Morgunblaðið - 16.03.1986, Blaðsíða 33

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR16. MARZ1986
Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 450 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 40 kr. eintakiö.
Siðareglur
blaðamanna
Aaðalfundi Blaðamannafé-
lags íslands hinn 15. júní
síðastliðinn voru samþykktar
nýjar siðareglur blaðamanna.
Þær voru síðan rækilega kynnt-
ar almenningi með auglýsingum
í blöðum. Þessar reglur eru
skýrar og einfaldar. Þar segir
meðal annars í 3. grein: „Blaða-
maður vandar upplýsingaöflun
sína svo sem kostur er og sýnir
fyllstu tillitssemi í vandasömum
málum. Hann forðast allt, sem
valdið getur saklausu fólki, eða
fólki sem á um sárt að binda,
óþarfa sársauka eða vanvirðu."
I 5. grein segin „Blaðamaður
varast að lenda í hagsmuna-
ágreiningi, til dæmis með því
að flytja fréttir eða frásagnir
af fyrirtækjum eða hagsmuna-
samtökum þar sem hann á sjálf-
ur aðild. Hann skal fyrst og síð-
ast gæta hagsmuna lesenda og
sóma blaðamannastéttarinnar í
hveiju því, sem hann tekur sér
fyrir hendur í nafni starfs síns.
Blaðamaður hefur í skrifum sín-
um sannfæringu sína að leiðar-
ljósi. Hann gætir þess að rugla
ekki saman ritstjórnarlegu efni,
sem hefur augljóst upplýsinga-
og fræðslugildi, og auglýsingum
í myndum og/eða máli.“
Til þess að framfylgja þessum
reglum er starfandi siðanefnd á
vegum Blaðamannafélagsins.
Getur hver sá, sem telur, að
blaðamaður hafí brotið siðaregl-
umar kært ætlað brot til nefnd-
arinnar og skal hún kveða upp
rökstuddan úrskurð svo fljótt
sem kostur er, að lokinni könn-
un og gagnasöfnun. Greinir
nefndin brot í fiokka eftir eðli
þeirra: a) óverulegt; b) ámælis-
vert; c) alvarlegt; d) mjög alvar-
legt. Úrskurði neftidarinnar
verður ekki áfrýjað. Hann er
birtur í heild í félagstíðindum
Blaðamannafélagsins. Sé brot
talið alvarlegt eða mjög alvar-
legt skal viðkomandi fyölmiðill
birta úrskurðinn. í þeirri reglu
að birta úrskurði siðanefndar
opinberlega felst meginbreyt-
ingin á þessum reglum frá því
sem áður gilti. Fram til þess
tíma, að aðalfundur Blaða-
mannafélagsins samþykkti
reglumar 15. júní sl. var farið
með úrskurði siðanefndar á
þann veg, að almenningi var
ekki birt niðurstaðan. Hin nýja
skipan breytir því ekki, að rit-
stjórar taka endanlega ákvörð-
un um birtingu efnis í því blaði,
sem þeir stjóma.
Þessi breyting á meðferð úr-
skurða siðanefndar átti sér
nokkum aðdraganda. Blaða-
menn höfðu sjálfír verið tregir
til þess, að þeir yrðu birtir opin-
berlega. Sú afstaða þeirra sætti
vaxandi gagnrýni meðal annars
hjá lögfræðingum, sem töldu
almenning hafa litía möguleika
til að veita blaðamönnum nægi-
legt aðhald, jafnvel minni hér á
landi en víða annars staðar. Við
þessu ámæli bmgðust blaða-
menn á réttan hátt með því að
hverfa frá leyndinni, sem hvíldi
yfír úrskurðum siðanefndarinn-
ar.
Hin síðari ár sýna blöð fjár-
málum og starfsemi fyrirtækja
meiri áhuga en áður. Fjármála-
og viðskiptalíf hér og annars
staðar er opnara en það hefur
verið nokkm sinni fyrr. Hér á
landi hafa þó ekki verið stigin
nærri því öll skref í þá átt, þegar
tekið er mið af þeim löndum,
þar sem hlutabréf í fyrirtækjum
ganga kaupum og sölum á
opnum markaði. Til þess að þau
viðskipti séu stunduð á jafn-
réttisgmndvelli er nauðsynlegt
að upplýsingar um verð og
skráningu hlutabréfa séu ná-
kvæmar og greint sé hlutlægt
frá afkomu fyrirtækja og allri
aðstöðu þeirra. Athyglisvert er,
að tvö síðustu málin, sem siða-
nefnd Blaðamannafélagsins
hefur fengið til úrskurðaTj
snerta einmitt viðskiptalífíð. I
báðum tilvikum annars vegar
vegna fréttar sjónvarpsins af
Amarflugi og hins vegar vegna
fréttar Þjóðviljans af tengslum
Guðmundar G. Þórarinssonar
við Þýsk-íslenska verslunarfé-
lagið hefur siðanefndin komist
að þeirri niðurstöðu, að blaða-
menn hafí brotið gegn siðaregl-
unum.
Ástæðulaust er að efast um,
að þessir úrskurðir hafí áhrif á
störf blaðamanna. Þeir átta sig
á því eins og aðrir, að störf
siðanefndarinnar hafa fengið
aukinn þunga með hinni nýju
skipan, aðhaldið er meira en
áður. Úrskurðimir eiga vafa-
laust eftir að auðvelda blaða-
mönnum að feta hinn gullna
meðalveg í auknum skrifum um
viðskiptalífíð og þær sviptingar,
sem setja svip á það hér eins
og annars staðar.
Siðanefndin fellir ekki úr-
skurði um brot annarra en fé-
laga í Blaðamannafélaginu. Á
hinn bóginn þurfa fleiri en þeir
að hafa það hugfast, sem í siða-
reglunum segir. Þeir, sem telja
sig hafa hag af því, fjárhagsleg-
an eða annan, sem í blöðum
birtist, þurfa einnig að kynna
sér efni siðareglnanna. Sú
spuming hlýtur að vakna hvort
blaðamenn eigi að þegja yfír
því þegar leynt eða ljóst er leit-
ast við að fá þá til að birta efni
í búningi frétta, en að baki býr
annað en að skýra satt og rétt
frá staðreyndum. Að gæta
hagsmuna lesenda og sóma
blaðamannastéttarinnar felst
ekki síst í því að veijast ágengni
afþessu tagi.
Haustið 1915 sam-
þykktu fímm verka-
lýðsfélög í Reykjavík
að tilnefna tvo menn
hvert til þess að und-
irbúa stofnun lands-
samtaka verkalýðs-
félaga. Þessi félög vóru Verkamannafélag-
ið Dagsbrún, Hásetafélag Reykjavíkur,
Verkakvennafélagið Framsókn, Bókbands-
sveinafélagið og Hið íslenzka prentarafé-
lag. Á öðrum fundi nefndar þessarar var
Jónasi Jónssyni frá Hriflu, sem var annar
tveggja fulltrúa Hásetafélags Reykjavíkur
í nefndinni, falið að semja uppkast að
lögum væntanlegs Verkamannasambands
Islands. Til stofnunar sambandsins var
síðan efnt 12. marz 1916. Síðan hefur
margt breytzt í íslenzku þjóðfélagi, flest
til hins betra. Að hluta til eru þeir ávinning-
ar, sem unnizt hafa í tímans rás, ávextir
samtaka í landinu, faglegra og stjóm-
málalegra. Framfarir og hagsæld, sem við
njotum í dag, eiga þó fyrst og fremst
rætur í aukinni menntun og þekkingu þjóð-
arinnar, eða með öðrum orðum í tækni-
framförum og vélvæðingu atvinnuveg-
anna, sem margfaldaði þjóðarauðinn, það
sem til skiptanna hefur verið.
Alþýðusamband íslands
70ára
Hinn 12. marz síðastliðinn vóru 70 ár
liðin frá því heildarsamtök verkalýðsfé-
laga, sem nú heita Alþýðusamband ís-
lands, vóru stofnuð. Það vekur athygli,
þegar gluggað er í heimildir um aðdrag-
anda að stofnun Alþýðusambandsins, að
Jónas Jónsson frá Hriflu, sem síðar varð
formaður Framsóknarflokksins, átti dijúg-
an hlut að stofnun Alþýðusambandsins og
þar með Alþýðuflokksins, sem ekki vóru
aðskildar stofnanir í upphafí. Það var
hinsvegar samstarfsnefnd fímm laun-
þegafélaga í Reykjavík, sem starfaði frá
haustnóttum 1915 til febrúarloka 1916,
sem hannaði Alþýðusambandið, ef svo má
að orði komast; lagði þá homsteina, sem
íslenzk verkalýðshreyfíng hefur síðan
byggt á.
Enginn vafí er á því að íslenzk verka-
lýðshreyfíng hefur, á heildina litið, áorkað
miklu til að rétta hluta þeirra, sem höllum
fæti stóðu í þjóðfélaginu, þótt sitt hvað í
starfí hennar hafí verið og sé umdeilanlegt.
Enginn annar tími í sögu þjóðarinnar hefur
skilað henni lengra áleiðis til velmegunar
en þessi sjötíu ár. Það er hinsvegar umdeil-
anlegt hvar rætur framvindunnar og fram-
faranna liggja. Þar kemur fíölmargt til
sögunnar: fullveldi 1918, lýðveldi 1944,
sjálfstæði þjóðarinnar til að verða eigin
gæfu smiður. Flestra mál mun þó að stór-
aukin almenn og sérhæfð menntun þjóðar-
innar eigi þar stærstan hlut að máli, með
og ásamt fíölþjóðlegum vísindalegum af-
rekum, sem við þekkjum í örri tæknifram-
vindu, m.a. í atvinnuvegum okkar. Tækni-
væðing íslenzkra atvinnuvega hefur marg-
faldað verðmætasköpun í þjóðarbúskapn-
um, skiptahlutinn á þjóðarskútunni, og
skipað okkur á bekk með bezt settu vel-
megunarþjóðum heims.
Þetta þýðir hvorki, að ekkert sé að í
íslenzku þjóðfélagi - þar má margt betur
fara - né að velmegun sú, sem víðast
blasir við, sé viðvarandi, framtíðartryggð.
Efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinnar og
afkomuöryggi fólks er ekki gefínn hlutur,
heldur verður að vinnast á hverri tíð. Við
höfum aðeins betri vopn í höndum í lífs-
baráttunni en fólkið sem stóð að stofnun
Alþýðusambandsins fyrir 70 árum. Kjara-
sáttmáli, sem nýlega var gerður, ber þess
vott, að þjóðin ætlar sér ekki að glutra
velmegun sinni niður fyrir sakir ótíma-
bærrar sundrungar og átaka.
Lífskjör hér á landi eru lakari en þar
sem þau bezt gerast í veröldinni. Vinnu-
dagur er hér og almennt lengri en þar.
Og þrátt fyrir margslungna samhjálp, sem
byggð hefur verið upp, fyrirfínnst enn
afmarkað - og sem betur fer takmarkað
- þjóðfélagslegt óréttlæti. Þetta þarf allt
að lagfæra, m.a. með atbeina launþega-
samtaka. Þessi markmið nást þó fyrr og
betur ef þjóðin getur sameinast um að
styrkja atvinnuvegi sína, sem fyrir eru,
slq'óta nýjum stoðun undir verðmætasköp-
un í landinu, auka framleiðni ogþjóðartekj-
ur, eða með öðrum orðum verða sér úti
um verðmæti, sem rísa undir hliðstæðum
lífsmáta og beztur þykir í iðnvæddum ríkj-
um V-Evrópu og N-Ámeríku.
Alþýðuflokkurinn 70 ára
Alþýðuflokkurinn er jafnaldri Alþýðu-
sambandsins, enda flokkurinn og sam-
bandið eitt og sama fyrirbærið í upphafí.
Ein og sama stjórnin var yfír sambandinu
og flokknum. Fyrsti forseti sambandsins
og formaður flokksins var Ottó N. Þorláks-
son og síðan Jón Baldvinsson, sem lengi
leiddi Alþýðuflokkinn.
Emil Jónsson, lengi formaður flokksins,
komst svo að orði er flokkurinn var fímm-
tugur:
„Barátta Alþýðuflokksins fyrstu árin
mótaðist auðvitað fyrst og fremst af því
að fá nokkrar umbætur á því ástandi, sem
íslenzk alþýða átti við að búa.“ Hann
nefnir „togaravökulögin", er lögfest vóru
1928, endurbætur á fátækralöggjöfínni
1934 og síðar lögin um verkamannabú-
staði, sem dæmi um stefnumál og sigra í
starfí flokksins á fyrstu áratugum hans.
Árið 1940 var skilið á milli Alþýðuflokks
og Alþýðusambands, enda fór sú krafa
vaxandi innan verkalýðshreyfíngarinnar
að aðskilja faglega baráttu launafólks og
stjómmálastarf. Launamenn höfðu mis-
munandi afstöðu til sveitarstjómar- og
þjóðmála þó samleið ættu í sama stéttarfé-
lagi.
Alþýðuflokkurinn hefur jafnað haldið
fast við sjónarmið lýðræðisjafnaðarstefnu.
Ymsum ölfum, sam aðhylltust kommún-
isma og/eða róttækan (öfgafullan) sósíal-
isma, varð fljótlega órótt innan flokksins.
Fyrsta vemlega áfallið - en að sumra áliti
hið gagnstæða - fyrir Alþýðuflokkinn var
þegar öfl yzt til vinstri í flokknum klufu
sig út úr honumj 1930, og stofnuðu
Kommúnistaflokk Islands, sem var aðili
að Komintem, alþjóðasambandi kommún-
ista, er stofnað var 1919 og hafði höfuð-
stöðvar í Sovétríkjunum. Hlutverk þess var
að vinna að heimsbyltingu.
Öfl yzt til vinstri í Alþýðuflokknum
hafa þrisvar sinnum klofíð sig frá honum.
Fyrst með stofnun Kommúnistaflokksins,
í annað sinn við stofnun Sósíalistaflokksins
(1938), en hann var arftaki Kommúnista-
flokksins, og loks er Alþýðubandalagið
varð til (1956). Ýmsir, sem gengu úr
Alþýðuflokknum í tvö hin síðari klofnings-
skiptin, hafa þó snúið aftur til heimahúsa,
eftir reynslu af samstarfí við hópa yzt til
vinstri.
Alþýðubandalagið og forverar þess,
Kommúnistaflokkur og Sósíalistaflokkur,
hafa allar götur lagt Alþýðuflokkinn í
einelti. Þannig komst Benedikt Gröndal,
þá formaður Alþýðuflokksins, að orði í
afmælisgrein á sextíu ára afmæli flokks-
ins:
„Það vakti athygli, þótt ekki kæmi það
jafnaðarmönnum á óvart, að formaður
Alþýðubandalagsins sagði í ræðu, að það
væri takmark bandalagsins að þurrka
Alþýðuflokkinn út og taka við hlutverki
hans í íslenzkum stjómmálum."
Það er síðan saga út af fyrir sig að
Alþýðuflokkurinn, sem Aiþýðubandalagið
hugðist sporðrenna, stendur tillögulega
vel, bæði um samheldni innanflokks og
fylgi í skoðanakönnunum, sem að vísu
hefur allar götur verið háð miklum sveifl-
um, en Alþýðubandalagið logar í innbyrðis
átökum og hríðhorast að fylgi.
Það hafa verið skiptar skoðanir um
Alþýðuflokkinn sem aðra stjómmála-
flokka. Um hitt eru flestir sammála að
lýðræðissinnaður jafnaðarflokkur er val-
kostur sem þarf að vera til í lýðfrjálsu
ríki. Ríkisstjóm Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðuflokks 1959-1971 er og farsælasta
ríkisstjóm okkar í sögu lýðveldisins. Af-
staða Alþýðuflokksins til vestræns vamar-
samstarfs hefur og lengi verið ábyrg í
reynd, þó innan flokksins hafí á stundum
verið skiptar skoðanir um þann málaflokk.
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR16. MARZ 1986
--------I—i fiUÖAÖUMfc'Ja ,'S!Í A.Ja'/Uö'íTðM
!
REYKJAVÍKURBRÉF j
Laugardagur 15. mars
Samninganefnd ASÍ á fundi með formönnum stjómarflokkanna
Heildarhyggja:
„yfirgripsmikil
hugmyndafræði“
Dr. Svanur Kristjánsson, dósent í stjóm-
málafræðum við Háskóla Islands, ritar
grein í tímaritið Þjóðlíf, sem að efni til er
tvíþætt, þó tilgangur hennar kunni að
vera einn og hinn sami. Annarsvegar fjall-
ar greinin um Sjálfstæðisflokkinn og
Reykjavíkurborg, hinsvegar um flokkinn
og verkalýðshreyfínguna. Ljóst er að til-
gangur greinarinnar er að skapa neikvæða
mynd af Sjálfstæðisflokknum í huga les-
andans. Engu að síður varpar greinin ljósi
á athyglisverð efni og sitt hvað má lesa á
milli lína.
Dósentinn segir m.a. orðrétt:
„Meirihluti sjálfstæðismanna í borginni
heftir ekki lifað allan þennan tíma sem
liðinn er án þess að taka mið af nýjum
kringumstæðum. í dag er svo komið, að
Sjálfstæðisflokkurinn hefur sennilega
meiri ítök í verkalýðsfélögum í Reykjavík
en nokkur annar flokkur; meðal annars
er Magnús L. Sveinsson, formaður í
stærsta verkalýðsfélagi landsins, Verzlun-
armannafélagi Reykjavíkur, jafnframt
forseti borgarstjórnar Reykjavíkur og
verður í öðru sæti á framboðslista flokksins
í komandi borgarstjómarkosningum..."
Síðar í greininni segir:
„Bjami Benediktsson var fyrsti formað-
ur Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík sem
hafði virkan áhuga á verkalýðsmálum.
Hann var til dæmis mjög fylgjandi stofnun
sérstaks félags sjálfstæðisverkamanna
snemma árs 1938. Félagðið var nefnt
ÓÐINN og starfar enn í dag, en fyrsti
formaður þess var Sigurður Halldórsson,
framfærslufulltrúi í Reykjavík...
Sjálfstæðisflokkurinn aðhylltist frá
upphafí hugmyndafræði heildarhyggju, að
allar stéttir ættu að vinna saman. Á fyrstu
árum flokksins var hins vegar lítið gert
til þess að útfæra þessa almennu hugmynd,
þannig að hún höfðaði sérstaklega til
íaunafólks. Af hveiju átti til dæmis verka-
maður samleið með hinum efnameiri í þjóð-
félaginu? Bjami Benediktsson átti dijúgan
þátt í því að svara þessari og skyldum
spumingum, þannig að fljótlega varð til
mjög yfirgripsmikil hugmyndafræði sjálf-
stæðismanna í verkalýðsstétt. Kjami henn-
ar var, „að því aðeins getur verkamannin-
um vegnað vel að atvinnuvegunum vegni
vel.“
Hér víkur dr. Svanur að kjamaatriði.
Starfsstéttir íslenzks samfélags eiga mun
meira sameiginlegt, ef grannt er gáð, en
hitt sem sundur skilur. Við emm aðeins
fjórðungur úr milljón talsins og þar af
helmingur vinnandi. Okkur er því meiri
vandi á höndum en ýmsum fjölmennari
þjóðum, sem telja máski tugi milljóna, að
halda uppi þjóðfélagi sem svarar nútíma-
kröfum um lífshætti, aðbúð og öiyggi. Auk
þess byggjum við stórt og stijálbýlt land,
sem dýrara er í vegagerð, dreifíkerfí raf-
magns og síma, og allri annarri þjónustu
á landsmælikvarða, en landlítil ríki með
margfalda íbúatölu, eins og t.d. Danmörk.
Við höfum því allt að vinna með samheldni
og samátaki. Sundruð og innbyrðis stríð-
andi getum við hinsvegar glatað því sem
áunnizt hefur, bæði í mannréttindum og
efnahagslegu tilliti.
Þess vegna á hið gamla kjörorð Sjálf-
stæðisflokksins, stétt með stétt, enn erindi
til okkar. Þetta þýðir ekki að hagsmuna-
átök verði sniðgengin né kjarabarátta heft.
Heildarhyggjan verður hinsvegar að vísa
veginn í hugskoti þjóðarinnar. Mergurinn
málsins er að stórauka þann skiptahlut,
sem til fellur á þjóðarskútunni, með auk-
inni almennri og sérhæfðri menntun,
vaxandi þekkingu, tæknivæðingu hefð-
bundinna og nýrra atvinnugreina, meiri
framleiðni og hagvexti. Kostnaðarleg
undirstaða lífskjara í landinu, félagslegrar
þjónustu hvers konar, sem og annarra lífs-
kjaraþátta, er alfarið sótt til þeirra verð-
mæta sem til verða í þjóðarbúskapnum
og þeirra viðskiptakjara sem okkur bjóðast
við umheiminn. Slagorð duga skammt,
öfgar alls ekki, en fyrirhyggja og sam-
heldni geta leitt okkur til betri og mann-
eskulegri framtíðar.
Umhverfi okkar
Það er að sjálfsögðu ótalmargt sem
hefur áhrif á daglegt líf okkar, líðan og
heill. Eitt af því er umhverfí okkar: næsta
nágrenni, heimili og vinnustaður. Vitund
fólks um þýðingu þess umhverfis, sem í
vissum skilningi er ramminn um líf þess,
er vaknandi. Þetta sést í mörgu. í viðleitni
sveitarstjóma til að skapa þegnum sínum
hreint og aðlaðandi byggðarlag. í framtaki
fyrirtækja, sem ganga í takt við tímann
um góða vinnuaðstöðu, vitandi það, að
ánægt starfsfólk skilar að jafnaði meiri
og betri vinnu. f almennu framtaki fólks
á eigin heimilum, lendum og lóðum.
Víst er hægt að benda á ótalmörg dæmi
um hið gagnstæða. Til eru sveitarstjómir,
sem mættu taka sjálfri sér tak í þessum
efnum. í sumum tilfellum kann og að þurfa
nýja menn með ný viðhorf til að færa
þennan þátt í stjómun sveitarfélags til
betri vegar. Til þess em tækifærin, ekki
langt framundan. Til em fyrirtæki, sem
að þessu leyti horfa um öxl en ekki fram
á við og em stöðnuð í eldri viðhorfum.
Það má jafnvel líta stöku sveitabæi í fögm
umhverfí þar sem flest í umhverfí húsa
mætti betur fara. Og sjálfsagt getum við
flest betur gert, ef vel er gáð. Mergurinn
málsins er þó sá, sem betur fer, að í þessu
efni hafa orðið stórstígar framfarir undan-
farið.
Reykjavíkurborg hefur að þessu leyti,
sem ýmsu öðra, sýnt framtak, sem vera
má öðram til eftirbreytni, þó efalítið megi
enn betur gera. Ár frá ári hefur borgin
breytzt, ekki aðeins með nýjum íbúða-
hverfum, heldur framtaki, sem gerir
umhverfíð manneskjulegra. Nefna má sem
dæmi vist- eða göngugötur í gömlum
hverfum og grænar lendur og tijágróður
víða. Það þarf heldur ekki að leita langt
yfír skammt að fögmm útivistarsvæðum,
sem því miður em hvergi nærri nægilega
nýtt af borgarbúum, svo sem í Laugardaln-
um og við Tjömina (Hljómskálagarðurinn).
Þá er ekki amalegt að ganga um Elliðaár-
dalinn á fögmm sumardegi eða sækja
heim eitthvert skíðalandanna í nágrenni
borgarinnar á vetmm, en þar ber hæst
framtak sveitarfélaga á höfuðborgarsvæð-
inu í Bláfjöllum. Við þurfum ekki aðeins
að bæta umhverfí okkar, ár frá ári, heldur
einnig að læra að njóta þess. Alltof margir
fara yfír lækinn til að sækja vatnið. Ná-
grennið gefur okkur yndi, ekki síður en
staðir handan fjalla og heimshafa, ef við
viljum þiggja.
Þegar rætt er um umhverfíð, rammann
um daglegt líf okkar, og áhrif þess á líðan
okkar, má ekki gleyma þýðingarmiklum
þætti sem á máli fagmanna heitir öryggi
á vinnustöðum. Lög um aðbúnað, hollustu-
hætti og öryggi á vinnustöðum vóm
samþykkt á Alþingi vorið 1980, en tóku
gildi í ársbyijun 1981. Með hinum nýju
iögum var Vinnueftirlit ríkisins sett á
laggir og tók það við starfsemi Öiyggiseft-
irlits ríkisins. Endurskoðun þessarar lög-
gjafar hefur staðið yfír undanfarið — og
stjómarfmmvarp um þetta eftii hefur verið
lagt fram. Alexander Stefánsson, félags-
málaráðherra, mælti fyrir því á Alþingi
19. febrúar sl.
Vinnueftirlitið er ekki einvörðungu eftir-
litsstofnun. Því ber jafnframt að annast
umfangsmikið fræðslu- og leiðbeiningar-
starf. Nýlega gaf stofnunin út 130 bls.
bók um hávaðavamir til að auðvelda fyrir-
tækjum úrbætur á því sviði. Þetta er
aðeins nefnt sem dæmi um starfsþátt
stofnunarinnar. Vinnueftirlitið annast
ýmiss konar bráðnauðsynlegt tæknilegt
eftirlit í nútímaþjóðfélagi, svo sem með
tækjum, sem sprengihætta stafar af, svo
sem gufukötlum, loftþjöppubúnaði og
þiýstihylkjum, lyftubúnaði, fólkslyftum,
skíðalyftum, farandvinnuvélum, sprengju-
hættu við losun og lestun olíuskipa og
vinnu við eldsneytistanka, innflutning og
framleiðslu hættulegra véla og margt
fleira. Vinnueftirlitið hefur náið samstarf
við Hollustuvemd ríkisins og heilbrigðis-
ráðuneytið.
Eftirlit af þessu tagi er ekki ævinlega
vel séð. Það er hinsvegar nauðsynlegt og
tengist gmndvallarréttindum vinnandi
manna. Löggjöf um þetta efni er og í
samræmi við viðhorf, sem hlotið hafa
alþjóðlega viðurkenningu, meðal annars í
samþykktum ILO. Markmiðið er að sinna
fyrirbyggjandi vömum til að forða slysum
og sjúkdómum sem tengjast vem og vinnu
fólks á vinnustað.
Sjálfsagt er að gera sanngjamar kröfur
um almennt umhverfi okkar, ekki sízt til
þeirra, sem tekið hafa að sér að sinna
sameiginlegum málum okkar, löggjafar-
þingsins og sveitaretjóma, sem og stjóm-
enda vinnustaða. í raun emm við þó öll
þátttakendur í hönnun og tilurð eigin
umhverfis, ekki sízt í þéttbýli. Það getur
því verið hollt á stundum að líta í eigin
barm.
„Efnahag-slegt
sjálfstæði þjóðar-
innar og afkomu-
öryggú fólks er
ekki gefinn hlut-
ur, heldur verður
að vinnast á
hverri tíð. Við
höfum hinsvegar
betri vopn í lífs-
baráttunni en
fólkið sem stóð að
stofnun Alþýðu-
sambands Islands
fyrir 70 árum.
Kjarasáttmáli,
sem nýlega var
gerður, ber þess
vottinn, að þjóðin
ætlar sér ekki að
glutra vehnegun
sinni niður fyrir
sakir ótímabærr-
ar sundrungar og
átaka.“