Morgunblaðið - 08.12.1985, Síða 43

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. DESEMBER1985
43
„Við erum miðaldra þegar við
erum of ung til þess að fá ellilíf-
eyri, og of gömul til þess að fá
vinnu," sagði spakur maður
Laurence J. Peter. Látum vinn-
una vera í þetta sinn. En fáum
við sem erum að potast upp eftir
aldursstiganum lífeyri? Þetta
þykir flestum eflaust skrytin
spurning. En lítum á þá sem bíða
þess að komast á ellilífeyrisald-
ur. Það eru allir íslendingar sem
lifa svo lengi, eiga bara mislangt
í það. Og eru mismargir á hverju
aldursskeiði, fjölgar hratt með
hverju árinu sem líður í næstu
40-50 árin, eins og glöggt má sjá
á línuritinu yfir aldurskiptingu
íbúa Reykjavíkur sem birtur var
og skoðaður með tilliti til fjöl-
mennis á skólaaldri í síðasta
Gárupistli. Nú þegar eru allir
árgangar aldraðra mun fjöl-
mennari en þeir voru fyrir 15
árum. Höldum áfram að spá í
línuritið, nú í efri hlutann.
íslendingar eiga met í langlífi,
eins og svo mörgu öðru. Og þeir
hafa haft tilburði til að tryggja
það að hafa eitthvað að lifa á
síðasta hluta æfinnar. Sá sem
kemst á ellilífeyrisaldur á von á
að lifa í 15 ár. Þarf vitanlega að
fá sinn eyri til að lifa á þann
tíma. Til þess hefur verið stofnað
til lífeyrissjóða, sem fólk borgar
í sjálft á móti vinnuveitandanum
og fær hans tillegg sem hluta af
launum. Sé sjötug manneskja
búin að vera í lífeyrissjóði 40 ára
starfsæfi er hún þannig búinn
að greiða 10% af launum sínum
í lífeyrissjóðinn í 40 ár. Er sem-
sagt búinn að leggja inn fjögur
árslaun. En þarf að fá út úr
sjóðnum 15 árslaun. Þótt nú sé
ekki reiknað með að fá nema 60%
af tekjum er þarna greinilega
heljar mikið gat. Og væri það
jafnvel þótt fé þessa einstaklings
hefði verið verðtryggt til að
halda í við laun hans, sem lengst
af hefur ekki verið gert hér. Og
í ofanálag kemur svo að með
fækkun yngri sjóðfélaga í hverj-
um aldursflokki minnka inn-
greiðslurnar. Það er víst þetta
sem átt er við þegar reiknimeist-
arar rýna í kristalkúlur sínar,
töflur og línurit, og sjá þar að
almennir lífeyrissjóðir eru á leið
í gjaldþrot - bara mishratt.
Meðan þeim fækkar ekki veru-
lega sem greiða inn er lífeyrir
ekki svo þungur á sjóðunum. En
ef við lítum á aldurstölur íbú-
anna þá sjáum við að þetta verð-
ur orðið breytt að 20-30 árum
liðnum. Sumar stéttir endast
skemur, aðrar lengur, áður en
sjóðir þeirra komast í greiðslu-
þrot. Líklega endast sjóðir eins
og Lífeyrisjóður verslunarmanna
einna lengst, þar sem þriðjungur
félaganna er enn undir þrítugu
og innstreymið því enn mjög
mikið. I nokkrum stéttum, þar
sem t.d. með nýrri tækni hafa
orðið starfsháttabreytingar, er
meðalaldur sjóðsfélaga orðinn
hár, jafnvel allt að 60 ár og stétt-
in endurnýjar sig ekki. Þeir líf-
eyrissjóðir endast varla mörg ár
enn þegar innborganir fjögurra
ára árslauna eiga að duga í 15
ára lífeyrir. Vissir sjóðir í byggð-
arlögum þar sem fólki fækkar
lenda í sömu klípunni.
Þetta er ósköp dapurlegt. En
hvað skal svo gera? Fyrst auðvit-
að að ávaxta allt innkomið fé,
sem fólk greiðir inn á lífeyri sinn
eins vel og mögulegt er, ekki
satt? E.t.v. hækka inngreiðslurn-
ar meðan hægt er? Það er bara
ekki nema hluti þjóðarinnar sem
þarf að hafa áhyggjur af því að
lífeyririnn verði upp urinn áður
en þeir þurfa að nýta hann. Hinn
helmingurinn hefur allt sitt á
þurru. Það eru þeir sem vinna
hjá hinu opinbera. Ríkið ábyrgist
þeirra lífeyri. Greiðir það sem á
vantar þegar þeirra lífeyrirsjóð-
ur hrekkur ekki til. Víst um 70%
nú.
í vikunni er Hjördís Antons-
dóttir, fyrsta konan sem tekur
sæti í stjórn Sambands almennu
lífeyrissjóðanna, spurð hvort
hún eigi einhverja draumsýn
varðandi lífeyrissjóðina og hún
svarar: „Líklega helst að allir
landsmenn sitji þar við sama
borð með sömu réttindi...“
Hvar skal byrja, hvar skal
standa? Er ekki til siðs að byrja
á að snúa sér til forsjármanna
okkar, sem við höfum kjörið ti'
að hafa vit fyrir þjóðinni, al-
þingismanna og ráðherra. Og þá
eru hæg heimatökin. Þingmenn
og ráðherrar búa nefnilega við
bestu kjörin hvað lífeyrisréttindi
varðar (fyrir utan bankastjóra
vitanlega sem ekki borga einu
sinni 4% sín upp í lífeyrinn).
Þeir fá mikil réttindi á skömm-
um tíma og gulltryggðan lífeyri.
Rikiskassinn, þ.e. kassi skatt-
greiðenda borgar. Þeir sjálfir,
fyrrverandi og núverandi úr öll-
um flokkum hafa komið þessu
svona fyrir í bróðerni. Og í bróð-
erni — og kannski í einni nefnd
eða svo — mætti koma þvi svo
fyrir í öllu lítillæti að þeir greiði
sama hlutfall af launum sínum
jafn lengi í væntanlegan lífeyri
og aðrir landsmenn og búi við
sömu kjör í réttindum. Mætti
kannski verða forgangsefni áður
en nefndin til að jafna rétt hinna
tekur til starfa. Nema eitthvað
sé til í að:
ósérplægni
vér óska þorum,
— einkanlega
náunga vorum.
(PH/ABS)
Víkjum aftur að ríkistryggða
lífeyrissjóðnum, sem nefndur var
hér að ofan. Lífeyri þeirra sem
vinna fyrir okkur hin hjá opin-
berum aðilum. Þar greiðir hver
maður eins og við sinn hluta af
launum sínum, en fær miklu
meiri réttindi en aðrir lands-
menn. Þeirra lífeyrir getur ekki
rýrnað. Og þeir hafa bestu kjör
þegar kemur að þvi að taka líf-
eyri. Fá borgaða hærri hlutfalls-
tölu af fyrri launum, upp í 80%
ef þeir hafa unnið í 40 ár í stað
þess að aðrir hafa 60%, þeir geta
hætt fyrr og hafa því að meðal-
tali 20 ára lífeyrisgreiðslur i stað
þess að aðrir nota 15 ár, aukin
réttindi þeirra fyrir hvert ár eru
hærri, eða 2% á móti 1,8% hjá
öðrum, og lífeyrisupphæðin er
miðuð við síðustu laun hjá vinnu-
veitanda hjá opinberum starfs-
mönnum en hjá öðrum tekið
meðaltal launa yfir æfina. Reikn-
ingsglöggur tryggingamaður
komst að þeirri niðurstöðu að
lífeyrisréttindi þessa fólks væru
75% meira virði en annarra
þegna landsins.
Ekki skal um það dæmt hvort
það er nákvæmlega talan. En
iðgjöldin í þennan sjóð á árinu
1984 munu hafa verið 430 þúsund
en útgreiddur lífeyrir úr honum
3,1 milljón, þ.e. sjöföld iðgjöldin.
Ríkið það er ég, sagði frægur
maður og hinum glögga reiknast
svo til að til lífeyris opinberra
starfsmanna greiði hver lands-
maður 1000 krónur í sköttum.
Það er viðbótartillag þeirra sem
greiða af launum sínum í eigin
lífeyrissjóð í lífeyri þeirra sem
þarna fá trygg og betri kjör. Og
sumir sem fæða ríkissjóð eiga
ekki einu sinni neinn lífeyrissjóð,
borga bara í þennan án réttinda.
Með vaxandi fjölda lífeyris-
þega í framtíðinni i hverjum
aldurflokki og fækkun í aldurs-
flokkunum sem greiða inn á
væntanlegan lífeyri sinn, er
þetta orðið mikilvægasta mál
okkar, þessarar fámennu þjóðar
hér á eyjunni úti í Atlantshafi.
Þótt tekist hafi að halda henni
sameinaðri um eina tungu, svo
sem tíundað er í hátíðaræðum
um þessar mundir, virðumt við
vera á góðri leið með að aðskilja
aldraða i landinu í tvær þjóðir.
Kannski það sé þessvegna sem
svo margir sem fara í háskóla
til að búa sig undir lífið - allt
lífið - kjósa aö stefna á störf
hjá ríkinu. Getur enginn láð fólki
það að vilja lenda réttu megin í
silengdri elli, eða hvað? Sagði
ekki hinn klóki karl Oscar Wilde
svo réttilega: „Að elska sjálfan
sig er byrjunin á æfilöngu ástar-
sambandi."
Gardínuhúsið
I Nýkomin stofugardínuefni, eldhúsgardín-
i ur og kappaefni í úrvali. Rúmteppi, hand-
I klæði, dúkar og fl. til gjáfa.
Vönduö vara, gott verð.
GARDÍNUHÚSIÐ
lönaðarmannahúsinu. Sími 22235.
V^terkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamiöill!
Til útlanda?
Ert þú á aldrinum 18—25 ára?
Umsóknarfrestur vegna ársdvalar erlendis
framlengist til 15. desember.
Alþjóðleg ungmennaskipti,
Snorrabraut 60. S: 24617.

/________» I
AVOXTUNSf^
Ratið
rétta leið
ÁVÖXTUNSfW
Óverðtryggð Verðtryggð
veðskuldabréf veðskuldabréf
Vantar í umboðssölu:
Óverðtryggð og verðtryggð
veðskuldabréf.
AVOXTUNSf^
LAUGAVEG 97 - 101 REYKJAVÍK - SÍMI 621660
r'* / r i r x ..r
rjarmálaraögjoi -
Verðbréfamarkaður
Avöxtunarþjónusta