Morgunblaðið - 12.06.1985, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. JÚNÍ 1985
Rógsherferðin gegn Helgarpóstinum:
Þokulúðrar Hafskips hf.
— eftir Halldór
Halldórsson
Nokkrum dögum fyrir aðalfund
Hafskips hf. á föstudaKÍnn var
ákvað undirritaður ritstjóri Helg-
arpóstsins að fjalla um fyrirtækið
í blaðinu í tilefni af þessum fundi.
Á aðalfundi er farið yfir rekstur,
lagðir fram reikningar og gætt að
horfum í framtíð. HP hafði heim-
ildir fyrir því, að ekki væri allt
með felldu hjá Hafskipi hf. og þar
með var komin rík ástæða fyrir
fréttamann að kanna sjálfstætt
stöðu fyrirtækisins og önnur mál
því tengd.
Afraksturinn af þessari athug-
un var birtur í Helgarpóstinum
fimmtudaginn 6. júní.
Þá ætlaði allt um koll að keyra.
Raunar hafði undirritaður gert
ráð fyrir bæði jákvæðum og nei-
kvæðum viðbrögðum, eins og
gengur og gerist. Hins vegar kom
mér á óvart, að Björgólfur
Guðmundsson, forstjóri fyrirtæk-
isins, léti sig hafa það að geta upp
á heimildarmanni HP og gefa
sterklega í skyn, að ekki væri
mark takandi á slíkum manni, því
hann væri ekki með öllum mjalla
auk fleiri atriða, sem forstjórinn
mun hafa látið í ljós við aðra. Síð-
ar stóð svo í plaggi frá Hafskipi
hf., að heimildarmenn HP væru
tveir. Hér skal skýrt tekið fram,
að heimildarmenn HP voru fjöl-
margir og tilraun forstjórans til
þess að gera hugsanlega heimild-
armenn blaðsins tortryggilega
með því að vísa til „mannlegs
harmleiks" er vægast sagt
viðbjóðsleg. Það er til lítils að
reyna að koma af stað rógsherferð
um þá, sem gagnrýna aðra og á ég
þá ekki við ímyndaðan heimild-
armann Björgólfs heldur aðra,
sem stóðu að umræddri grein.
í herbúðum Hafskipsmanna
hafði gripið um sig hræðsla. Áður
en grein HP birtist var búið að
setja í gang „vél“ til þess að stöðva
birtingu hennar. Þetta reyndu
Hafskipsmenn og beittu ýmsum
brögðum. Athyglisverðust er ef til
vill sú staðreynd, að reynt var að
stöðva greinina áður en ég var
byrjaður að skrifa hana. Forstjóri
Hafskips ræddi við mig fyrir út-
komu blaðsins og óskaði eftir því
að sjá greinina um Hafskip áður
en hún birtist. Ég varð að sjálf-
sögðu að svara manninum með því
að segja honum, að ekki væri búið
að setja staf á blað. Hins vegar
væri honum velkomið að lesa
greinina eða heyra, þegar ég væri
búinn að skrifa hana. Allur at-
gangurinn í þeim, sem reyndu að
hafa áhrif á gang mála, varð til
þess að samning hennar dróst úr
hömlu. Engu að síður var greinin
lesin fyrir forstjórann.
Kjarni greinarinnar fjallaði um,
að Hafskip hf. væri á hausnum,
fyrirtækið ætti ekki fyrir skuldum
og Útvegsbanki íslands væri bú-
inn að ábyrgjast lán vegna fyrir-
tækisins umfram allt, sem eðlilegt
getur talizt. Þessi veðlausa ábyrgð
Utvegsbankans nemur nú um 160
milljónum króna. Því hefði mátt
bæta við, að þarafleiðandi væri
Útvegsbankinn einnig kominn á
vonarvöl. Hins vegar er Útvegs-
bankinn ríkisbanki og slíkar
Halldór Halldórsson
„Enda þótt Helgar-
póstsgreinin væri nán-
ast samantekt á staö-
reyndum, sem mörgum
eru vel kunnar, kom
hún eins og sprenging
inn í fyrirtækiö og
stjórn þess. Ástæðan:
„Það má ekki segja
sannleikann á íslandi,“
eins og einn starfsbróð-
ir minn orðaði það.“
stofnanir eru ekki látnar fara á
hausinn. Þá kemur til kasta
skattgreiðenda að borga brúsann.
Þannig var í Helgarpóstsgreininni
verið að benda á, að ábyrgðarpóli-
tik bankans vegna erlendra veð-
skulda væri komin út yfir öll mörk
og slíkt snerti almenning í þessu
landi. Þess var reyndar ekki getið
í greininni, að Albert Guðmunds-
son, fjármálaráðherra, var for-
maður bankaráðs Útvegsbankans
og formaður stjórnar Hafskips.
Enda þótt Helgarpóstsgreinin
væri nánast samantekt á stað-
reyndum, sem mörgum eru vel
kunnar, kom hún eins og spreng-
ing inn í fyrirtækið og stjórn þess.
Ástæðan: „Það má ekki segja
sannleikann á íslandi," eins og
einn starfsbróðir minn orðaði það.
„Leikritið“
Á aðalfundinum á föstudag,
daginn eftir birtingu Helgarpósts-
greinarinnar, var mikið í húfi
fyrir stjórnendur fyrirtækisins og
stjórn þess, að fram kæmi gífurleg
samstaða á fundinum. Vegna
rekstrarerfiðleikanna var þetta
raunar bráðnauðsynlegt, hvort
sem var. En nú skyldi blásið í
herlúðra. Á þessum fundi var stig-
ið fyrsta opinbera skrefið til þess
að berja niður sannleika þann,
sem Helgarpósturinn hafði birt.
í þetta verk var fenginn önnum
kafinn þingmaður, Friðrik
Sophusson, varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins. Hann flutti kröft-
uga kosningaræðu, „pepp-ræðu“,
eins og það er kallað, og hljóp svo
strax af fundi niður á þing. Efnis-
lega sagði Friðrik ekkert um
greinina í Helgarpóstinum, heldur
talaði hann um sorprit, sem lifði á
því að segja gróusögur, „ ... það
er þeirra bissness", sagði varafor-
maðurinn, sem ósjaldan hefur ver-
ið viðmælandi HP og raunar ekki
verið tregur til þess að úttala sig
einmitt í Helgarpóstinum. Hingað
til hafa samskipti ritsjóra HP og
varaformannsins verið með ágæt-
um og einkennzt af gagnkvæmri
kurteisi.
En nú hefur Friðrik Sophusson,
því miður, tekið að sér að vera
fyrsti flutningsmaður fyrir fyrir-
tæki, þar sem ekki er allt sem sýn-
ist og er það spá mín, að hann eigi
síðar eftir að óska þess, að hann
hefði aldrei orðið við ósk Hafskips
um að halda „pepp-ræðuna“.
Friðrik tók pólitíska áhættu.
Öðru máli gegnir um fjármála-
ráðherra íslands, því hann hefur
verið viðriðinn Hafskip og Út-
vegsbankann um hríð. Hann var
búinn að taka sína áhættu og því
gat hann umhugsunarlítið tekið
að sér að stjórna þessum aðal-
fundi og sjá um annan þátt í sýn-
ingunni á honum. Albert bað
nefnilega fundarmenn að standa
upp, alla sem einn, til þess að sýna
samstöðu með stjórn og stjórn-
endum fyrirtækisins.
Þriðji þáttur kom í hlut „komp-
anímannsins" og fulltrúans frá út-
landinu, þar sem hann útlistaði
fyrir fundarmönnum hversu vel
kynnt fyrirtæki Hafskip væri í
Evrópu og svo hreytti hann ein-
hverjum skít í HP.
Fjórði þáttur kom í hlut Guð-
Verkfall sjómanna
í Reykjavík
eftir G. Jakob
Sigurðsson
í grein um kjaradeilu sjó-
manna í Reykjavík í Morgunblað-
inu sl. laugardag segir formaður
Sjómannafélags Reykjavíkur
„Um þann fjölda báta, sem stöðv-
ast hafa hvarflar ekki að mér að
deila.“ Þetta er eðlileg og sjálf-
sögð afstaða, þar sem engir bátar
hafa stöðvast vegna verkfallsins.
Formaðurinn viðurkennir þetta
reyndar, og nefnir eina skýringu,
þ.e. að skráðir hafi verið fleiri
menn á aukahlut en venjulega.
Þetta mun eiga við um 2—3 menn
í mesta lagi, en að þeir hafi feng-
ið þriggja mánaða uppsagnar-
frest tel ég útilokað, þar eð í
samningum segir: „Heimilt er að
samningatími skipverja sé ákveð-
inn við ráðningu," og það er auð-
vitað gert við svo sérstakar að-
stæður.
Veigameiri ástæður til þess að
bátar hafa ekki stöðvast eru að
flestir þeirra stunda nú veiðar,
þar sem áhöfnin er tómir yfir-
menn, t.d. rækjuveiðar o.fl., og að
loðnuflotinn er bundinn hvort
sem er. Það var því engan báta-
flota hægt að stöðva með verk-
falli háseta á þessum tíma.
Guðmundur segir, að sú full-
yrðing mín sé „röng“, að verið sé
að fara fram á sérréttindi um-
fram það, sem flestir sjómenn á
iandinu búi við nú. Rétt á eftir
segir hann réttilega, að deilan
snúist fyrst og fremst um að fá
fram starfsaldurshækkun Iauna,“
sem engir fiskimenn á Islandi njóti
nú nema vestfirskir sjómenn.“
Mótsögnin er alveg fullnægjandi.
Hann telur það bera vott um
sérstaka „mannfyrirlitningu" af
minni hálfu gagnvart eldri sjó-
mönnum, að hafa ekki fallist á
starfsaldurshækkun nú. Svona
dylgjur og aðrar um að ég hafi
verið að gera lítið úr hæfni og
dugnaði sjómanna, er ómerki-
legur tilbúningur, sem ekki á
heima í umræðu um alvarleg mál.
Á hitt verður hinsvegar að benda,
að ef starfsaldurshækkun á að
koma eftir eins árs starf, eins og
krafist er, og hækka svo áfram
eftir þrjú og fimm ár, verður
flestum sjómönnum greidd þessi
hækkun strax. Útgerðin telur sig
ekki hafa efni á því miðað við
núverandi aðstæður, þegar marg-
ir eru að þrotum komnir, og aðrir
halda sér gangandi með sívax-
andi skuldasöfnun.
Önnur aðalkrafan er sögð vera
um lengingu uppsagnarfrests í 1
mánuð. Þennan uppsagnarfrest
hafa engir hásetar á fiskiskipum,
en á 2—3 stöðum hefir þó verið
samið um 2 vikur. Þessi krafa er
því líka um sérkjarabætur um-
fram það, sem aðrir hafa.
Athyglisvert er, að Guðmundur
telur nú, að verkfallið snúist að-
eins um þessar tvær kröfur, og
virðist því að fallið hafi verið frá
hinum átta, sem fram voru settar
í upphafi, og er það góðs viti.
Þeirri spurningu er varpað
fram, hversvegna Útvegsmanna-
félag Reykjavíkur hafi vísað
þessari deilu til Landssambands
ísl. útvegsmanna. Því er auðsvar-
að. í heildarsamningum LlÚ og
Sjómannasambands íslands fer
samninganefnd LÍÚ með umboð
fyrir flestöll félög útgerðar-
manna á landinu. Það er eindreg-
in skoðun allra félaga í Útvegs-
mannafélagi Reykjavíkur, sem
um það hafa tjáð sig, að LÍÚ ann-
arsvegar og Sjómannasambandið
hinsvegar eigi að ráða samning-
um til lykta. Raunar fara hags-
munir þessara tveggja sambanda
miklu oftar saman en ekki, og
best gæti ég trúað, að Sjómanna-
sambandinu sé það áhugamál,
engu síður en LÍÚ, að samningar,
sem það gerir, séu teknir alvar-
lega og haldnir, í stað þess að
vera brotnir niður með skæru-
hernaði. Sannarlega er það ekk-
ert brot á lýðræði, eins og grein-
arhöfundi verður tíðrætt um,
þótt samninganefndir, sem kosn-
ar eru á almennum félagsfund-
um, til þess að gera samninga,
framkvæmi það, sem þeim er fal-
ið, og standi við það. Ef það á að
verða sjálfsagður hlutur, að fá-
einir menn í einstökum félögum
geti bara fellt heildarsamningana
og fengið í hvelli verulegar við-
bætur, verður heldur lítið úr öllu
skipulaginu.
Staðhæfing Guðmundar Hall-
varðssonar um það, að innan
stjórnar LÍÚ séu „menn, sem
hafa um langan tíma helst viljað
ganga af reykvískri útgerð
dauðri" er svo fjarstæðukennd og
langt frá öllum sanni, að jafnvel
á alvörutímum hljóta menn að
brosa að svona barnalegum til-
raunum til að rjúfa samstöðu
innan LÍÚ.
Að hinu mætti spyrja, hvort
verið sé sérstaklega að gæta
hagsmuna hásetanna á þessum
6—7 skuttogurum í Reykjavík
með því að neyða þá eina saman
til þess að taka á sig svo langt og
kostnaðarsamt verkfall til að
knýja fram réttindi, sem svo er
ætlunin að færa yfir á alla hina,
þeim að kostnaðarlausu. Svona
mál er auðvitað miklu eðlilegra
að taka fyrir í samningaviðræð-
um heildarsamtakanna.
Umræður hafa að undanförnu
orðið um lengingu uppsagnar-
frests starfsfólks í fiskvinnslu, og
hafa fallið allkröftug ummæli um
hnefahögg og fleira ljótt, sem at-
vinnurekendur og stjórnmála-
menn eiga að hafa aðhafst í því
sambandi. Sjómannaverkfallið
hefir nú neytt atvinnurekendur
NORRÆNI þýðingarsjóðurinn veitir
á þessu ári rösklega 1,8 milljón
danskra króna (jafnvirði um 6,8
milljóna íslenskra króna) í styrki til
þýðinga á ritverkum af einu Norður-
landamáli yfir á annað.
Á fundi úthlutunarnefndar
sjóðsins í Stokkhólmi dagana
10.—12. maí sl. voru afgreiddar
152 umsóknir um styrki, samtals
að upphæð 3,7 milljónir danskra
króna. Samþykkt var að veita 72
styrki að upphæð 833 þúsund
danskar krónur. Nokkrir þeirra
koma í hlut íslenskra forlaga eða
varða íslensk rit.
Samþykkt var að veita 4.000
d.kr. til að þýða yfir á dönsku rit
Þráins Bertelssonar Hundrað ára
afmælið, og er það Forlaget Ses-
am, sem þann stuðning hlýtur.
Kustannusosakeythiö Otava í
Finnlandi fær 5.000 d.kr. til að
til þess að segja upp nokkur
hundruð manns með lágmarks
fyrirvara. Þeir hljóta að verða
enn þá tregari til að lengja frest-
inn, þegar sjómannafélagið
stöðvar hráefnisöflun þeirra og
þar með allan rekstur svo skyndi-
lega sem nú er gert, þvert ofan í
alla samninga. Það eru því ekki
bara atvinnurekendur, sem valda
öryggisleysi fiskvinnslufólks.
Hver reiddi fram hnefahöggið í
þetta skiptið og framdi annan
þann verknað í garð fiskvinnslu-
fólks, sbr. forsíðu Þjóðviljans á
fimmtudaginn, sem ég af tepru-
skap læt ógert að nefna að sinni.
Höfundur er formadur Útrega-
mannafélags Reykjavíkur.
láta þýða rit Njarðar P. Njarðvík
Dauðamenn yfir á finnsku.
Mál og menning fær 25.000 d.kr.
til að láta þýða rit Leonoru
Christina Grevinde Leonara
Christinas Jammers Minde úr
dönsku yfir á íslensku. Samtíminn
hf. fær 12.000 d.kr. til að láta þýða
rit eftir R. Ambjörnsson og Áant
Elzinga Tradition och revolution
úr dönsku á íslensku. Setberg fær
35.000 d.kr. til að láta þýða Po
hjarma úr dönsku yfir á íslensku.
Fripress Bokförlag fær 18.000
d.kr. styrk til að láta þýða Riddara
hringstigans eftir Einar Má Guð-
mundsson yfir á sænsku og Tid-
skriften Rallarros fær 10.000 d.kr.
til að láta þýða úr færeysku yfir á
íslensku og sænsku rit Bengt Berg
og Per Helge Atlantisk temanum
er (Island, Færöerne).
Norræni þýðingarsjóðurinn:
Þrjú íslensk rit
fá þýðingarstyrk