Morgunblaðið - 12.06.1985, Page 47

47
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. JONÍ1985
Fyrirbyggjandi aógerðir
á forskólaaldri
Ýmsar fyrirbyggjandi aðgerðir
hafa verið gerðar á forskólaaldri,
sem beinast að því að bæta líkam-
lega, andlega og sálræna getu
barnsins. Sérstaklega þarf að taka
tillit til þroskafrávika barna á
þessum árum til þess að hræða
foreldra ekki um of. Álitið er, að
þroskapróf og athuganir á börnum
stuðli að bættri líkamlegri heilsu
þeirra síðar meir. Hér á landi má
nefna sem dæmi 4ra ára athugun
á börnum á heilsugæslustöðvum.
Tilgangur þessarar athugunar á
4ra ára börnum hefur m.a. verið
sá, að hægt sé að liðsinna betur
þeim börnum, sem aðstoðar þurfa
með, ef vandamál þeirra verða
greind snemma.
Einnig skiptir máli að uppgötva
sem fyrst vanhæfa foreldra og
foreldra sem vanrækja börn sín.
Ef foreldri er óhæft eða ófært að
ala önn fyrir barni sínu getur ver-
ið æskilegra að koma barninu fyrr
en síðar í fóstur.
Hér á landi gæfist gott tækifæri
til að fylgja eftir börnum með geð-
ræn vandamál með tilkomu
þroskamats 4ra ára barna í smá-
barnaeftirlitinu og veita jafn-
framt foreldrum leiðbeiningar og
ráðgjöf eftir þðrfum. En til þess
að svo megi verða, þyrfti að koma
á fót geðverndarþjónustu hér á
landi í tengslum við ungbarna-,
smábarna- og skólaeftirlit innan
heilsugæslustöðvanna.
Fyrirbyggjandi aðgerðir
innan skólans
Á fyrstu skólaárum læra börn
vanalega að lesa og skrifa og
grundvallast áframhaldandi
námsgeta þeirra á þess. Námserf-
iðleikar hvers barns hafa mikil
áhrif á líðan þess. Námsgeta
barna er fyrst og fremst komin
undir því, hversu vel barninu líður
að greindarfari einu undanskildu.
Hversu vel barninu gengur að
læra í skóla er allt komið undir
sjálfsáliti barnsins og tilfinning-
um þess í eigin garð. Þau börn sem
hafa vanist á óæskilega hegðun
heima fyrir haga sér vanalega líkt
í skóla. Fyrirbyggjandi aðgerðir
innan skólans geta komið i veg
fyrir mörg tilfinningavandamál
seinna meir, sem koma í kjölfar
námserfiðleika. Kennarar þurfa
að vera vel á varðbergi í eldri
bekkjum grunnskólans, ef nem-
endur neyta einhverra lyfja eða
áfengis og gera ráðstafanir þar að
lútandi hið allra fyrsta. Innan
skólans er jafnframt möguleiki á
því að draga úr getnaði hjá skóla-
stúlkum með aukinni kynfræðslu.
Skólinn getur tekist á við mörg
vandamál barna, t.d. barna sem
eru einmana og vinafá með því að
koma á fót ýmiss konar hópvinnu
og tengja þau þannig við hópinn
og einstök börn innan hópsins.
Fræðsla foreldra um þarfir
barna, bæði fyrir verðandi for-
eldra og foreldra barna á grunn-
skólaaldri, hlýtur að bera árang-
ur, ef rétt er á henni haldið.
Fræða þarf foreldra á ýmsum
sviðum, t.d. um hegðunarerfið-
leika barna og unglinga, um til-
finningalíf og félagsþroska barna,
um næringargildi fæðu, um getn-
aðarvarnir, um misnotkun áfengis
og eiturlyfja, um námserfiðleika,
afbrot og einelti og ef nemendur
hverfa úr skóla eða eiga við mæt-
ingavandamál að stríða, hvað
skuli þá til bragðs taka.
Fyrirbyggjandi aðgerðir
á barnadeildum
Margar rannsóknir hafa verið
gerðar á tilfinningavandamálum
veikra barna og viðbrögðum
þeirra við innlögn á sjúkradeildir.
Margar hugmyndir hafa komið
upp í sambandi við fyrirbyggjandi
aðgerðir á barnadeildum. Áhersla
hefur verið lögð á, að allt starfslið
barnadeilda, allt frá forstöðu-
manni að hreingerningarfólki,
taki sérstakt tillit til tilfinninga-
legra þarfa veikra barna og leggi
áherslu á að hindra aðskilnað
milli barna og foreldra meðan á
sjúkrahúsdvöl stendur. Ýmsar að-
gerðir hafa verið nefndar og hug-
myndir reifaðar, en engu að síður
hefur verið erfitt að koma þeim í
framkvæmd.
Erlendis hefur verið lög áhersla
á að breyta þurfi heimspeki við
rekstur barnadeilda. Endur-
mennta þurfi allt starfslið barna-
deilda og ný og breytt þjónusta
skuli gefin í ljósi breyttrar hugm-
yndafræðilegrar þekkingar.
Fjölmargir rannsakendur hafa
sýnt fram á mikilvægi fyrirbyggj-
andi aðgerða i sambandi við
sjúkrahúsinnlagnir barna. Ein
rannsókn sýndi t.d. fram á, að þau
börn sem eru vistuð ásamt mæðr-
um sínum meðan á sjúkrahúsinn-
lögn stendur hafa minni aðlögun-
arerfiðleika eftir útskrift og minni
tilfinningatruflanir og sömuleiðis
minni aukaverkanir eftir skurðað-
gerðir en þau börn, sem eru tak-
markaðan tíma með móður/föður
á barnadeild.
í Bandaríkjunum var gerð rann-
sókn á börnum sem lögð voru inn
á sjúkrahús til kirtlatöku og sýndi
rannsóknin fram á, að ef móðir
barnanna var með þeim meðan á
aðgerð stóð var líkamshiti þeirra
lægri og blóðþrýstingur og púls-
hraði lægri meðan á aðgerð stóð
og þau voru fljótari að ná sér eftir
svæfingu og grétu minna og köst-
uðu minna upp en þau börn sem
voru án móður meðan á svæfingu
og aðgerð stóð.
Til þess að fyrirbyggjandi að-
gerðir séu mögulegar, þarf að
koma upp aðbúnaði fyrir foreldra
á barnadeildum og veita þeim
stuðning, viðtöl og upplýsingar um
allt sem fram fer, sem aftur krefst
tíma, þekkingar og aukins starfs-
liðs.
Á barnadeildum er mikilvæg
aðstaða til að finna áhættuhópa
barna og veita þeim þá greiningu
og meðferð, sem þörf er á hverju
sinni. Þar ætti að vera fylgst með
þroska og vexti barna og almennt
að reyna að standa að velferð
þeirra, athuga hegðun þeirra og
tjáskipti við fjölskyldumeðlimi,
fjölskylduaðstæður og sálsjúkleg
einkenni. Á barnadeildum er jafn-
framt gott tækifæri til að gefa
foreldrum leiðbeiningar og ráð
varðandi uppeldi og meðferð á
ungum börnum sem eldri. Þeirri
staðreynd, að börn dagsins í dag
verða þau fullorðnu morgundags-
ins, verður ekki breytt. Því er það
mikið velferðarmál að innleiða til-
allra barna á barnadeildum. Til að
fyrirbyggja frekari áföll hjá veik-
um börnum þarf sérstaklega huga
að tilfinningalegri líðan þeirra og
veita þeim sállækningameðferð
samtímis annarri líkamlegri með-
ferð.
Fyrirbyggjandi aðgerðum má
jafnframt beita inni á barnadeild-
um fyrir þau börn, sem hafa tíð
líkamleg einkenni, eins og t.d. höf-
uðverk eða kvartanir frá melt-
ingarfærum, sem stafa ekki af
vefrænum sjúkdómum, heldur
langoftasf af tilfinningalegu álagi
eða öðrum kvíðaeinkennum. Það
er algengt, að tilfinningalegt álag
hjá börnum lýsir sér sem líkamleg
einkenni. Með því að kanna, hvað
veldur álaginu má draga úr því og
við það hverfa líkamleg einkenni
barnsins.
Verðugt framtíðar-
verkefni
Geðvernd barna hlýtur að vera
verðugt verkefni fyrir framtíðina
og ætti að vera gefið miklu meira
svigrúm innan heilbrigðiskerfis-
ins en nú er. Mikið skortir á í þjóð-
félagi okkar, að foreldrar virði
þarfir barna sinna og séu meðvit-
aðir um, hvað er barni þeirra fyrir
bestu á hverju aldursskeiði þess.
Fyrirbyggjandi aðgerðir, tímabær
greining og meðhöndlun á geð-
læknisfræðilegum vandamálum
barna er ekki einungis verkefni
barnageðdeilda eða sálfræði-
deilda, heldur allra þeirra sem
umgangast börn og komast í
snertingu við þau, eins og for-
eldra, heimilislækna, barnalækna,
kennara og fóstra.
Vanalega er enginn ágreiningur
um markmið geðverndarstarfs,
því að allir vilja koma í veg fyrir
sjúkdóma og sjúkleika, en annað
mál er, hvaða almennum aðgerð-
um er beitt. Markmið og tilgangur
með fyrirbyggjandi starfi þarf að
vera skýr, hvernig á að greina
áhættuhópa og í hvaða áhættu-
hópa á að verja fé, hvar „kreppir
skórinn mest“, hver og hvernig á
að meta þörfina. Allt er þetta um-
hugsunarefni. Einnig þarf að
greina mun á fyrirbyggjandi að-
gerðum og breyttum þjónustu-
formum. Hér á landi er þörf mik-
illa úrbóta.
Höíundur er barnageölæknir.
Þar sem við opnum alla daga kl. 18.00,
er tilvalið að kíkja við eftir erfiði dagsins, og
jafnvel taka eina skók eða kotru.
Spakmœli dagsins;
Skýzt um skák hverja.
ÓSAL
Vegna fjölda \\ jjrm W
áskorana og
gífurlegrar V,
aðsóknar vaB
á þessa
stórkostlegu '\lT i , JS
skemmtun Vr '||
þeirra felaga v,
í RÍÓ höldum við ^\
ENN EITT \
RÍÓ-KVÖLD \
íBROADWAY \
nk. sunnudagskvöld
H0UJW000
Áíram ísland
Það munaði litlu gegn Skotum
og nú er að duga eða drepast.
Hvetjum Island til sigurs
og höldum upp á sigurinn í
HOIiUVUOOD
* * * _ __________ * * * *
Bllff (i <3
* í C ó n a fi æ I *
* I KVÖLD KL. 19.30 *
* Aðalvinningur *
* að verðmœti...kv. 25.000 *
•k »
* Heildarverðmæti *
* vinninga.....kv. 100.000 J
* ★***★★★★★★*★ NEFNDIN. *