Morgunblaðið - 19.12.1985, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR19. DESEMBER1985
45
tingarnar
dps hf.
X3ð
isóknar

IHNRSKPHF.
I
Xrt nianqi hrít stahii næstvt \ wmt vðat
Hafskiphfiekur upp
Amerikusiglingar
• Morgunblaðið/Bjarni
n Atlantshafssiglingarnar, eins og þessar tvær ársgömlu heilsíðuauglýsingar
ga til kynna.
sér mun betur grein fyrir því að í
óefni var komið, en Björgólfur,
sem staðfastlega trúði því að Atl-
antshafssiglingarnar væru bjarg-
vættur Hafskips. Hafði fyrirtækið
þá frest frá Utvegsbankanum til
15. janúar til þess að stokka spilin
upp til að forðast gjaldþroti. Var
ákveðið að auka hlutafé Hafskips
um 80 milljónir króna, eins og
margfrægt er orðið. Þeir sem voru
aðalþátttakendur í þessari hluta-
fjáraukningu, voru ákveðnir
stjórnarmenn Hafskips hf. Veittu
þeir hlutafjárloforð sem námu
samtals um 75% þeirra 80 milljóna
, og Valur Arnþórsson, stjórnarfor-
s, þegar þeir vildu sameinast um
sem ákveðnar voru á hluthafa-
fundi Hafskips þann 8. febrúar sl.
Ársreikningar Hafskips
1983 taldirsýna
betri afkomu en hún
í reyndinni var
Þegar þetta var ákveðið lágu
ársreikningar ársins 1984 ekki
fyrir, en upplýst var á fundinum
að tap ársins á sl. ári hefði verið
um 55 milljónir króna. Tapið
reyndist hins vegar vera 100 millj-
ónir. Á þessum hluthafafundi var
jafnframt upplýst að mikill hagn-
aður væri á TA-siglingunum,
þannig að með því að samþykkja
80 milljóna króna hlutafjáraukn-
ingu væri eiginfjárstöðu Hafskips
borgið. Eru því margir sem telja
að forsendur þær sem kynntar
voru fyrir hlutafjárútboðinu hafi
verið svo hæpnar að' hlutafjárút-
boðið standist ekki. Ekki er útilok-
að að afkoma fyrirtækisins árið
1983 hafi verið höfð til hliðsjónar
hjá einhverjum, þegar hluthafar
ákváðu að leggja fjármuni í hluta-
fjáraukninguna. Benda sérfræð-
ingar á, að það hafi verið misvís-
andi, að ekki sé meira sagt, að
styðjast við ársskýrslu ársins 1983.
Þeir telja að þar sé afkoma fyrir-
tækisins á pappírnum raunar gerð
mun betri en hún hafi verið. Benda
þeir jafnframt á að á sama tíma
og ársskýrslur sýndu rekstrar-
hagnað hafi eigið fé fyrirtækisins
rýrnað. Slíkt geti alls ekki farið
saman.
Rétt er í þessu sambandi að
Ragnar Kjartansson, stjórnarfor-
maður Hafskips, sá þegar í desember
fyrir einu ári að í óefni var komið
og vildi sameiningu við Eimskip.
Lárus Jónsson, bankastjóri Útvegs-
banka íslands. Útvegsbankinn segir
að ekki hafí verið óeðlilegt á sínum
tíma að taka hagnaðaráætlanir Haf-
skips af TA-siglingunum trúanlegar.
Hörður Sigurgestsson, forstjóri
Eimskips: Er Eimskip orðið allsráð-
andi á markaðnum?
vitna til laga um störf og skyldur
löggiltra endurskoðenda. í 8. grein
laganna segir: „Endurskoðandi
sem fær löggildingu samkvæmt
lögum þessum, skal vinna svofellt
heit: Því heiti ég og legg við dreng-
skap minn og heiður að endurskoð-
unarstarf mitt skal ég rækja með
kostgæfni og samviskusemi í hví-
vetna og halda lög og reglur sem
að starfi mínu og framkvæmd þess
lúta.“
í 10. grein laganna segir enn-
fremur: „Áritun löggilts endur-
skoðanda á reikningsskii þýðir,
nema annað sé fram tekið með
árituninni, að reikningsskilin og
bókhaldið, sem þau eru byggð á,
hafi verið endurskoðuð af honum
og að reikningsskilin gefi, að hans
mati, glögga mynd af hag og af-
komu aðila og að bókhaldið sé bók-
fært eftir viðurkenndum bók-
haldsreglum."
Hvort Helgi Magnússon, endur-
skoðandi Hafskips, hefur gætt
starfsskyldna sinna skal ósagt lát-
ið, en ýmsir viðmælenda minna
telja að svo hafi ekki verið. Segja
þeir það líklegt að stjórnendur
fyrirtækisins hafi viljað geta
kynnt hluthöfum sem besta rekstr-
arlega mynd.
Björgólfur Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Hafskips, trúði blint á
TA-siglingarnar og taldi þær vera
bjargvætt Hafskips en ekki bana-
bita.
Halldór Guðbjarnarson, bankastjóri
Útvegsbankans: Bankinn telur að tap
hans vegna Hafskipsmálsins verði
um 350 milljónir króna.
Valdimar Indriðason, formaður
bankaráðs Útvegsbankans: Miklar
vangaveltur um hlutverk bankaráðs-
manna hafa spunnist í kjölfar Haf-
skipsmálsins og útkomu Útvegs-
bankans í því máli.
Mismunandi skoðanir á
því að hafa stjórnarfor-
mann í fullu starfi
Einn fyrrum stjórnarmanna
Hafskips segist telja að þýðingar-
mikill vendipunktur í fjármála-
sögu Hafskips hafi verið þegar sú
breyting varð á stjórn fyrirtækis-
ins að stjórnarformaður fyrirtæk-
isins, Ragnar Kjartansson, verður
stjórnarformaður i fullu starfi.
Eðli málsins samkvæmt sitji
stjórnarformaður í stjórn sem
fulltrúi eigenda fyrirtækisins og
hans hlutverk sé fyrst og fremst
að gæta hagsmuna eigendanna.
Því megi stjórnarformaðurinn
ekki eiga lífsafkomu sína undir
félaginu, þar sem hann hafi valist
til stjórnarformennsku. Hagsmun-
ir stjórnarformanns á fullum laun-
um hljóti að stangast á við hags-
munagæslu hans fyrir félaga sína.
Þetta sjónarmið hlýtur þó að
orka tvímælis, að ekki sé meira
sagt. Erlendis er algengt að stjórn-
arformenn séu í fullu starfi hjá
fyrirtækjum og einbeiti sér að
öðrum verkefnum en daglegri
stjórn. Hér á íslandi þekkist þetta
einnig og má í því sambandi nefna
stjórnarformann Flugleiða, sem
er í fullu starfi hjá félaginu og
hefur svo verið lengst af frá sam-
einingu flugfélaganna.
Rekstri haídið áfram
í góðri trú
Má líklega orða það svo að
rekstri Hafskips eftir hlutafjár-
aukninguna hafi verið haldið
áfram í góðri trú næstu mánuði á
eftir, án þess að vitneskja stjórn-
enda fyrirtækisins um bullandi tap
á TA-siglingunum lægi fyrir, en
svo hafa siglingar Hafskips á milli
Bandaríkjanna og Evrópu verið
nefndar. Tekjuáætlun sem for-
svarsmenn fyrirtækisins kynntu
Útvegsbankanum í lok maímánað-
ar gerði ráð fyrir hagnaði af
TA-siglingunum, enda höfðu þær
verið helsta afkomuvon forsvars-
manna fyrirtækisins frá því þær
hófust í októbermánuði fyrir rúmu
ári. Tekjuáætlanir fyrirtækisins
stóðust nokkurn veginn, en kostn-
aðaráætlanir engan veginn.
Rekstraráætlunin sem unnið var
eftir á þessum tíma var samin
seint á sl. ári og þar var gert ráð
fyrir lítilsháttar tapi á íslandssigl-
ingunum, en miklum hagnaði af
Atlantshafssiglingunum. I þessum
áætlunum sem lagðar voru fyrir
bankann seint í maímánuði eru
TA-siglingarnar sagðar hafa skil-
að hátt í 30 milljóna króna hagn-
aði, þann tíma sem þær voru
stundaðar á sl. ári eða frá miðjum
október til ársloka. Stjórnendur
Útvegsbankans töldu því í maílok
að það þyrfti ekki að vera óraun-
hæft að reikna með miklum hagn-
aði af TA-siglingunum á þessu ári
ef árangurinn af siglingunum
fyrstu mánuðina var eins og hann
var kynntur í áætluninni í maí.
Stjórnendur bankans eru í dag
. ekki sannfærðir um að hagnaður-
inn á siglingunurri hafi verið þessi,
á sl. ári, en segjast þó ekkert geta
fullyrt þar um, þar sem ekki hafi
enn farið fram bókhaldsleg skoðun
á rekstrinum. Er talið að óhófleg
bjartsýni, en ekki raunsætt mat
hafi ráðið ferð þeirra sem stjórn-
uðu áætlanagerð fyrir TA-sigling-
arnar. Björgólfur er sagður aðal-
hönnuður TA-siglinganna — þær
hafi verið hans óskabarn. Hann
virðist því fremur hafa látið
stjórnast af óskhyggju, þegar
kostnaðaráætlanir voru gerðar, en
raunsæi og gagnrýninni dóm-
greind. Er því haldið fram að
mönnum hafi átt að vera fullljóst
að kostnaður væri hærri, mun
hærri, en áætlanir gerðu ráð fyrir,
en Björgólfur hafi einfaldlega sagt
að kostnaðurinn yrði að vera lægri.
Sér til málsbóta hefur Björgólfur
það að upplýsingar um kostnað
bárust mjög seint og ilia, þar sem
þær þurftu að berast frá 15 um-
boðsaðilum erlendis, frá fjölda
gámafyrirtækja, frá viðhaldsfyrir-
tækjum og fleirum. Auk þess
benda þeir á, sem stóðu að ákvarð-
anatöku um Atlantshafssigling-
arnar og trúðu á framtíð þeirra,
að tíminn hafi aldrei unnið með
þeim í þessu máli, heldur þvert á
móti hafi þeir alltaf verið undir
mikilli tímapressu og þurft að taka
oft á tíðum ótímabærar og þar af
leiðandi dýrar ákvarðanir.
Svaf Útvegsbankinn
á verðinum?
Útvegsbankinn hefur verið sak-
aður um að hafa ekki fylgst nógu
gaumgæfilega með því sem var að
gerast í rekstri Hafskips og hafa
sofið á verðinum. Stjórnendur
bankans segja að þeir hafi ein-
faldlega tekið þær upplýsingar
sem þeim voru gefnar sem grund-
völl fyrir rekstrinum góðar og
gildar. Þetta hafi verið nákvæmar
rekstrar- og greiðsluáætlanir frá
forsvarsmönnum fyrirtækisins, en
því miður hafi það ekki komið á
daginn fyrr en löngu seinna, að
það stóð ekki steinn yfir steini í
áætlununum.
Stjórnendur bankans segja að
þegar um síðustu áramót hafi
Hafskip greint frá því að það