Morgunblaðið - 31.07.1985, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 31. JÚLl 1985
„Aftaka ándóms og laga“
HINN 21. maí sl. hélt „konunglega sela- og selveiðinefndin" (Royal
Commission on Seals and Sealing) fund í St. John’s á Nýfundna-
landi. Á þeim fundi voru m.a. fulltrúar frá grænlensku heimastjórn-
inni, og hélt þá Lars Emil Johansen ræðu, en hann er sá af lands-
stjórnarmönnum Grænlands sem fer með sjávarútvegs- og iðnaó-
armál. Morgunblaðinu hefur borist í hendur texti þessarar ræðu og
fer hún hér á eftir nokkuð stytt:
Eitt af því sem ég man ljósast
frá bernsku minni er það hve íbú-
arnir í þorpinu mínu voru alger-
lega háðir selveiðum. t raun og
veru var líf okkar þannig, að ef
enginn selur veiddist, var engan
mat að fá.
Ef óveður hindraði veiðar, jafn-
vel þótt ekki væri lengur en eina
viku, hafði það mikil áhrif. Menn
verða að skilja, hve háðir við erum
náttúruöflunum, ef menn vilja
átta sig á því, við hvaða skilyrði
við Grænlendingar búum. Selur-
inn hefir úrslitaáhrif á líf okkar.
Allir eru aldir þannig upp, að þeir
verði að treysta á sjálfa sig í lífs-
baráttunni. Og á veiðum getur
maður ekki treyst á neitt nema
sjálfan sig og hundana sína.
Svona var þetta fyrir 30 árum.
Sumir halda sjálfsagt, að ég sé að
lýsa tímum, sem séu löngu liðnir.
En sannleikurinn er sá, að þetta er
svona enn í dag.
Að vísu er nú lítil rafstöð í þorp-
inu og kannski einn sími. En enn-
þá er það svo, að vatn fáum við úr
hafísjökum sem eru að bráðna.
Ennþá notum við hunda við veið-
arnar. Og ennþá veltur líf okkar á
selnum.
Um fimmti hluti grænlensku
þjóðarinnar býr við þessar að-
stæður, í Norður-, Austur- og
Suður-Grænlandi. Um það bil
fjórðungur grænlensku þjóðarinn-
ar er algerlega háður selveiðum.
Þetta má orða þannig, að tugir
grænlenskra bæja og þorpa
myndu líða undir lok í dag, ef sel-
veiðarnar kæmu ekki til.
Þeir forfeður okkar sem komu
til Grænlands frá Alaska og
Kanada fyrir um það bil 1000 ár-
um veiddu hvali. Þeir voru hirð-
ingjar sem fluttu sig austur á bóg-
inn vegna hvalveiðanna. En í
Grænlandi sneru þeir sér að sel-
veiðum. Grænlendingar sem búið
hafa í landinu í hundruðir ára, eru
óaðskiljanlegir selveiðum. Segja
má blátt áfram, að við Grænlend-
ingar hefðum ekki haldið lífi, ef
selurinn hefði ekki verið þarna.
Grænland er stærsta eyja
heims. Hún nær frá stað sem er
nokkur hundruð kílómetra frá
Norðurpólnum suður að punkti,
sem er á svipaðri breiddargráðu
og Osló, höfuðborg Noregs. Þetta
má segja á annan hátt: Ef mynd af
Grænlandi væri lögð á Evrópu-
kort, myndi Grænland ná frá
nyrsta punkti Skandinavíu suður
að norðurströnd Afríku. En á hinn
bóginn höfum við ekki hið þægi-
lega loftslag Evrópu. Við höfum
dæmigert heimskautaloftslag.
Vegna hinnar gífurlegu stærðar
Grænlands er mikill munur á
loftslagi á hinum ýmsu stöðum
landsins, og þess vegna eru lífs-
hættir og afkomumöguleikar mis-
munandi. Við suðurhluta vestur-
strandar Grænlands eru nú á dög-
um miklar fiskveiðar, og nú eru
fiskveiðar aðaltekjulind Græn-
lands. Sveitarfélögin á sunnan-
verðri vesturströndinni hafa tekið
„Ég get fullyrt, að
Grænland mun hafa
samvinnu við hvern
þann hóp umhverfis-
verndarmanna sem
vinnur að jafnvægi í
náttúrunni. En við höf-
um alls enga virðingu
fyrir hinum steikarét-
andi háttlaunuðu dýra-
trúboðum, sem ferðast
um heiminn á allskonar
ráðstefnur, til að leggja
veiðar okkar í rúst.“
miklum breytingum á undanförn-
um tveimur áratugum og þar eru
nú bæir með nútímasniði. Og
fiskiskip okkar eru margvísleg,
allt frá opnum bátum til úthafs-
togara. En jafnvel í þessum lands-
hluta eru selveiðarnar mikilvæg-
ar. Það breytir engu að veiðimað-
urinn kann að búa á þriðju hæð í
íbúða samfellu. Selveiðarnar eru
ÓTRÚLEG
afborgunarkjör
Sumartilboö tii 10. ágúst
Gaggenau Bára
heimilistæki þvottavélar
Electrolux WT- 460
eldavélar þurrkarar
Electrolux Electrolux
uppþvottavélar ísskápar
Alda
þvottavélar
Vörumarkaðurinn hl.
Ármúla 1 a, s. 686117.
jafn mikilvægar í þessum bæjum
og í hinum smáu einangruðu þorp-
um okkar. Við höfum ekkert ann-
að að lifa af en lífið í sjónum í
kringum okkur.
Árið 1979 fengum við heima-
stjórn innan danska konungsríkis-
ins. Aðalástæðan til þess, að við
börðumst fyrir því að fá þessa
heimastjórn var sú, að við vildum
vernda þau verðmæti sem við lif-
um á, og þar með tilveru okkar, —
bæði gegn stjórnlausri nýtingu
jarðarauðlinda, og gegn annarri
ógnun við lífsviðurværi okkar.
Andúð á alþjóðavettvangi á sel-
veiðum er nú mjög alvarleg ógnun
að því er snertir lífsviðurværi
okkar, — og þessi andúð á raunar
einnig við hvalveiðar og allar aðr-
ar villidýraveiðar.
Grænlendingar hafa alla tíð
verið vinnusamir og hógværir.
Fyrir 10 árum voru meðaltekjur
grænlenskrar veiðimannafjöl-
skyldu í reiðufé í kringum 15 þús-
und danskar krónur, eða um 2000
Kanada dollarar. Þessar sára litlu
peningatekjur voru brýn nauðsyn.
Enda þótt erfðavenjur okkar séu
óbreyttar, höfum við að sjálfsögðu
tileinkað okkur helstu tækninýj-
ungar. Við notum byssur og við
notum opna báta með utanborðs-
vél. Okkur þykir gott að fá kaffi-
sopa og tóbakslús. Allt þetta verð-
um við að kaupa. Og þetta er það
sem grænlenski veiðimaðurinn
gerir við peningana sína. Við veið-
um sel til þess að hafa eitthvað að
borða og til að fá skinn í fötin
okkar. En við höfum alltaf átt
svolítið umfram af skinnum, og
það höfum við selt. í Grænlandi
selja veiðimennirnir skinnin til
opinberra stofnana sem láta þau á
uppboð í Kaupmannahöfn. Það er
andvirði þessara skinna sem hefir
verið einu peningatekjurnar hjá
veiðimönnunum. Og þannig er það
enn í dag. Þeir hafa ekkert annað.
En í dag er það svo, að það er
næstum því ómögulegt að selja
þessi skinn. Nú nýlega urðum við
að aflýsa skinnauppboði okkar í
Kaupmannahöfn af þeirri einföldu
ástæðu, að nú er enginn markaður
fyrir skinnin. Grænlenska lands-
stjórnin og ríkisstjórn Danmerkur
kaupa ennþá skinn, til þess að
veiðimennirnir fái einhverja aura,
— en það er lítið sem þeir fá. I
raun og veru er hinn þúsund ára
gamli grænlenski atvinnuvegur —
veiðarnar — kominn að þrotum.
Okkur finnst, að veiðimannafólk-
inu í Grænlandi hafi verið gert
hróplegt, — og i raun banvænt, —
ranglæti, — og raunar öllum öðr-
um, sem með erfiði og einföldu lífi
búa í samræmi við náttúruna.
Það var fyrir um það bil 10 ár-
um, að við fyrst fundum fyrir af-
leiðingunum af hinum breyttu
skoðunum í Evrópu og N-Amer-
íku. Verð á selskinnum fór að
lækka, og frá þeim tíma hefir
verðið farið stöðugt lækkandi.
Á sjöunda áratugnum og fram-
an af áttunda áratugnum sáum
við viðbrögð margra í iðnaðar-
löndunum gagnvart þróun í þeirra
eigin þjóðfélögum. Við sáum upp-
reisn æskunnar, þegar fjöldi
æskumanna var að leita að til-
gangi lífs síns. Meðal annars
beindu þeir athyglinni að frum-
byggjum landa, þar sem þeir
fundu eftirsóknarverð lífsform,
náin tengsl manna í milli og sam-
líf við náttúruna. Um leið skapað-
ist vitund um hið vistfræðilega
jafnvægi, og fjöldi manna fór að
gagnrýna iðnaðarmengun, og hið
algera fráhvarf frá náttúrunni. Að
minni hyggju voru þetta heilbrigð
og góð viðbrögð. Nauðsynleg
viðbrögð til að koma í veg fyrir
tortímingu heimsins.
Við gátum verið sammála um
það, að á þvi væri mikil nauðsyn,
að vernda þær dýrategundir, sem í
hættu væru, gegn handahófsnýt-
ingu í hagnaðarskyni sem gæti
leitt til útrýmingar, — en slík hef-
ir reynsla okkar Grænlendinga
verið af hvalföngurum frá Evrópu,
sem hafa tæmt sjó okkar af mörg-
um tegundum mikilvægra hvala-
tegunda.
En það sem síðan hefir orðið er
stórkostleg ógæfa fyrir okkur
Grænlendinga. Þessar umvherfis-
málahreyfingar hafa smátt og
smátt fjarlægst það markmið að