Morgunblaðið - 24.09.1985, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. SEPTEMBER1985
Tennur, tannheílsa,
árangur, ofstjórn
— eftir Sigurjón
Benediktsson
Tannlækningar hafa nokkuð
verið í sviðsljósinu að undanförnu.
Segja má, að þær lækningar hafi
verið milli tannanna á fólki síðustu
misseri. Margt hefur verið til mál-
anna lagt, en ljúfast hefur látið í
eyrum fjölmiðlafólksins þær get-
gátur að slæmt ástand í tann-
heilsumálum þjóðarinnar sé tann-
læknum að kenna.
Eftir lýsingum að dæma er
ástand tannheilsumála slæmt.
Engum dettur í hug að „kerfið“
og „skipulagið“ eigi hér sök í máli.
Hlýhugur í garð tannlæknastétt-
arinnar og áhyggjur af afkomu
tannlækna hafa ráðið mestu um
orð og gjðrðir ráðamanna sem
hafa sífelit verið að tjá sig um
þessi mál. Þó leitt sé frá að segja,
þá þekkir liðið sem ræður för
hvorki haus né sporð á tönnum né
tyggingarfærum hvað þá á lækn-
ingum þessum líkamspörtum við-
komandi.
Og ekki er ráðamönnum gefið
að hlusta. Hvað þá að lesa. Sei, sei
nei.
Tannlæknar aldrei
gert neitt?!
Eftir umræðunni að dæma hafa
tannlæknar aldrei gert eitt eða
neitt til að bæta tannheilsu þjóðar-
innar. Aldrei lagt sitt af mörkum,
aldrei lagt neitt til málanna.
Þetta er rangt.
Eftir umræðunni að dæma eru
einu skynsamlegu tannlækning-
arnar á landinu „þrælskipulagðar
skólatannlækningar“ í Reykjavík.
Þetta er rangt.
Eftir umræðunni að dæma er
samt eitthvað bogið við þetta allt
saman.
Það er rétt.
Forsaga
Undirrót þessa pistils má rekja
til haustsins 1982. Þá komu saman
tannlæknar á Norðurlandi til
skrafs og ráðagerða um ástand
tannheilsu og úrbætur í þeim mál-
um. Allir voru þessir tannlæknar
félagar í Tannlæknafélagi Norður-
lands. Niðurstaða tveggja helgar-
funda var skýrsla sem send var
ráðandi mönnum á sviði heilbrigð-
ismála. Eins og svo margt í okkar
pappírsþjóðfélagi rann þessi
skýrsla beint í ruslakistuna. Aldrei
lesin, aldrei svarað, aldrei sinnt
Af fenginni reynslu þá kom það
í sjálfu sér ekki á óvart. Þvi var
það að tannlæknarnir ákváöu að
vinna eftir stefnu sem mótuð var
í þessari skýrslu. Sú stefna fólst í
eftirfarandi:
1. Að öll skólabörn á svæðinu
kæmust að hjá tannlækni.
2. Að sjúkraskrár væru sam-
ræmdar.
3. Að aðgerðir á tannlæknastofum
og utan þeirra á sviði tann-
vemdar væru samræmdar.
4. Að unnið væri að breytingum á
endurgreiðslukerfi almanna-
trygginganna.
Árið 1984 ákvað Tannlæknafé-
lag Norðurlands að hvetja til þess
að skrá tannskemmdir og finna
tíðni tannskemmda á hverju
svæði. Félagið hvatti til þess að
þeim niöurstöðum yrði komið á
framfæri og þvi er þessi pistill
saman settur.
Tannlækningar
á Húsavík
Á Húsavík hafa verið tannlækn-
ar af og til frá 1965. Tveir tann-
læknar hafa verið þar frá 1977 og
sá þriðji bættist í hópinn 1979.
Þessir tannlæknar sinna svæðinu
frá Ljósavatnsskarði til Raufar-
hafnar. Enginn tannlæknir er
raunar í austurátt fyrr en á Egils-
stöðum.
Strax árið 1977 voru bæjaryfir-
vðld á Húsavík hvött til að endur-
greiða að fullu tannlækningar
barna 0—5 ára. Endurgreiðslu-
kerfi trygginganna finnst nefni-
lega óþarfi að greiða meira en 75%
þess kostnaðar. Eins voru yfirvöld
Húsavíkurbæjar hvött til að sjá
til þess að unglingar sem væru 16
ára fengju allan sinn tannlækna-
kostnað endurgreiddan.
Loks var þannig frá málum
gengið að tannlæknar sjálfir
skyldu innheimta greiðslur hjá
viðkomandi sjúkrasamlögum.
Allt gekk þetta vel fyrir sig og
voru viðbrögð bæjaryfirvalda þeim
til sóma. Ekki veit ég um viðbrögð
annarra sveitastjórna en í dag er
ég sannfærður um að þessar að-
gerðir hafa haft mikið að segja
„Sú midstýring, sem nú
þegar er fyrir hendi,
hefur ekki leitt til neins
góðs. Best sést það á því
að hvorki er áhugi né
vilji, hvað þá geta, til að
verja af skynsemi þeim
milljónum, sem tann-
læknar sömdu um að
eytt yrði í tannvernd.“
bæði beint og óbeint til bættrar
tannheilsu.
Gott samkomulag við skólayfir-
völd hefur leitt til þess að fyrir-
lestrar eru haldnir i skólum á
svæðinu um tennur og tannheil-
brigði. Er það öllu ódýrari lausn
en einstaklingsuppfræðsla á tann-
læknastofu. En „kerfið“ skilur það
nú ekki, sem von er.
Athugun á tannheilsu
12 ára barna á Húsavík
Í marsmánuði 1985 voru skráð
fimmtíu og tvö 12 ára börn í
Barnaskóla Húsavíkur. Fimmtíu
og eitt þessara barna tók þátt í
athugun sem fól í sér skráningu
tannskemmda í fullorðinstönnum,
röntgenmyndatöku og athugun á
tannhirðu. Matarvenjur (sælgæt-
isát) voru einnig athugaðar og
ýmislegt fleia sem ekki skiptir
máli hér.
Sami tannlæknir framkvæmdi
þessar athuganir allar og skráði
þær. Farið var eftir reglum sem
félagar í Tannlæknafélagi Norður-
lands komu sér saman um á fundi
haustið 1984.
3: Hlutfall tanna sem greinast heilar
í 12 ára börnum. Meðalfjöldi tanna
er 24 í hverju barni.
■ - skemmdar
m *- vidgerdar
m * tapadar
□ - heilar
Sælgæti 4—5 daga
vikunnar
í Ijós kom að hvert 12 ára barn
fékk sér sælgæti fjóra eða fimm
daga vikunnar að meðaltali. Þegar
þess er gætt að hér er svarað í
tannlæknastól þá telst þetta mikið
og er athugunarvert. Fróðlegt væri
að reikna út hvað öll þessi ókjör
sælgætis kosta, þó ekki væri nema
í krónum talið.
Þessi börn telja sig bursta tenn-
urnar einu sinni til tvisvar á dag.
Athugun á tannsýklu og ástandi
tannholds sýndi að tannhirða var
þokkaleg og j&fnvel góð hjá megin-
þorra þessara barna. Aöeins þrír
einstaklingar sögðust nota tann-
þráð eða önnur hjálpartæki við
tannhreinsun. Tannskekkja virðist
vera algeng í þessum börnum en
fráleitt er alltaf um meðferðarþðrf
aðræða.
Litlar tannskemmdir
á Húsavík
Mynd 1. og tafla 1. sýna að sex
tennur eru að meðaltali skemmdar
og viðgerðar í hverju 12 ára barni
á Húsavík. Engin fullorðinstönn
hefur tapast hjá þessum börnum.
Þau hafa öll ailar sínar tennur.
Mynd 2 og tafla 1 sýna svo fjölda
þeirra tannflata sem orðið hafa
fyrir barðinu á Kariusi og Baktusi.
Hver tönn hefur fimm tannfleti
og hver einstaklingur því 120 tann-
fleti. Níu af þessum 120 tannflöt-
um eru viðgerðir eða skemmdir í
12 ára börnum á Húsavík. Annars
skýra myndirnar þetta best (Mynd
log2).
Húsavík: 75%
tanna heilar!
Mynd 3 sýnir hlutfall tannfjölda
sem greinast heilar í hverju tólf
ára barni að meðaltali á Húsavík.
Til samanburöar eru einnig sýndar
samsvarandi hlutfallstölur úr öðr-
um könnunum framkvæmdum hér
á landi.
Meðalfjöldi fullorðinstanna i 12
ára börnum telst mér til að sé 24
tennur. Af mynd 3 sést að í Húsa-
D M F
DMFT 6.1 í 2 5 1.0 - 1.1 0.0 5.3 * 2.2
DMFS 9.1 1 4.8 1.1 : 1.5 0.0 8.0 : 4.2
Tafla 1: Tölfræðileg niðurstaða rannsóknar á fjölda skemmdra (D), tapaðra
(M) og viðgerðra (F) tanna (DMFT) og tannflata (DMFS) í 12 ára börnum
á Húsavík sem eru 51 að tölu.
Niðurstöður gefnar sem meðaltal +/- staðalfrávik.
DMFT DMFS
1970 PáJmi Möller 9 12 Vestmannaeyjar, Akranes, Arnessýsla.
1983 Pálmi Möller 8 12 Vestmannaey]ar, Akranes, ArnessýsJa.
1984 Magnús Kristinss. 8 ' 14 Reykjavík, skólatannJækningar.
19ó4 Magnús Kristinss. 11 19 Fjórir kaupstadir í nágr. R.víkur, án skólatannlækninga.
1984 Síbilla Bjarnason Jnga B. Arnad. 8 12 Reykjavík.
1983 Sigurjón Benediktss. 6 9 Húsavík.
TAFLA 2: Samanburður rannsókna á fjölda skemmdra + tapaðra + við-
gerðra tanna (DMFT) og á fjölda skemmdra + tapaðra + viðgerðra Unn-
flata (DMFS) í 12 ára börnum.
1970 Pálmi Möller 1983 PálmiMöller
Vestmannaeyjar, Akranes, ÁrnessýsU Vestmannaeyjar, Akranes, Árnessýsla
V

M'OONS
Þl NG HOLTSSTRÆTI 1