Morgunblaðið - 27.10.1985, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. OKTÓBER1985
Saumurinn mættur eða
Kjögx kveður sér hljóðs
Þérarina EMjárn
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Þórarinn Eldjárn:
MARGSAGA.
Gullbringa 1985.
Nöfnin á smásögum Þórarins
Eldjárns eru sum sérkennileg. Ein
sagan kallast Yxu víur og hefst á
þessum orðum:
„Föstudagurinn langi er langur.
Ég veit þetta er flatt, en ég finn
bara ekkert betra yfir það. Hann
var að minnsta kosti langur þessi.
Svona huglægt séð. Auðvitað var
hann þó ekki nema tólf tímar.
Ekki nema? Jæja það er nú
8VO..."
Margsaga birtir sögur úr
hversdagsleikanum, stundum
smámyndir úr næsta nágrenni, en
líka margræðari sðgur sem skilja
má táknrænt eftir því hvort les-
andinn hefur fjörugt hugmyndalíf
eða ekki. Frásögnin er sjaldan
flöt, en slíku bregður þó fyrir,
einkum þegar höfundurinn beinir
skeytum sínum í ákveðnar áttir,
að lögreglu og gagnrýnendum til
dæmis. Yfirleitt er Þórarinn Eld-
járn fyndinn. í Margsaga er
fyndni hans góðlátleg, en í henni
broddur á stöku stað. Nokkrar
sagnanna eru mjög stuttar, eiginl-
ega eins og sendibréf, aðrar trúar
þeim hugmyndum sem menn gera
sér almennt um smásögur.
Það er ekki auðvelt að gera upp
á milli þessara sagna. Þær njóta
sín vel saman í bók. Hinar styttri
vekja þó meiri athygli. En það
merkir ekki að þær séu endilega
betri en lengri sögurnar og hefð-
bundnari. Þær sýna einfaldlega
þróun í skáldskap Þórarins Eld-
járns, þróun sem var líka greinileg
í ljóðabók hans, Ydd, sem kom út í
fyrra.
Þessa þróun mætti orða svo að
Þórarinn láti ekki nægja að yrkja
gamankvæði og skrifa gamansög-
ur. í Margsaga er Konu saknað
dæmi um það sem hér hefur verið
reynt að koma orðum að. Maður
virðir fyrir sér mynd í dagblaði af
konu sem er saknað. Eins og hann
segir sjálfur er það sjaldan „sem
dagblöðin koma inn um lúguna og
segja eitthvað sem snertir mann
persónulega". í einræðu mannsins
sem ávarpar horfnu konuna í dag-
blaðinu er gefin i skyn lengri saga
en sú sem rúmast á rúmlega einni
blaðsíðu í smásagnasafni:
„Ég þekkti þig strax, og myndin
kallaði fram j huga minum mynd
af þér eins og þú varst, en það
hafði mér ekki tekist lengi, að fá
fram skýra mynda af þér hugan-
um ..."
M y n d i n skýrist og verður
einnig lesandans eftir því sem hún
er betur skoðuð.
Tvær aðrar sögur, líka stuttar,
eru dálítið óvenjulegar með hlið-
sjón af öðru sem Þórarinn Eldjárn
hefur skrifað.
Saumavélin er ekki gamansaga,
heldur háðsk úttekt á skáldi og
yrkisefni. Skáldið rekst á kirkju
og hún minnir það á saumavél. Én
varast ber orðaleiki. Saumavél má
ekki hitta regnhlíf uppi á skurð-
borði eins og í ljóði eftir súrreal-
ista. í framhaldi af henni er saum-
ur og hver er saumurinn? Líkfylgd
liðast út um kirkjudyrnar:
„Saumurinn mættur, hugsaði
skáldið, og efnið verður þá bara að
vera... lífið sjálft."
Skáldið kemur þessu ekki heim
og saman. Eigi að skilja þessa
sögu sem svar við þeirri staðhæ-
fingu að Þórarinn Eldjárn og
fleiri skáld af hans kynslóð stundi
orðaleiki má bæta þvi við að það
er auövitað iðja sem getur gefið af
sér góðan skáldskap, en af öllu má
of mikið gera. Éndurtekningar
geta verið þreytandi.
Með veggjum fjallar um skoðun
sem var veggfóður. Maðurinn í
sögunni ákveður að skipta uam
skoðun, þ.e.a.s. veggfóður, en það
gengur illa því að ný og ný skoðun
kemur í Ijós eftir því sem honum
tekst að afmá meira af veggfóðr-
inu. Skoðanirnar lenda að lokum í
plastpoka og það er ekið með þær
upp í Gufunes:
„Allt kvöldið sat hann og horfði
himinlifandi glaður á gráa vegg-
ina. Hann fann að þeir voru skoð-
un sem hann var að komast á.“
Með veggjum er prýðilega gerð
dæmisaga og meðal nýjunga í
sagnagerð Þórarins Eldjárns.
Annars er ekki meiningin hér að
rekja efni hverrar sögu i Marg-
saga. Ýmsar gamansögur bókar-
innar munu eiga eftir að kæta les-
endur því að auk þess að vera
fyndnar eru þær gegnumlýsingar
á daglegu lífi, sprottnar beint úr
veruleika dagsins. Ég nefni i þessu
sambandi sögur eins og Yxu víur,
Skýrslu, Ókvæða við, Maðurinn er
það sem hann væri, Litla stund hjá
Hansa og Eigandann.
Síðastnefnda sagan, lokasaga
bókarinnar, er um þann mikla
vanda sem kemur upp í venjulegri
fjölskyldu þegar heimilisfaðirinn
hirðir stolið hjól. { þessari sögu
eins og ýmsum öðrum i Margsaga
er ljós sá hæfileiki höfundar að
gera hversdagslega hluti grátbros-
lega og sýna hvernig ýmislegt
smávægilegt í tilverunni getur
haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar.
Þórarinn er búinn að koma sér
upp fjölskyldu með ættarnafninu
Kjögx og er hún fyrirferðarmikil í
Margsaga. Svo eru lika ýmsar
Rósur á ferli: eiginkona, hjúkrun-
arkona, aðstoðarhafnarstjóri og
kvenfræðingur. Þórarinn hefur
yndi af að leika sér að nöfnum og
ekki ólíklegt að lesendur vilja taka
þátt í þeim. leik. Allt hefur þetta
sina merkingu.
Margsaga er spegill sem lesend-
ur geta séð sjálfa sig í. Sögurnar
eru til marks um frásagnargleði
og ósvikna stílgáfu þótt þær séu
nokkuð misjafnar. Þeim sem i
nafni skáldskaparins kasta þvi
fram um þessar sögur að þær séu
sumar léttvægar mætti benda á
ummæli Korts Kjögx öryrkja:
„Hvenær skyldi islensk menn-
ing geta farið að slappa af ?“
LEJÐTIL
AÐ
AF EIGN SINNI
Hefurðu hugleitt að til eru fleiri en ein
leið til þess að lifa af eign sinni.
Spariskírteini ríkissjóðs er ein leiðin -
örugg og auðveld. T.d. spariskírteini
með vaxtamiðum, sem færa
þér mjög góða ávöxtun greidda
á 6 mánaða fresti og höfuðstóllinn
stendur óskertur og verðtryggður eftir
og heldur áfram að ávaxtast.
AUÐVELDARI OG ÖRUGGARI
LEIÐ ER VARLA TIL.
Sölustaðir eru:
Seðlabanki íslands, viðskiptabankamir, sparisjóðir,
nokkrír verðbréfasalar og pósthús um land allt.
RIKISSJOÐURISLANDS