Morgunblaðið - 08.12.1985, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. DESEMBER1985
Viðtal við Ólaf Magnússon, sem skrýtt hefur
17 presta í Sauðlauksdalskirkju
ur vel hirt og snyrtileg á sínum stað,
þótt dalurinn og bærinn sé kominn
í eyði. Ólafur Magnússon við kirkj-
una þar sem hann var svo lengi
meðhjálpari.
talið er að Ingibjörg Guðmunds-
dóttir, brúður Eggerts Ólafssonar
varalögmanns hafi saumað og er
nú geymdur í Þjóðminjasafni. Ól-
afur segir mér að Ragnhildur
Sigurðardóttir móðir Eggerts sé
grafin þarna í kirkjunni. En for-
eldrar hans, Ragnhildur og Ólafur
Gunnlaugsson, gáfu danska pred-
ikunarstólinn með mynd af heilög-
um anda í dúfulíki og yfir stólnum
lítur alsjáandi auga guðs yfir söfn-
uðinn. Altaristaflan er aftur á
móti gjöf frá Þorsteini Þorsteins-
syni og Hildi Gunnlaugsdóttur
Scheving árið 1850. Sauðlauks-
dalskirkja var endurbyggð 1863.
Og um aldamótin síðustu lét sr.
Þorvaldur Jakobsson, afi Vigdísar
Finnbogadóttur, forseta Islands,
járnklæða hana.
Bad drenginn fyrir
móður sína
Sem við göngum um kirkjuna
og kirkjugarðinn í sólskininu er
ekki erfitt að skynja sveitasæluna
og unaðinn sem kemur fram i ljóði
Eggerts Ólafssonar. Ólafur Magn-
ússon hefur hefur alltaf átt heima
í þessari sveit og er jafngamall
öldinni, fæddur 1. janúar árið 1900,
sonur Magnúsar Árnasonar og
Sigríðar Sigurðardóttur. Foreldr-
ar Ólafs bjuggu á Hnjóti í Örlygs-
höfn. Komu þangað 1886 og keyptu
part af jörðinni 1890. En Örlygs-
höfn er dalur með allmiklu sjávar-
lóni við sunnanverðan Patreks-
fjörð, kenndur við Örlyg þann sem
þar hafði vetursetu, en nam svo
land á Esjubergi á Kjalarnesi.
Hann kom þar að tilvísan Patreks
hins helga biskups í Suðureyjum.
Nú eru í dalnum þrír bæir. For-
eldrar Ólafs höfðu aðeins hluta af
jörðinni Hnjóti og var þröngt í búi
á uppvaxtarárum hans. Ekki síst
eftir að faðir hans féll frá.
„Faðir minn hafði ætlað að láta
mig læra til smíða en sú von fór
þegar hann dó,“ segir Olafur. „Ég
var þá á tólfta ári. Þegar hann fór
suður til lækninga fylgdi ég honum
á leið. Það síðasta sem hann sagði
við mig var að hann vonaðist til
þess að ég annaðist móður mína.
Það gerði ég, hún var hjá mér þar
til hún dó 1943.“
„Móðir mín hafði 'A af jörðinni,
en Árni föðurbróðir minn hafði %
jarðarinnar. Við gátum haft eina
kú og 20-30 kindur. Foreldrar
mínir áttu 13 börn. Tveir drengir
sem voru sinn hvoru megin við
mig dóu úr barnaveiki. Ég var eini
sonurinn heima hjá mömmu og
systurnar fóru að tínast í burtu
þegar þær uxu upp. Búið bar ekki
meira og þær fóru strax að bjarga
sér, leita sér atvinnu á Patreks-
firði. Nei, mér datt aldrei í hug
að fara,“ segir Ólafur ákveðinn.
Ólafur kvæntist 1924 Ólafíu
Egilsdóttur. Árni föðurbróðir hans
bjó á Hnjóti í 17 ár og hætti 1930.
Undir bláum sólarsali,
Sauðlauks uppí lygnum dali...
orti Eggert Olafsson á þessum fagra stað hjá mági sínum
og systur, þar sem hann dvaldi stundum og skrifaöi m.a.
Ferðabók sína. Var að flytja þaðan þegar þau hjónin lögðu
frá kaldri Skor 30. maí 1768 og hurfu í Breiðafjörðinn. En
Sauðlauksdalur hefur fengið annan og öllu órómantískari
blæ í huga þessa skrifara. Frá barnaskólaárunum situr í
minninu setningin: „í Sauðlauksdal ræktaði sr. Björn Hall-
dórsson fyrstur manna kartöflur á ísiandi á ofanverðri 17.
öld.“ Eflaust hefur fallegi hvíti skeljasandurinn á botni
þessa dals, sem liggur inn úr Patreksfírði sunnanverðum,
gert framfarasinnaða jarðyrkjumanninum léttara fyrir við
tilraunir á kartöflurækt. Nú býr enginn í Sauölauksdal, en
þar stendur enn gamla Sauðlauksdalskirkjan með söguleg-
um gersemum sínum. Og gamli bóndinn, Olafur Magnússon
á Hnjóti, býðst strax til að skreppa þangaö með blaðamanni
á ferð.
Betri leiðsögumann er ekki
hægt að fá. ólafur var
meðhjálpari í Sauðlauks-
dalskirkju þar til í fyrra. Hefur
skrýtt þar 17 presta, þar á meðal
einn kvenprest, sr. Döllu Þórðar-
dóttur. Presturinn átti von á barni,
sem fæddist þremur vikum síðar.
Ólafur kveðst hafa kunnað því vel
að hafa slíkan prest, er ekki aldeil-
is fastur i gömlum kreddum þótt
hann sé iafngamall öldinni, orðinn
85 ára. Ólafi þykir vænt um gömlu
kirkjuna sina, en bæði henni og
kirkjugarðinum hefur sýnilega
verið vel og snyrtilega við haldið.
Þetta er sögulegur staður. Á
miðöldum var bænahús í Sauð-
lauksstað, en kirkja var byggð þar
1512. Jón Jónsson „fslendingur"
og Dýrfinna kona hans gáfu kirkj-
unni 6 hundruð í heimalandi jarð-
arinnar, vetrarbeit fyrir 60 sauði
að Hvallá*rum, tolllausan rétt
fyrir teinært skip til róðra frá
Hvallátrum og rétt til fuglaveiða
°K eggjatekju í Látrabjargi og að
auki reka og skógarítök. Ekki nóg
með það, biskup lagði til hennar
tíundir og tolla af öllum bæjum í
Patreksfirði, enda áttu þeir þang-
að kirkjusókn. Vígði Stefán Skál-
holtsbiskup Jónsson kirkjuna 1515.
Segir Ólafur mér að kirkjunni
hafi þjónað 25 prestar, skipaðir í
embætti, fyrir utan aðkomupresta.
Hefur hann safnað upplýsingum
og skrifað æviágrip allra prest-
anna, svo og upplýsingar um kirkj-
una og alla gripi hennar. En Sauð-
lauksdalskirkja geymdi ýmsar
sögulegar minjar, m.a. hökul sem
Yfir prédikunarstólnum cr skemmtilegur steind-
ur tréskuróur. Þar horfir alsjáandi auga guös
yfir söfnuðinn.
Gamli prédikunarstollinn, sem for-
eldrar Eggerts Ólafssonar, Ragn-
hildur Sigurðardóttir og Ólafur
Gunnlaugsson, gáfu kirkjunni í
Sauðlauksdal á 18. öld.
Sauðlauks
uppí t
lygnum dali