Morgunblaðið - 08.06.1985, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JÚNl 1985
Mynd 1
Mynd 2
Mynd 5
Mynd 6
Mynd 7
Mynd 3 Mynd 4
VINNUÞJARKAR
eftir Kristin
Snæland
Fyrsti vörubfllinn kom til landsins
árið 1907. Það var Grundarbfllinn
svonefndi sem Magnús Sigurösson
bóndi og kaupmaður að Grund í
Eyjafírði flutti inn og ætlaði til flutn-
inga frá Akureyri inn að Grund.
Þetta var yfírbyggður bfll en öku-
maður og farþegi sátu við opið. Hús-
ið var aðeins fyrir vörurnar og teld-
ist þessi bfll nú til flutningabfla.
Fyrsti vörubfllinn sem stóð undir því
nafni kom til landsins árið 1914 og
var af gerðinni Ford 1T. Burðar-
magn á grind befur verið 500 til 750
kg og vél 20 hestöfl. Elsti bíll í eigu
landsmanna er nánast eins bfll,
Ford TT árgerð 1917 í umsjá Þjóð-
minjasafnsins. Sá bfll er með húsi
fyrir ökumann og farþega en það
voru fyrstu vörubflarnir ekki.
í fornbílaflota landsmanna eru
allmargir góðir bílar í flokki vöru-
bíla, en til þeirra má telja rútu-
bíla, slökkvibíla og dráttarbíla.
Sem dæmi má nefna Ford-rútu ár-
gerð 1947 í eigu Sæmundar Sig-
mundssonar sérleyfishafa í Borg-
arnesi, Mack-slökkvibíl árgerð
1943 í eigu Kristjáns Jónssonar í
Reykjavík og Autocar-dráttarbíl
árgerð 1946 í eigu Gunnars Guð-
mundssonar (GG) framkvæmda-
stjóra í Reykjavík.
Þó að þessir bílar séu nefndir
sem dæmi er óhætt að segja að
verulegur fjöldi forn-vörubíla sé
til, bæði uppgerðir, i fullkomnu
standi en einnig i viðgerð eða
geymslu. Sérstaklega virðast
landsmenn birgir af vörubílum af
árgerðunum frá 1930 til 1950 og af
hinum yngri árgerðunum eru all-
margir enn í notkun.
Samkvæmt reglum Fornbíla-
klúbbs íslands telst sá bíll fornbíll
sem er tuttugu ára eða eldri sem
þýðir að bíll af árgerð 1965 eða
eldri er fornbíll.
Verndun síðari tíma vörubíla er
stórmál í tvennum skilningi, ann-
ars vegar vegna þess hversu þeir
gerast nú stórir og svo vegna þess
að verndun þeirra er þýðingar-
mikil vegna tækni og atvinnusögu
þjóðarinnar. Sem dæmi má nefna
að ekkert eintak fyrstu „tröllabíl-
anna“, Mack-vörubílanna, sem
Reykjavíkurhöfn eignaðist um
1945 og voru af árgerð 1942, er til
lengur. Þessir bílar báru sjö tonna
hlass, en eftir lengingu 10 tonn.
Algengast var á sama tima að
vörubílar bæru tvö og hálft tonn
upp i fimm tonn.
Smá saman hafa vörubílarnir
stækkað og um 1955 komu t.d.
fyrstu búkkabílarnir svonefndu,
m.a. Scania Vabis. Búkkabílarnir
höfðu tvo afturöxla með drif á
þeim fremri og gátu auk þess lyft
upp aftari öxlinum þegar bílnum
var ekið án farms. Algeng hlass-
þyngd slíkra bíla er nú um 15 tonn
og heildarþyngd 21 til 22 tonn.
Þessir bílar geta þó ekki talist
tröllabílar miðað við burðarmestu
vörubíla sem hér eru til nú svo
sem Euclid, Kockums og Caterpill-
ar, en þeir síðastnefndu eru nýj-
astir og mestu tröllatækin og eru
nú m.a. notaðir við gerð hinnar
nýju Reykjanesbrautar sem Hag-
virki vinnur að.
Hér með fylgja myndir af vöru-
bílum og „tröllabílum" frá árinu
1931 til 1966 og á þeim má sjá að
mun minna verk er að vernda og
varðveita Ford frá 1931 en Kock-
ums frá 1966.
Mynd 1. Ford, árgerð 1931 með 4
strokka bensínvél, 24 hestöfl,
hlassþyngd 1,5 tonn, heildarþyngd
2,4 tonn. Eigandi var Jóhannes
Davíðsson á Hvammstanga. Þessi
bíll var einn sá fyrsti sem kom
með tvöföldum hjólum á afturöxli
en Bifreiðaeftirlit ríkisins neitaði
að samþykkja þá þannig í fyrstu,
taldi þá hættulega breiða.
Mynd 2. Autocar, árgerð 1946.
Þessi bíll var fyrst með 6 strokka
bensinvél og mun hafa komist upp
í það að eyða yfir 100 lítrum af
bensíni á 100 kílómetra. Nú er
Scania Vabis-díselvél í bilnum.