annars
eftir því sem aðstæður leyfðu.
(Hjallaskóli er í byggingu, hann