Morgunblaðið - 19.12.1985, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR19. DESEMBER1985
33
Félagasaga
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
STRANDIR 2. Lýður Björnsson sá
um útg. Búnaöarsamband Stranda-
manna. 1985.
Strandamenn ákváðu fyrir
nokkrum árum að taka saman
myndarlegt rit um héraðið og íbúa
þess. »Fljótlega var ákveðið, að
landlýsingin og jarðalýsingin
skyldu vera í fyrsta bindi verksins
og saga félaga og samtaka í öðru
bindi þess,« segir Lýður Björnsson,
umsjónarmaður útgáfunnar. Eru
þessi orð tekin upp úr formála
hans fyrir öðru bindi sem nú er
nýkomið út. Fyrsta bindið er
ókomið. Vinnan við það hefur skilj-
anlega reynst miklu meiri og taf-
samari.
Þessi félagasaga er engin smá-
bók, 578 blaðsíður. Efnisyfirlitið
er hálf þriðja síða, þéttprentuð.
Höfundar eru milli sextíu og sjö-
tíu, flestir búsettir í Strandasýslu.
»Árið 1980 bjuggu 1184 íbúar í
Strandasýslu. Lætur því nærri, að
tuttugasti hver íbúi eigi grein eða
greinarhluta í bókinni,* segir Lýð-
ur Björnsson.
Efni bókar þessarar er langmest
um félög á þessari öld, enda fátt
af slíku að segja frá fyrri öld eða
öldum. Nákvæmlega er því farið í
sakirnar. Hér er rakin saga búnað-
arfélaga, kvenfélaga, kaupfélaga
og ungmennafélaga svo nokkuð sé
nefnt.
Strandasýsla er einhver fá-
mennasta sýsla landsins en byggð-
in dreifð. Þéttbýlisstaðir þessir eru
fáir og fámennir. Og samgöngur
voru löngum erfiðar, einkum á
vetrum. Sveitarfélögin eru því til-
tölulega mörg og þar af leiðandi
þörf fyrir mörg félög. Bók þesi ber
merki þess.
Sums staðar hefur byggð eyðst
í sýslunni þar sem erfiðast er til
búskapar og samgangna. Arndís
Benediktsdóttir segir frá skóg-
ræktarfélagi sem stofnað var á
Hólmavík. »Áhugi félagsmanna
var mikill fyrstu starfsárin,« segir
Arndís, »en dvínaði er menn kom-
ust að raun um, að land og veðrátta
í Strandasýslu skapar ekki góð
skilyrði til skógræktar. Við bætt-
ist, að margir félagsmenn fluttu
burtu vegna bágs atvinnuástands,
og má helst líkja þessu við Vestur-
heimsferðirnar um sl. aldamót.*
Þessi orð geta skoðast sem út-
tekt á vanda héraðsins. En fá-
menni fylgir sá kostur að þá verður
hver og einn að búa betur að sínu,
taka ábyrgð mála sinna á eigin
herðar. Fjöldi manna kemur við
þessa félagasögu. í fámennu
byggðarlagi verður varla stofnað
félag nema með almennri þátt-
töku.
Eitt frægasta félag, sem stofnað
hefur verið í Strandasýslu á þess-
ari öld, var nefnt því yfirlætislausa
nafni: Verkalýðs- og smábændafé-
lag Hrútfirðinga. Það var á
kreppuárunum. Ef til vill hefur
nafngiftin orðið til fyrir áhrif frá
byltingunni rússnesku sem þá var
í fersku minni. Þetta var fámennt
félag og friðsamt en varð eigi að
síður landsfrægt vegna bardaga
norður á Akureyri sem í sögunni
fékk heitið Borðeyrardeilan »og
hefur Borðeyri og nágrenni ekki í
annan tíma orðið verulegur blaða-
matur,* segir Jón Kristjánsson í
þætti um félagið og deiluna. Þáttur
Jóns er greinagóður og lýsandi
m
-4
-4
Her inn á lang
flest
heimili landsins!
fyrir pólitíkina á þessum árum.
Tel ég það ekki spilla frásögn Jóns
að hann tekur sýnilega nokkra
afstöðu í þessu löngu liðna deilu-
máli.
Sjóðir heitir einn kafli bókarinn-
ar. Þar er meðal annars þátturinn
Gróustaðalegat, skráður af Lýði
Björnssyni. Segir þar frá jörð sem
gefin var til fátæktarframfæris
snemma á 19. öld. Af andvirði
hennar var stofnaður sjóður og
Lýður Björnsson
mælt svo fyrir að úr honum skyldi
veita driftarmönnum og dugnaðar-
mönnum sem orðið hefðu fyrir
skakkaföllum. En hinir, »sem
ekkert duglegt aðhafast,« skyldu
ekkert fá.
Bók þessari lýkur svo á stuttum
þáttum um átthagafélög Stranda-
manna sem stofnuð hafa verið á
þéttbýlisstöðum fjarri heimahög-
um.
í Reykjavík var Átthagafélag
Strandamanna stofnað snemma á
sjötta áratugnum. Fyrir stofnfund
höfðu menn farið yfir manntal »og
komist að þeirri niðurstöðu, að í
Reykjavík væru nú heimilisfastir
550 manns, sem fæddir eru í
Strandasýslu, auk þeirra er þar
dvelja vetrarlangt við nám eða
störf og hverfa heim aftur að
vori.« — Þar sem Strandamenn
dreifðust miklu víðar má geta
nærri hvílíkur fjöldi hefur horfið
úr héraði á fyrri hluta aldarinnar.
Vonandi líður ekki á löngu þar
til fyrra bindi rits þessa sér dags-
ins ljós. Með það í höndum verður
fyrst hægt að gera sér fulla grein
fyrir verkinu. Byggðalýsingin sjálf
hlýtur að vera kjarni rits af þessu
tagi. Þegar hún er komin út má
vissulega líta á þessa félagasögu
sem nauðsynlega stoð og viðauka.
Strandamenn eru vanir að rækja
vel sín fræði.
1986 árgerð af NORDMENDE V-1015 myndsegulbandinu
er komið i verslunina Ennþá betra og fullkomnara en áður.
Nordmende V-1015 er búið léttrofum, sem
gera notandanum kleift að velja hratt á milli 12
stöðva.
Aðeins einn rofi er notaður til að setja upp-
töku af stað og til að slökkva á henni. Þennan
rofa má líka nota til að rjúfa upptöku, þannig að
henni líkur nokkru eftir að slökkt er á tækinu
(Sleep function).
r
A tækinu er teljari sem getur sýnt hve langt er
liðið frá byrjun upptöku.
Xeljarann má einnig nota til forrita myndsegul-
bandið þannig að það taki sjálfvirt upp dag-
skrá og endurtaki aðgerðina daglega, eða viku-
lega allt eins og þörf krefur.
Myndleit er auðveld annað hvort á 9-földum
hraða fram og til baka, eða með minnistelj-
ara.
ma
Ollum aðgerðum myndsegulbandsins
stjórna með þráðlausri fjarstýringu.
VIÐ TÖKUM VEL Á MÓTI ÞÉR
NORDMENDE
Intermix-straumrásin er sjálfvirk um að stjórn-
skipanir séu framkvæmdar í réttri röð. T.d. má -
skipta beint úr hraðri bakspólun yfir í mynd-
sýningu.
Til að tryggja bestu hugsanlegu myndgæðin,
þá hefur þetta tæki líka skerpustilli fyrir mynd.
#
A ljósaborðinu sést hvað tækið er að gera,
hvort sem það er að taka upp, spila eða spóla aft-
ur á bak eða áfram.
Og svo er það líka mikið nettara og fallegra.
Kr. 44.980.- stgr.
Kr. 49.980.- afb.
Útborgun 10.000.-
Góö greiðslukjör.
SKIPHOLTI 19
SÍMI 29800