Morgunblaðið - 27.10.1985, Side 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. OKTÓBER1985

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
FreysteinnJóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 400 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 35 kr. eintakiö.
Sameinuðu
þjóðirnar 40 ára
Aþessu ári eru 40 ár liðin
frá stofnun Sameinuðu
þjóðanna. Þær voru settar á
fót við lok heimsstyrjaldar-
innar síðari. Þá voru ófarir
Þjóðabandalagsins gamla
mönnum enn 1 fersku minni.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
reynzt lífseigari, kannski
vegna þess að þjóðum heims
hefur lærzt að gera ekki of
miklar kröfur til þeirra.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
tekið miklum breytingum á
þessum fjórum áratugum.
Fyrstu árin einkenndust
umræður á vettvangi þeirra
mjög af átökunum milli aust-
urs og vesturs. Hápunktur
þeirra átaka á vettvangi
samtakanna var að sjálf-
sögðu aðild þeirra að Kóreu-
stríðinu en þar börðust
Bandaríkjamenn og banda-
menn þeirra undir fána
Sameinuðu þjóðanna.
Á fyrstu 15—20 árum eftir
lok heimsstyrjaldarinnar
varð mikil breyting á heims-
myndinni. Hin gömlu evr-
ópsku nýlenduveldi með
Breta og Frakka í farar-
broddi liðu undir lok, sem
stórveldi. Raunar má segja,
að stórveldatíð þeirra hafi
lokið með heimsstyrjöldinni
en það tók þau allt að tveim-
ur áratugum að losa sig við
hinar gömlu nýlendur í Afr-
íku og Asíu. Það gerðist
engan veginn átakalaust.
Úrslitastund Frakka í Asíu
varð í hinni frægu orustu við
Dien Bien Phu í Víetnam
snemma á sjötta áratugnum
og í Alsír nokkru eftir valda-
töku De Gaulle. Fjórbrot
Breta sem stórveldis urðu í
Súezstríðinu 1956.
Hver þjóðin á fætur ann-
arri, sem lotið hafði yfirráð-
um þessara gömlu heims-
velda, hlaut sjálfstæði og
smátt og smátt breyttist sú
mynd, sem við blasti á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna.
Bandaríkjamenn og banda-
menn þeirra réðu ekki lengur
ferðinni og átökin milli þjóða
í V- og A-Evrópu voru ekki
lengur aðaleinkenni á um-
ræðum á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna, þótt togstreit-
an milli Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna marki þær
umræður að sjálfsögðu mjög.
En á margan hátt urðu
Sameinuðu þjóðirnar til þess
að endurspegla með nokkuð
glöggum hætti sjónarmið og
viðhorf fólks um heims-
byggðina alla.
Þeir, sem í upphafi gerðu
sér vonir um, að Sameinuðu
þjóðunum mundi takast að
halda friðinn í heiminum,
hafa orðið fyrir vonbrigðum.
Það hefur þessari alþjóða-
stofnun ekki tekizt fremur
en Þjóðabandalaginu á sín-
um tíma. Þeir, sem kunna að
hafa gert sér vonir um, að
Sameinuðu þjóðirnar yrðu
valdamikil stofnun, sem gæti
haft veruleg áhrif á gang
heimsmála, hafa líka orðið
fyrir vonbrigðum. Það hefur
komið í ljós, hvað eftir annað
að samtökin ráða ekki yfir
slíku afli. Að vísu hafa ein-
stakir framkvæmdastjórar
samtakanna náð miklum
persónulegum áhrifum um
skeið eins og Svíinn Dag
Hammarskjöld gerði á sínum
tíma.
Þýðing Sameinuðu þjóð-
anna þessi fjörtíu ár hefur
fyrst og fremst verið fólgin
í því, að þau hafa verið
sameiginlegur umræðuvett-
vangur þjóða heims. Það
hefur ómetanlega þýðingu,
að fólk geti talað saman.
Sameinuðu þjóðirnar hafa
séð til þess, að til er sameig-
inlegur samtalsvettvangur
þjóða heims. Þótt lítið fari
fyrir raunverulegum og
áþreifanlegum árangri a.m.k.
á hinum alþjóðlega pólitíska
vettvangi mundu menn fljótt
sakna þess að eiga sér ekki
sameiginlegt svið, þar sem
umræður gætu farið fram,
ef starfsemi Sameinuðu þjóð-
anna legðist niður.
Athygli manna beinist
mjög að hinum pólitíska
þætti í starfi Sameinuðu
þjóðanna. Samtökin hafa
unnið merkilegt starf á öðr-
um sviðum, sem lítið fer fyrir
að jafnaði. Við íslendingar
höfum kynnzt því af eigin
raun, hvað starfsemi þessara
samtaka er þýðingarmikil
fyrir smáþjóöir. Hafréttar-
ráðstefnan, sem haldin var á
vegum samtakanna, veldur
því, að enginn dregur lengur
í efa rétt okkar til fiskimið-
anna í kringum land okkar.
Það er raunverulegur og
áþreifanlegur árangur fyrir
smáþjóð.
_______MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. OKTÓBEr'i985_ _ 33*
REYKJAVÍKURBRÉF
laugardagur 26. október *
íslandi sómi sýndur
Idag, 27. október, eru liðin 30 ár
frá því íslandi og íslenzkri
menningu var mikill sómi
sýndur. Þann dag var tilkynnt
að Halldór Kiljan Laxness
hefði hlotið Nóbelsverðlaunin í
bókmenntum. Það þóttu mikil
tíðindi í þessu litla fjarlæga landi og var
þeim tekið með miklum fögnuði eins og
efni stóðu til. Halldór Laxness hlaut
ekki bókmenntaverðlaunin fyrir neitt
einstakt ritverka sinna heldur allan
skáldskap sinn og í greinargerð sænsku
Akademíunnar var þess getið að skáldið
hefði hlotið verðlaunin fyrir „að endur-
nýja hina miklu íslenzku frásagnarlist",
eins og komizt var að orði.
Á þessum vettvangi, eða í Reykjavík-
urbréfi 30. október 1955, var tíðindanna
getið með fyrirsögninni: íslendingar
samfögnuðu Kiljan, og segir þar að út-
hlutun verðlaunanna hafi verið mesti
viðburður vikunnar. í bréfinu segir m.a.:
„... allir íslendingar fögnuðu því að
þessi mikli heiður og viðurkenning
skyldi hlotnast landa þeirra. Enda þótt
skoðanir væru töluvert skiptar um það,
hvor þeirra Halldórs Kiljans Laxness
eða Gunnars Gunnarssonar ætti fyrr
þennan heiður skilið, samfögnuðu allir
Kiljan með ákvörðun sænsku akademí-
unnar. íslandi hafði verið sýndur sómi
og fornbókmenntafrægð þjóðar þess
endurnýjuð. Enda þótt oft hafi staðið
gustur um Halldór Kiljan Laxness með-
al hans eigin þjóðar brast hana ekki
frjálslyndi og drengskap til þess að
sameinast í einlægum fögnuði yfir af-
reki hans og viðurkenningu þess úti í
hinum stóra heimi. Einn dag hófu ís-
lendingar sig upp yfir hinn smásmugu-
lega persónukrit sem svo oft mótar af-
stöðu þeirra innbyrðis til manna og
málefna..."
Mikið vatn hefur runnið til sjávar frá
því Halldór Laxness hlaut Nóbelsverð-
launin. í tilefni verðlaunaveitingarinn-
ar var þess víða getið að íslenzkar nú-
tímabókmenntir stæðu í blóma og raun-
ar má halda því fram að þessi sterka og
mikilvæga menningararfleifð sem á
rætur í allri sögu landsins og sækir ekki
sízt næringu til þriggja fyrstu alda ís-
landsbyggðar sé jafn mikilvægur þáttur
í samtímalífi okkar og verið hefur alla
tíð. Við hljótum að fagna því á þeim
örlagaríku tímum sem við nú lifum. Er-
lend áhrif þrýsta sér inn í íslenzkt
menningarsvæði og eru aðgangsharðari
en nokkurn tíma fyrr, enda eru tækin
sem notuð eru yfirþyrmandi, þ.e. ger-
vihnettir og sjónvarp og sú nýja fjöl-
miðlatækni sem hefur lagt heiminn að
fótum sér. Okkur hefur aldrei verið
meiri nauðsyn á því að halda vöku okkar
en einmitt nú.
Morgunblaðið hefur oft varað við
þeim erlendu áhrifum sem eru skeinu-
hættust íslenzkri tungu, en svo lengi
sem við höfum nokkrar áhyggjur af
þróun hennar ætti okkur að vera minni
hætta búin en ella. Það er skylda okkar
að varðveita tunguna, varðveita sam-
hengið í sögu þjóðarinnar, varðveita
samanlagða arfleifð íslenzkrar menn-
ingar, íslenzkra bókmennta — en það
verður ekki gert án varðveizlu tungunn-
ar sem er forsenda þess að við lifum af
og höldum sérkennum okkar.
Það er ekki út í hött að segja að bók-
menntirnar séu lífæð íslenzkrar menn-
ingar, svo mikilvægu hlutverki sem þær
gegna í þeirri viðleitni okkar að varð-
veita tunguna. Það er gæfa þjóðarinnar
að eiga mikla og góða rithöfunda. Það er
lítilli þjóð ómetanleg hamingja að eiga
jafn stórkostlegan höfund og Halldór
Laxness. í þessu sambandi má minna á
að sá sendiherra sem hér hefur verið og
mest og bezt hefur kynnt sér og skilið
íslenzka menningu, Marshall Brement,
sendiherra Bandaríkjanna, taldi Hall-
dór Laxness í hópi þriggja mestu
skáldsagnahöfunda sem nú skrifa í
heiminum. Marshall er þaulkunnugur
heimsbókmenntunum, skilur margar
tungur, þ. á m. rússnesku og er því afar
dómbær um samtímabókmenntir. Auk
þess er hann sjálfur skáld og merkilegur
þýðandi eins og hann sýndi í verki, með-
an á dvöl hans hér stóð. Virðing þessa
bandaríska sendiherra — og þeirra
hjóna beggja — fyrir Halldóri Laxness
og verkum hans var mikilsvert framlag
til eflingar þeirrar vináttu sem ríkir
með íslensku og bandarísku þjóðinni,
auk þess sem Marshall Brement sýndi
sjálfur fram á að íslenzk samtímamenn-
ing getur verið útflutningsvara ef vel er
á haldið.
Lífið er meira en frumþarfir einstakl-
inga, það er meira en efnaleg gæði, það
er einnig leit að fegurð og andlegum
þroska. Raunar er þessi leit mikilsverð-
ari en allt annað og af þeim sökum m.a.
er skáldskapurinn svo mikilvægur og af
þeim sökum eru bókmenntir Halldórs
Laxness jafn mikilvægur þáttur ís-
lenzks þjóðlífs og raun ber vitni.
Vidbrögd hér heima
Þegar tilkynnt hafði verið um bók-
menntaverðlaun Nóbels og Halldór Lax-
ness hefði hlotið þau sneri Morgunblað-
ið sér til Kristjáns Albertssonar sem
varð fyrstur manna með ritdómi sínum
í Vöku 1926 til að kveða upp úr um það
að með Vefaranum hefði Island eignazt
nýtt stórskáld og bað Kristján skrifa
um skáldið í tilefni af þessum tímamót-
um og var grein hans birt á forsíðu
blaðsins. Jafnframt sneri Morgunblaðið
sér til annarra andans manna, þ. á m.
tveggja þjóðskálda, Davíðs Stefánsson-
ar og Tómasar Guðmundssonar, og birti
svör þeirra einnig á forsíðu. I grein
Kristjáns Albertssonar segir m.a. svo:
„Enn bregður frægðarljóma á þessa
undarlegu, fámennu eyju norður undir
heimskautsbaug, þar sem mörgum mun
finnast að eftir öllum guðs og manna
lögum ætti fátt að geta gerzt, sem heim-
urinn þyrfti að láta sig varða ... Lax-
ness hefur fengið Nóbelsverðlaunin
fyrir sínar miklu skáldsögur, Sölku
Völku, Sjálfstætt fólk, ólaf Ljósvíking,
íslandsklukkuna. Hann hefur öllum síð-
ari tíma snillingum fremur endur-yngt
og endur-magnað íslenzka tungu. Þáttur
hans í þróun tungunnar einn er afrek
sem seint verður fullþakkað. Hann hef-
ur verið stórskáld sinnar þjóðar í lýs-
ingum á íslenzkri lífsbaráttu og þjóðar-
skapgerð sem eru nú þegar klassískar
og seint munu fyrnast. Hin mikla mynd
íslands er í verki hans, kotið í heiðinni
og þorpið við sjóinn, bóndinn með ærn-
ar, stúlkan í fiskreitnum, jökullinn og
hafið, vordýrðin og vetrarhríðin,
„ógnum slungin" unglingssál Steins Ell-
iða, ódrepandi lífsvilji íslenzkrar menn-
ingar, persónugerður í Arnæus, liðnar
hörmungar og eilíf umbrot og eilífur
kjarni íslenzkrar þjóðarsálar..."
Undir þetta allt má taka og jafnframt
ummæli Davíðs Stefánssonar og Tómas-
ar Guðmundssonar, en Davíð sagði:
„Það gleður okkur, að Islendingur hlýt-
ur slík sigurlaun." Tómas sagði m.a. að
íslendingar hlytu að fagna af alhug
þeim sóma „sem þessum öndvegishöf-
undi þeirra hefur loks hlotnazt". Gunn-
ar Gunnarsson, Kristmann Guðmunds-
son, Guðmundur G. Hagalín og Guð-
mundur Daníelsson tóku allir í sama
streng og fögnuðu því að fullrúa íslands
hefði hlotnazt þessi heiður.
Klukka landsins
Þetta er rifjað upp hér vegna þess að
Reykjavíkurbréf ber upp á sama dag og
verðlaunin voru tilkynnt fyrir 30 árum
og því ekki úr vegi að minnast þeirra og
þeirra tíðinda sem þá voru efst á baugi.
Hitt er svo annað mál að 30 ára afmæli
er engin stórhátíð og ástæðulaust að
rifja upp afmæli allra mikilla tíðinda á
fimm ára fresti eins og tilhneiging er
til, bæði hér í Morgunblaðinu og öðrum
fjölmiðlum.
Nóbelsverðlaunin skiptu 1 sjálfu sér
ekki miklu máli, þau voru einungis stað-
festing á því sem allir vissu: að Halldór
Laxness er stórskáld og íslenzkar bók-
menntir heimsbókmenntir. En verð-
launin vöktu samt athygli á skáldinu,
verkum hans og þessari litlu þjóð sem
hefur verið viðfangsefni verka hans.
Halldór Laxness hefur skrifað mörg
merkileg verk eftir að hann hlaut bók-
menntaverðlaun Nóbels, þar á meðal
Paradísarheimt, Brekkukotsannál.
Skáldatíma og Guðsgjafarþulu, svo að
ekki sé talað um perluna Innansveit-
arkroniku sem er áreiðanlega nær því
að vera skrifuð með aðferð höfunda ís-
lendinga sagna en nokkurt annað rit-
verk íslenzkt frá síðari öldum. Það hef-
ur ekki sízt verið mikilvægt framlag
skáldsins til íslenzkrar menningar að
gefa okkur vísbendingu um, hvernig
heimsbókmenntir okkar urðu til á 13.
öld. Sú ritstýrða sagnfræði sem þá hófst
í heiðurssæti íslenzkrar menningar er
ómetanlegur arfur sem ekkert íslenzkt
skáld getur litið fram hjá og þjóðin hef-
ur ekki efni á að fara á mis við. En ef við
glötuðum tungunni yrði þessi heims-
menning okkar einungis svipuð minning
um aumingjaskap og þróttleysi og Þing-
vallaklukkan sem danskir brutu og
fluttu á klakki á Hólmskip. Þá var kom-
inn brestur í hana þar sem hún hafði
hangið fyrir gafli Lögréttuhússins á
Þingvöllum við Öxará áður en hún var
lögð á dyrahelluna við Lögréttuhúsið og
brotin með sleggju. Hrökk hún um
brestinn. Vonandi er enginn brestur í
íslenzkri menningu, að minnsta kosti
ekki svo mikill að hún hrökkvi undan
útlendri steinsleggju í líki gervihnatta
og sjónvarps — eða hvað?
Brestur í tunguna?
í raun veit þó enginn hvort kominn er
alvarlegur brestur í þá klukku sem enn
hljómar á íslandi og við höfum einsett
okkur að vernda á hverju sem gengi,
klukku íslenzkrar tungu. Margt bendir
til að klukkan sú hljómi ekki ávallt með
þeim hætti sem ætla má. Stofnanamálið
í æðstu stöðum er oft geigvænlegt en
það mun ekki sízt vera merki um yfir-
stéttartilburði eins og fyrr á öldum þeg-
ar kerfiskarlar notuðu kansellístíl til að
minna óbreyttan almúga sífelldlega á að
hann ætti ekki að vera að skipta sér af
þjóðmálum heldur láta þá sjálfa um
þau. Almúginn skildi ekki einu sinni hið
opinbera tungumál sem þá var f tízku.
Við sjáum slíka tilburði enn á því opin-
bera orðfæri sem líkist meir hrognamáli
en þeirri tungu sem íslenzk alþýða hefur
varðveitt í gegnum tíðina. Morgunblað-
inu hafa jafnvel borizt dæmi um óskilj-
anlega þvælu úr æðstu menntastofnun
landsins, Háskólanum — og er bréfrit-
ara einkum minnisstæð tilkynning frá
félagsfræðideild sem var með öllu
óskiljanleg og ættu slík slys að vera
stjórnendum þessarar virðulegu stofn-
unar íhugunarefni og hvatning til að
gera betur. íslandsklukkan verður að
hljóma fagurlega í mikilsverðustu
menntastofnun landsins.
Tæknimálið íslenzka á undir högg að
sækja og við fjölmiðlamenn erum ekki
barnanna beztir. Sumt af því sem borið
er á borð í íslenzkum fjölmiðlum er
fyrir neðan allar hellur. Þrátt fyrir
harða baráttu hér á blaðinu fyrir mál-
rækt verður því ekki neitað, því miður,
að íslenzkan á stundum undir högg að
sækja í þessu stærsta blaði þjóðarinnar
og er það forráðamönnum þess að sjálf-
sögðu mikið áhyggjuefni. En það er
ásetningur þeirra að reyna af fremsta
megni að varðveita tunguna með þeim
hætti sem okkur væri sómi að, a.m.k. er
lögð áherzla á málrækt og mikið aðhald
hér við blaðið og allir starfsmenn rit-
stjórnar hafa orðið að gangast undir
námskeið í íslenzku, þótt þess sjái ekki
ávallt stað á síðum blaðsins(!) En sé það
rétt sem þjóðskáldið sagði, að vilji er
allt sem þarf — þá þarf ekki að óttast
meðferð tungunnar hér í blaðinu. Von-
andi er viljinn einnig fyrir hendi á öðr-
um fjölmiðlum og skal raunar ekki um
það efazt en baráttan fyrir varðveizlu
tungunnar er viðstöðulaust viðfangsefni
okkar. Vonandi hættum við aldrei að
hafa áhyggjur af henni.
Pikköppid og
krjúbössinn
Bréfritari hefur átt samtöl við einn af
flugstjórum Flugleiða, Skúla Br. Stein-
þórsson, og hefur niðurstaðan orðið sú
að Skúli hefur tekið saman fyrir okkur
nokkur dæmi um talmál þeirra sem
vinna við flug og er ástæða til að birta
sýnishorn Skúla hér í lokin, ef það
mætti verða til þess að einhverjir
fengju þó nokkurt áfall við lesturinn.
Sýnishorn Skúla af flugmálinu nú um
stundir og skýringar hans fara hér á
eftir:
„Pikköppið var snemma morguns,
krjúbössinum hafði verið flýtt því að
ítíeii alfara (TF-MYU, tangó, foxtrott,
mæk, jankí, júníform) hafði alfarið ver-
ið flýtt um korter.
Kóarinn sem var standbæ á krjúsje-
djúlinu hafði verið kallaður út, en sá
sem hafði verið skráður á flugið hafði
verið sendur dedd hedd til Lúx.
Kóarinn var með fólderinn með
kompjúter flætplaninu og perdieminu.
I lódkontrólinu tjekkaði hann hvort
síðustu revisjónirnar væru komnar inn í
„Jeppesen manjúalana", og hvort óper-
eisjónsmanjúalinn væri öpp tú deit, það
kom í ljós að það átti eftir að revídera
hann, en sörkjúlarinn var út í vél. Flæt-
ensjínerinn hafði farið í vokaránd og að
tjekka skokbókina. Kóarinn varð að
flýta sér út í vél því að það átti að fara
að borda farþegana, hann var með flæt-
kittið sitt, en brífkeisið var komið um
borð.
Lódkontrólið kallaði í mekkana, sem
voru úti í rampi til að vita hvort vélin
væri tilbúin.
Kafteinninn sænaði lódsjítið, lódið
var 200 paxar og þar af fjórir infantar.
Teik off fjúelið var sextíu þúsund pund
og densítið sex komma sjötíu.
Þegar kafteinninn kom í kokkpittið
var hann búinn að týna krjútagginu af
flætkittinu sínu.
Nú var farið að nálgast ítídi, flæt-
ensjínerinn stimplaði pósisjónina inn á
æennessin og flugmennirnir tjekkuðu
hvort hin ýmsu'tæki væru ekki í lagi svo
sem eidíeffin, víeiddseffin, díemmíin,
hórósónarnir, átópælotinn o.s.frv.
Þegar verið var að taxera út, bað kó-
arinn um kleransinn, en þá var ekki bú-
ið að fæla flætplanið. Rödderinn, eler-
ónurnar og eleveitorinn voru tjekkuð
meðan verið að taxera út að braut.
í teikoffinu kom í ljós að þrottlurnar
voru smávægilega misriggaðar. Þegar
vélin nálgaðist Lúx var víóarinn þar
tjúnaður inn, reidíallinn, trakkið og
heddingin pössuðu vel.
Kóarinn flaug aðflugið eftir æelessinu
og var dedd on á glædslópinu. Þeir fé-
lagar römpuðu í Lúx kl. 12.00 hinn
fyrsta dag aprílmánaðar ’86.“
Tilraun Skúla til textaskýringar, eða
þýðing sýnishornsins er svohljóðandi:
„Mæting var snemma morguns,
áhafnabílnum hafði verið flýtt, því að
áætluðum komutíma Alfara (TF-MYU,
Teitur, Friðrik, Magnús, Ýmir, Unnur)
hafði verið flýtt um stundarfjórðung.
Aðstoðarflugmaðurinn, sem var vara-
maður á áhafnaskránn, hafði verið kall-
aður út, því að sá sem hafði verið skráð-
ur á flugið hafði verið sendur sem far-
þegi til Lúxemborgar.
Aðstoðarflugmaðurinn var með um-
slagið með tölvuflugáætluninni og dag-
peningunum. 1 hleðsludeildinni athug-
aði hann hvort síðustu leiðréttingar
væru komnar í „Jeppesen“-kortabæk-
urnar, og hvort flugrekstrarbókin væri í
lagi, það kom í ljós að það átti eftir að
leiðrétta hana, en dreifibréfabókin var
úti í vél.
Flugvélstjórinn hafði farið að athuga
flugvélina og bilanabókina.
Aðstoðarflugmaðurinn varð að flýta
sér út í vél, því að það átti að fara að
kalla farþegana um borð, hann var með
flugtöskuna sína, en pappíra-
taskan var komin um borð.
Hleðslustjórn kallaði í flug-
virkjana, sem voru úti á
stæði, til að vita hvort vélin
væri tilbúin.
Flugstjórinn skrifaði undir
hleðsluskrána, hleðslan var
200 farþegar, og þar af fjögur
smábörn. Flugtakseldsneytið
var sextíu þúsund pund og
eðlisþyngdin sex komma sjö-
tíu. Þegar flugstjórinn kom í
stjórnklefann var hann bú-
inn að tína áhafnaspjaldinu
af flugtöskunni sinni.
Nú var farið að nálgast
áætlaðan brottfarartíma,
flugvélstjórinn stimplaði
hnattstöðuna inn á INS-leið-
sögutækin, og flugmennirnir
athuguðu hvort hin ýmsu
tæki væru ekki í lagi svo sem
ADF-viðtækin, VHF-talstöð-
varnar, fjarlægðarmælarnir,
gervisjóndeildarhringirnir,
sjálfstýringin o.s.frv.
Þegar verið var að aka út
bað aðstoðarflugmaðurinn
um flugheimildina, en þá var
ekki búið að skrá flugáætlun-
ina. Hliðarstýrið, hallastýrið
og hæðarstýrið voru reynd
meðan ekið var út að flug-
brautinni.
I flugtakinu kom i ljós að
eldsneytisgjafarnir voru
smávægilega misstilltir.
Þegar vélin nálgaðist Lúx-
emborg var fjölstefnuvitinn
þar stilltur inn, geislinn, fer-
illinn og stefna pössuðu vel.
Aðstoðarflugmaðurinn
flaug aðflugið eftir blind-
lendingarkerfinu og var ná-
kvæmlega á aðflugshalla-
geislanum.
Þeir félagar voru komnir á
stæði í Lúxemborg kl. 12.00,
fyrsta dag aprílmánaðar árið
’86.“
Þessi sýnishorn Skúla Br.
Steinþórssonar flugstjóra
hljóta að vekja ugg í brjósti
okkar. Flugfólk talar með
þessum hætti til að gera sig
skiljanlegt, að því er virðist,
og þá er ekki einungis átt við flugmenn
og flugfreyjur heldur einnig aðra þá sem
að flugi starfa, bæði á láði og í lofti. Ef
menn tala ekki með fyrrgreindum hætti
þá eru þeir ekki „inni í myndinni" eins
og við blaðamenn segjum í tíma og
ótíma en íslenzkir fjölmiðlar eru því
miður orðnir fullir af slíkum frösum.
Það er í senn áhyggju- og íhugunarefni
hvað fjölmiðlamenn eru veikir á svell-
inu og hve auðveld bráð þeir eru þegar
erlend áhrif eru annars vegar, ekki síð-
ur en t.a.m. flugliðar, sem virðast þó
hafa sérstöðu — enn sem komið er.
Þeim sem notar fyrrgreint hrognamál
eða málblending flugfólks er einnig
hættara en öðrum að skrifa eftir erlend-
um framburði, þannig að rödderinn, þ.e.
hliðarstýrið, verður að rudderinn þótt
það sé borið fram með ö-hljóði. í stafr-
ófi fyrir talsamband loftfara er X stafað
x-ray á íslenzku þótt framburðurinn sé
ex-rei, samkvæmt íslenzkri málvenju,
W er stafað whiskey þótt fram-
burðurinn sé viskí. Samkvæmt íslenzk-
um venjum er A stafað Alfreð en ekki
Alfa eins og tíðkast í ensku o.s.frv.. í
ráði var að taka upp erT
lenda stafrófið að nauðsynjalausu. Við
það var þó hætt sem betur fer. En á
flugstjórnarbylgjunni er að sjálfsögðu
notuð enska enda þurfa erlendir flugm-
enn einnig að skilja það sem sagt er á
þeirri bylgju.
Flugfólkið sem talar hrognamálið
sem fyrr getur fer ekki lengur í morg-
unmat, heldur breakfast. Fyrst var far-
ið að tala með þessum erlenda hætti af
öryggisástæðum. Gátlisti eða tékklisti
flugmanna var þulinn á ensku því í
JBöVfttmTíIn
16 síðar
24«. thl. — Fottudagur 28. oktohrr ItSS
PreBflll* HniunblalilH
Halldóri Laxness veitt bókmenntaverðlaun Nóbels
„Afrek sem seint
verður fu/lþakkad''
Halldot Kiljan l.a»nrs>
íslandi sómi sýndur
MORC' NHl ADII» hr'lr M.úiA aér Ul nokkurra manna
o* ?on h* »m »11. þclrra á uthlutun NóbrUvrrdlaun-
anns J Jwon ninnl. Svör þrirra fara bór á rftlr:
Gl’NNAR r.l’NNARFS'IN: — l>a« var árri#anlrra timi til
komlr.n. að l»l nd >.81 þrasara hrlSurvvrrSlauna aflnjol
andi. fyrir bókmrnntli lornar og n> jar.
DAVIÐ STEFÁNSSON: — Þaá glrdnr okkur alla. a« laicnd-
Injur hlvtnr alik vlgurlaun.
TÓMAS Ot BMl NDSS »N: — t*a« cru nú roxk þrjátiu ár
aidan ég apáSI þvi. a« Halldor Kiljau Luam mundl fá
Nóbrlsv'rSlrunln. Rrvndar mvm r* rkkl þá. hva» vrnvku
Akadrm unni rr vtundi m ónvut um aS hugsa. rn allt aS
rlnu hljota Iklrndlngar aS fagna af alhu* þrlm voma. »rm
þrasum i.ndvrrivhnfrndi þrirra hrfur lok* hlotnart. Er
aamt mr-d um þj« vrrt. a« vlSurkrnnUi(ln *rtur rn*um
tvimjrluti aar'.l i þrtta «lnn. rnda rr hún komin frá þrirrl
þJoS. scm rr flrvtum ol klr*rl til aS *rra hlut lalandv mrlrl
rn rfni vUnda III.
DR. þOr.KELL JCHANNE8SON - £* rr n
rnda var mál III komM. aS l»lrndin*ur frn*l NúhrlivrrS-
launin. i-að i.rfSi iyrr matl vrra.
KRISTMANN Gt'DMf’ DSSON: — Mtr þyhlr varnt um. a«
Idrndinrur ahuU hafa lrn«IS NobrlvvocfUwUn. t»a« vrkur
athygll j ■a'cuckum bokmrnntum o* rr anar*iulr*t fyrlr
laland. L* alit. a« Kiljan ac vrl aS þrlm hommn
Gt'BMI NDl'R G. HAGAI.IN — L« *lr«*t mjó* yflr þr*»u
fyrlr hond hófundar or þjoftirlnnar. E« hrfl raunar bulrl
vl«. a« l. iljan frn*l vrrálaunln rn hrfl hina vr*ar 1111« *vo
á, aS G. nhar Gnnnararon hali vkapaS vvo mrrkllr* skald
vrrk. ís' nsk o* atúrbr 41n. aS ar«kllr*l hcfSI vrrlð. a« «ú
IriS brffi vrrlS .‘arln, rS vrrSlaununum hrfSi vrrlS vklpl á
millt h. .. o* la.anrm.
hÓRIR KERf1S»ON (»-«rvlrlnn Jonmon): — PaS (IrSur
ml* lnnilr*a, a« Kiljan brflr frn*M NúhdavrrSlannln u* rr
Frh. á b - 2
MORt.t NRI.ADID hrflr br«
18 Krisljan Albrrtaaon
akrlfa nokkrar linur
NobrUvrrSlaunaakaldiS llall
dór Klljan l.a»nrw. vr*na
þraa aS mrS rltdomi v.num
um Vrfarann mlkla frá Kaa-
mir. i Vóku IMt. varS hann
fyrslur manna tll aS kvrSa
upp ur um þaS. aS mrS þcs»
ari bok hrfSI Island rignarl
nýtt atorskald.
||ALLDÓR KIIJAN LAXNF.SS
til I»l*nd.« - hinn n
| in*arlr*a hciöur *cm skaldi o*
þjoft x-.Sur <vndur Nafn xkáldr
lin* o* nafn l>l.-.nd» rru á >..run
mann.i um heim allan I da* Em
brc*Anr frn-RÖnrljóma * þrssi
{undarleiiu. fámennu t?ju nori'ui
jundir hrtmrkaulvbcm*. þar *rn
MoiRunblaAi.' h
• kaUI.A lu-lm i.m
lil framdiallar himun
luA i ixlpnzku þj.H>l.fi
limum. oc ofl meA
i. aA miklu skálrli vi
a.' þvi. Um InA o* vM
um .skáldinu i da* *kal I>»A
I lek iA fiam. oA meA þ'
ekkeit aflur lekid af fyrri áfi
domum unt MtthvaA i ntstoi
hans o* framhomu i maVI
þj.s'ar xinuar. .
Sa'inka Akademian hefur '
laust mIjoA heiAra clalu
mennlaþj.ál n.uAin sm.s um
oc hún heiAraAi Laxnn
Elzta bókmenntaþjóð
Norðursins heiðruð
” S.VNSKA akadcmian lilkvr
II ! Rier. aA hun hefAi ákveSu
veita Jslendin*num Halldori Kiijan Laxnrss bnkmrnntavrrð- laun Nóþrls fyrir árið 1*55 ÞaA var ekki tckið fram i til- kynnmRunni. að verðlaunin >ieru vcitt fyrir neina einstaka húk. en þar secir að Laxness hlvli vcrfl- launin fvrir afl endurax ja hina mik'u islcnzku ftféSÚRMIIbl Rilhofundurinn xar slattdur I um kntnum. eða réttum «00 þúi. ivlenzkum kronum Þó skiptir fjvrlurflin litlu méli mðli þeirrt alheimsvirfliniiu o* fne*ð sem fvlcir þessum sigri. Verfllaunin verfla afhenl af Gústav Adolf Sviakonungi vifl haliðlega athöfn í sarnsku aka- demiunni 10. des næstkomandi. Fr til þess a-tla/t afl sigurvegari
kvnnmjtm var birt. Nobelsverfllaunin eru mikil- \ irlustu bokmennlav.Tðlaun Heillaskeyti lirkifarri. Halldór Kiljan Laxnesa er annar talendingurinn. sem hlýtur Nobclsverftlaun (fvrstur var Nil« Finsen, Ivknisfr i Hann er 53 ára fmddur i Reykjavik 23. apríl 1902 kominn af goðum islenrkum
til Kiljuns FORSFTt ISl.AMTS srndl i *irr Halldori Klljan l.aaneas samfacnaSankeytl ■ tilrfni »f þvi. aS hunum vuru veilt buk- mrnnlavrrSljun Nob. lv * Mrnnljm-iljrjábrrrj Njarni Hrn.-diM-.vun. vrndi HalMorl Kil.Mii Ijvnrvv hrilljvkryli i *ier i lilríni af þvi. aS honum voru vrHt NobrlsvrrSlaunln. vnru Gufljón Hclsason bóndi t Laxnesi 1 Mosfellvsveit og Slg- ri-'i.r Halldórsdóttir. Ungur ákvafl Halldór afl gerast i ithnfiMKhir og ga? hann út fvrstu skaldwigu sitia cr hann var 17 árn. Mvcmvcrk Iriuv em þ.-««i: 11*27 •. Al|.'-'•>•»* «' fvnrta rit- C-i-'.vifn hans. IIWú. S.-lka Vulkj 11*31—321. SjálMOtt folk i i*3-t—35). Lj'ávikingurinn 1 ifKíT— l!H0). íslandsklukkan (1IM3—46) og Gerpla (1953)
Ráðsteina í Gestl en
ófrtðarblika í custri 1 GKNF. 27. okt.
mlAur mun mór*um þvkja. se
*á hriAur hofði venA enn val
lau-an. ef skáldiA hefAi ek
skrifaA jafn smekklausa og ran
indafulla .i*u um Ulond nútil
ans <>c Alómrlöðin*.
Laxnes* hcfur fenciA Nube
verAlaunin fyrir sin
káldsocur, Solku Völ
IDAG hofsl hcr láAsleína utanrik
Eiu þar saman komnir McMillar
cldunna. —
11 Dulles frá Bandarikjunum, Pmay I
Frakklandi or Molotov frú
isslandi. Verkefni fundanns cr aA taka til þar sem irAstu menn
I Ijorveldanna hseltu á raðslefnunni i Grnf i sumar. við að koma
* á fi iðsamleci i sambuð þj.áVanna
I Sla-rsta mál ráðstefnunnar vrrður namcimnc Þý/kalands. t»á
ber þess að ceta að bliku hcfur di-egið á loft, þar sem cr vopna-
miklu Loiur Rússa til Egvpta. Er það cin* o* oð bcra .'ld að púðurtunnu.
__________________ . Sjálf- _____
stætt fúlk. ólaf Karason Ljos Ft NDI'R SETTVR
vikm*. fslandsklukkuna Hann Franski utanríkisráðhrrrann,-
hrfur ullum siðari tíma snlll- Antoinc Pinay. setti ráð*tefnuna
m*um fremur endur-ymt! o* i da« i fundarsal *aml» Þjuða-
bandalacsms A yfirborðmu virt-
isl þevsi fyrsti fundur einkcnn
ast af somu bjartsymnni eins o|
Gcnfar-ráþstcfnan i sumar.
rndur-magnað islrnrka luncu
þéllui hans i þroun tun«unnar
cinn cr afn-k sem seinl vcrður
fullþakkað Hann hefur verið
slórskáld sirinar þjoAur i lýa-
in«um á islcnzkri lifsbaráltu o* I hVZKAI.ANDSMAl.
Frh á bla 2 En þvi miður er ekki
úrlausnormú' n verði svo auð-
ua þarf að ttltckn-
Óltast mrnn afl
Þýskalandamálm veiði rrliður
Frh 4 bla. 2.
Allsherjar matvæla-
skömmtun I Kauða-Kína
\ PEKING. 27 okt.
kOMMl NISTASTJOKMN i Kina hcfur akvrðið að lak.
upp korn- o* *rjonaskommlun um allt landið. AAur
hrfur veriA viAtirk tkummlun á hriscrjonuni en nú er krll
viA skommtun á hveili «* einni* á grjrnmeti. Samlimis er
hrísKrjónahkammturinn ininnkaAur.
Malvu-laskummlun hótsl i nokkrum hurjfum Kina i nó-
vembcr IK1. vegiia mikilla flúAa, aem skemmdu slóran
hlutu uppskerunnur. I»ev>i skoniuilun hefur smámaamati
teriA aukin, án þess þó að sama IjúniA hafi orAiA af nátlúru-
Sú sk> rin* er |{efin á þessu. aA fimm ára ártlun Kinvvrju
sé nú orAin alllan*t á eflir ánrtlun o* verAi þjúAiu þvi uA
speima millisólariur failara.
Blómlegar
nulímabókmenntir
á Islandi
INLENDINGAR *eta vertfl
hreyhnlr af nulimabokmennl
um sinum helr útta, hvarhl
mrlra ne minna en tvo ,.Nú-
brlsvrrSljuai kandidata". —
Saenika rUholandaféla*l«
Hakk app á þvi. aS NoheU
mllli Gunnjrs Gannarsaaaar
■C Halldórs Kiljanv en Gaan-
ar Gannjr-.s-.n frn*l þau aS
hlyti
'rilLuÍH. m K.ljja varS
-C kuaauct
fyrstu voru ekki til nógu góð íslenzk orð.
Síðan var farið að nota ensk orð með
íslenzkum endingum, eins og revídera.
En úr þessu öllu hefur orðið hrognamál
sem gæti smitað frá sér. Fyrst getur það
haft áhrif á talmálið, síðan jafnvel rit-
málið. Sem betur fer þekkjum við blaða-
menn ekki slíkan málblending úr okkar
starfi.
Flugmálið er ókunnugum óskiljan-
legt, en allir geta skilið tungumálið sem
er t.a.m. talað í tæknideild Morgun-
blaðsins. En hvernig skyldi vera talað í
poppheiminum þar sem áhrif enskunnar
eru mest. Eða við höfnina? Eða við
stjórnun þar sem ný tækni er notuð?
Verndum klukkuna
Þegar nánar er að gætt hafa komið
brestir í klukkuna okkar. Við þurfum að
bæta þá svo að hún hljómi eins fagur-
lega og íslenzk tunga á skilið. Við skul-
um ekki láta neinn komast upp með að
rífa þessa klukku úr Lögréttuhúsinu,
leggja hana á dyrahelluna og greiða
henni hvert höggið eftir annað með er-
lendri steinsleggju unz hún brotnar
þarna á hellunni, eða hrekkur um brest-
inn og brotin tínd í skjóðu sem er lyft til
klakks og flutt í Hólmskip erlendrar
ásóknar. Við skulum þvert á móti stíga
á stokk og strengja þess heit að láta
þessa klukku hljóma og minna okkur á
skyldur okkar við tunguna, menninguna
og landið svo að enn megi „oft á kyrrum
degi um jónsmessubil í andvara af Súl-
um og kjarrlykt úr Bláskógum heyra óm
klukkunnar blandinn niði öxarár".
/_
Kafteinninn
sænaði lódsjít-
ið, lódið var 200
paxar og þar af
fjórir infantar.
Teik off fjúelið
var sextíu þús-
und pund og
densítið sex
komma sjötíu
... Þegar kaft-
einninn kom í .
kokkpittið var
hann búinn að
týna krjútagg-
inu af flætkitt-
inu sínu.