Morgunblaðið - 15.09.1985, Blaðsíða 58

58
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. SEPTEMBER 1985
„Vaxtarbroddur atvinnulífs
og menningar er í menntun“
Rætt við Magnús Guðmundsson hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna
Magnús Guðmundsson, fulltrúi hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Hann segir að sjóðurinn eigi að tryggja að
allir geti stundað nám óháð efnahag. Af 5.952 lánþegum á námsárinu 1984-1985 fengu 2.342 lán til náms erlendis.
Á framfæri námsmanna voru makar og börn samtals 6.000 mánns, og því fengu um 12.000 manns aðstoð hjá sjóðnum.
Ljósm. Mbl./Árni Sæberg
Danmörk eða Kanada? Frakk-
land eða Bandaríkin? Þetta gætu
verið lokkandi upphafsorð í auglýs-
ingu frá ferðaskrifstofu, en það gæti
einnig verið um að ræða lykilorð í
leit íslensks námsmanns að hentugu
námslandi. I>að er liöin tíð að megin-
straumur íslenskra námsmanna liggi
til Kaupmannahafnar. Þeir halda sig
N reyndar enn mest við Norðurlöndin,
en það fer dálítiö eftir námsgreinum
hvert hagstæðast er að halda, ef
ákvcðið hefur verið að yfirgefa land-
ið í menntunarleit. Til að forvitnast
um hagi íslenskra námsmanna er-
lendis var Magnús Guðmundsson,
fulltrúi framkvæmdastjóra Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna, tekinn
tali, enda njóta flestir íslenskra
námsmanna erlendis aðstoðar sjóðs-
ins á einhvern hátt.
„Það voru 2342 námsmenn sem
fengu námslán veturinn
1984—1985 vegna náms erlendis.
Heldur fleiri sóttu um námslán,
en að jafnaði fá um 10% þeirra
sem sækja um lán ekki úthlutun
v úr sjóðnum. Þeir umsækjendur
hafa þá yfirleitt fallið frá um-
sókninni, eru að fara út í nám sem
sjóðurinn telur ekki lánshæft,
uppfylla ekki kröfur um náms-
framvindu eða reiknast ekki lán
vegna of hárra tekna," segir
Magnús. Hann rifjar upp söguna
aftur til þess tíma er íslenskum
námsmönnum erlendis var í
fyrsta sinn ætlað fé á fjárlögum:
„Það var á árunum 1920 og 1921,
en í fjárlögum sem sett voru 1919
fyrir þessi tvö ár var í fyrsta
skipti ákveðin almenn fjárveiting
til íslenskra stúdenta í erlendum
háskólum, átta þúsund krónur
fyrir hvort ár. Styrkþegar máttu
sækja viðurkennda háskóla á
Norðurlöndum og í helstu menn-
ingarlöndum öðrum, en þeir áttu
að senda stjórninni hér skilríki
fyrir því, að þeir stunduðu há-
skólanám sem þeir fengju ekki
kennslu í við Háskóla íslands.
Magnús segir að það hafi síðan
ekki verið fyrr en árið 1960 sem
sett voru lög um Lánasjóð ís-
ienskra námsmanna erlendis, sem
skyldi vera undir stjórn mennta-
málaráðs. Ári síðar voru svo sett
lög um Lánasjóð íslenskra
_ ''vnámsmanna og felld voru úr gildi
lög um Lánasjóð stúdenta við Há-
skóla íslands og Lánasjóð is-
lenskra námsmanna erlendis."
Meiri ásókn í háskólanám
„Um miðjan síðasta áratug varð
algjör sprenging hvað varðaði
fjölda námsmanna með stúdents-
próf. Mun fleiri skólar en áður út-
skrifuðu nemendur með stúd-
entspróf, þannig að stöðugt fjölg-
aði þeim er höfðu hug á að sækja
nám á háskólastigi. Fólk tók einn-
ig að leita út fyrir hefðbundnar
greinar Háskólans. Þróunin í Há-
skólanum var einnig hröð, en
ákveðnar greinar gátu einungis
tekið við takmörkuðum fjölda
nemenda og fólk tók að sækja í
þessar greinar erlendis. í raun eru
ekki enn þann dag I dag mjög
margar greinar innan Háskóla ís-
lands sem hægt er að ljúka emb-
ættisprófi í, þó þeim hafi farið
fjölgandi," segir Magnús. Hann
telur að allt hafi þetta leitt til þess
að fólk tók í ríkari mæli að sækja
í nám til útlanda og þá ekki endi-
lega til Norðurlandanna eins og
mest hafði þekkst áður.
Á undanförnum árum hefur
orðið mikil breyting frá því sem
áður var í vali námsgreina þegar
menn halda utan í nám. Nú er það
raunvísinda- og tækninám sem er
vinsælast og stöðugt er minna um
að menn sæki menntun í hugvís-
indum til annarra landa. „Tískan
hefur oft haft áhrif á námsval. Fé-
lagsvísindi nutu mikilla vinsælda,
ef hægt er að segja svo, á sjöunda
áratugnum og sama máli gegndi
um nám í ýmsum tungumálum.
Nú er fjölmiðlun og allt sem
snertir tölvur og tækni vinsælast,"
fullyrðir Magnús.
Magnús segir að menn sæki
mikið í framhaldsnám erlendis í
greinum eins og verkfræði, guð-
fræði og læknisfræði, en læknar í
framhaldsnámi sæki reyndar
sjaldnast um lán frá Lánasjóðn-
um, enda felist þeirra framhalds-
nám að nokkrum hluta í launaðri
vinnu. Samkvæmt tölum Lána-
sjóðsins er hlutfallslega minna um
að nemendur sem lokið hafa prófi
úr heimspekideild Háskólans
haldi utan i framhaldsnám og
kveðst Magnús telja að ástæðan sé
áreiðanlega að hluta til sú, að það
bæti sjaldnast launakjörin.
Flestir við verkfræðinám
í Danmörku
„Flestir eru íslenskir náms-
menn við verkfræðinám í Dan-
mörku, Bandaríkjunum og Vest-
ur-Þýskalandi og hefur þeim
fjölgað mest í Bandaríkjunum. Af
20 námsmönnum sem stunduðu
nám í verkfræði i Vestur-Þýska-
landi veturinn 1983—1984 voru
flestir í Karlsrúhe. Þann sama
vetur voru hins vegar 56 íslenskir
námsmenn við verkfræðinám í
Bandaríkjunum og 72 í Dan-
mörku,“ segir Magnús.
„Gerður var samningur milli
háskólans í Karlsrúhe og Háskóla
íslands um inntöku íslenskra
nemenda í verkfræði og hefur
hann verið í gildi um nokkurra ára
skeið. Annar slíkur samningur er
fyrir hendi milli Tækniskóla ís-
lands og Odense Teknikum, tækni-
skólans í Óðinsvéum," segir Magn-
ús. Sá skóli tekur á móti íslensk-
um nemendum sem lokið hafa
undirbúningsnámi í véla- og raf-
magnstæknifræði, en hér á landi
er hægt að taka fyrsta árið af
þremur í þessum fræðum. Af 256
nemendum sem stunduðu nám í
tæknigreinum í útlöndum vetur-
inn 1983—1984 sóttu 223 nám í
Danmörku. Magnús segir að ís-
lenskir námsmenn hafi víðar er-
lendis notið mikillar velvildar í
háskólum: „Sem dæmi má taka
Blaðamannaskólann og Dýra-
læknaskólann í Osló, sem venju-
lega taka inn íslenska nemendur á
hverju ári, og Landbúnaðarhá-
skólann í Ási.“
„Enn stundar meirihluti ís-
lenskra námsmanna erlendis nám
sitt einhvers staðar á Norðurlönd-
um, en mikið er að færast í vöxt að
þeir haldi til Bandaríkjanna, þá
sérstaklega til einhvers konar
tæknináms eða listnáms. 1 Banda-
ríkjunum og Bretlandi er ekki orð-
inn svo mikill munur á skólagjöld-
um, og eru skólagjöld í Bandaríkj-
unum að jafnaði um 4000 dollarar
á ári. Fjárhagslegur munur á því
að fara í nám til Bandaríkjanna
eða Bretlands er hins vegar að í
Bandaríkjunum er talsvert um
kennslu- og rannsóknarstyrki,
sem auðvelda nemendum að kljúfa
hin háu skólagjöld," segir Magnús.
Málaerfíðleikar
Magnús segir að málaerfiðleik-
ar hjá íslenskum námsmönnum
erlendis séu mjög áberandi víða,
meira að segja á Norðurlöndum:
„Við höfum tekið þá stefnu að
veita „afslátt" á framvindu fyrsta
misserið á Norðurlöndum, ef svo
má að orði komast. Við höfum með
öðrum orðum veitt námsmönnum
lán þó þeir hafi ekki sýnt 100%
frammistöðu fyrstu mánuðina ef
hægt hefur verið að sýna fram á
að tungumálaörðugleikar hafi á
einhvern hátt komið í veg fyrir
eðlilega námsframvindu." Þetta
hefur ekki virst vera vandamál í
Bandaríkjunum, enda hafa banda-
rískir háskólar gert það að skyldu
að allir erlendir nemendur sem
þangað halda hafi áður þreytt
enskupróf og þurfa þeir að ná
ákveðnum einingafjölda úr því til
að komast inn i viðurkennda há-
skóla þar vestanhafs. Þetta próf er
hægt að taka hjá Menningarstofn-
un Bandaríkjanna við Neshaga
nokkrum sinnum á ári. Hins vegar
veitir Lánasjóðurinn náms-
mönnum sem hyggja á nám í
frönskum eða þýskum háskólum
lán til undirbúningsnáms í
frönsku og þýsku í eitt misseri áð-
ur en hið eiginlega nám hefst.
Námsmenn verða þó áður að hafa
lokið þriggja vetra menntaskóla-
námi í viðkomandi tungumáli til
„Hef litlar áhyggjur af
því að fá ekkert að gera„
— segir Sandra Grétarsdóttir
„ÉG HEF LENGI verið svolítið veik fyrir Frakklandi og það var því ágætt að
geta slegiö tvær flugur í einu höggi. Mér er sagt að þessi skóli sem ég er að
fara í sé einn af þeim allra bestu í þessari grein,“ segir Sandra Grétarsdóttir.
Hún heldur nú til Parísar þar sem hún ætlar að leggja stund á nám í
listforðun við I.’Ecole Christian Chauveau, en það er eins vetrar nám. Hún
lauk stúdentsprófi frá Menntaskólan
„Ég hafði hugsað mér að fara
strax út í þetta nám að loknu
stúdentsprófi, en þá var lokað
fyrir alla möguleika í þá áttina
með því að ekki voru veitt lán til
málanáms sem undirbúning fyrir
annað nám erlendis veturinn
1984—1985. Ég hafði fjögurra ára
nám í frönsku að baki úr mennta-
skóla, en mér fannst það ekki
nægilegt til að hefja nám í frönsk-
um skóla. Ég fór því sem „au pair"
til Frakklands síðasta vetur til að
ná betra taki á frönskunni. Það
gefur einnig augaleið að þar eð
þetta er einungis eins vetrar nám
og byrjað er á fullu strax, þá er
eins gott að skilja nokkurn veginn
það sem fram fer frá upphafi,"
segir Sandra, en listförðun er ekki
kennd hér á landi.
i í Reykjavík vorið 1984.
„Það eru margir sem halda að
listförðun sé það sama og snyrti-
fræði. Það er alrangt. Höfuð-
áherslan er lögð á leikhús-, kvik-
mynda- og tískuförðun. Þetta er
vaxandi iðnaður og ég hef litlar
áhyggjur af því að fá ekkert að
gera,“ segir Sandra. Hún segir
hins vegar að sig langi til að læra
meira í faginu en þessi skóli býður
upp á og fara þá kannski til Bret-
lands eða Bandaríkjanna: „Annars
er það eins í þessu og svo mörgu
öðru að maður lærir mikið af
reynslunni og mér finnst næstum
nauðsynlegt að fá eitthvað að gera
við þetta úti áður en ég kem heim.
Sandra segist ekki vera ánægð
með þá lánafyrirgreiðslu sem
henni hefur verið boðin i við-
skiptabanka hennar fyrir fram-
færslu fyrsta misserið. Sú upphæð
sé lægri en áætluð framfærslu-
upphæð Lánasjóðsins fyrir
námsmenn í París, en hún verði
auk þess að standa straum af
skólagjöldum, efniskostnaði og
fleiru sem tengist náminu. „Hvort
manni tekst að þrauka fram yfir
áramót þegar maður fær náms-
lánið verður bara að koma í ljós,“
segir Sandra.
„Svo eru þær ófáar ferðirnar
sem ég hef farið í Lánasjóðinn
vegna þessa máls. Við sem erum
að fara í einhverja óhefðbundna
námsgrein eigum í miklum erfið-
leikum með námslánakerfið. Mér
fyndist einhvern veginn eðlilegra
að frekar væri reynt að greiða göt-
ur þeirra sem ekki eru að fara út í
þetta hefðbundna nám,“ segir
Sandra. Hún segist telja að það
hljóti að fara að verða meira en
nóg komið af fólki sem sé menntað
í hefðbundnum greinum eins og
lögfræði eða viðskiptafræði: „Ég
hefði miklu meiri áhyggjur af því
að ég fengi ekkert að gera ef ég
væri að fara út í nám af því tagi.“