Morgunblaðið - 03.06.1986, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚNÍ1986
Um hjúkrunamám á Há-
skólastigi á Akureyri
Er framtíðin þar?
eftir Hrafn Óla
Sigurðsson og Sigríði
Jónsdóttur
Nýlega birtist í fjölmiðlum sú
frétt að menntamálaráðherra hefði
„brotið reykvíska háskólamúrinn"
og gefið leyfi fyrir námi í iðnrek-
starfræði 1987 á háskólastigi á
Akureyri.
í sömu frétt er þess getið að nú
sé verið að kanna hvort ekki sé
hægt að koma á hjúkrunamámi á
háskólastigi á Akureyri þegar
næsta haust.
Hér á eftir viljum við gera þennan
þátt að umræðuefni.
Við Háskóla íslands (HÍ) hefur
verið starfandi námsbraut í hjúkr-
unarfræði (Níh) frá árinu 1973. Það
starf hefur alla tíð farið fram við
mikinn íjárskort, aðstöðuleysi og
kennaraskort. Þegar unnið var að
undirbúningi þessarar námsbrautar
á árunum 1969—1973 gaf Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunin þær leið-
beiningar að kennarar þyrftu að
vera einn fyrir hverja 20 nemendur.
Síðastliðið haust eftir 12 ára starf
höfðu aðeins fengist leyfi fyrir 5
stöðugildum sem 7 kennarar sátu
í. Nemendafjöldinn var hins vegar
323, þannig að hlutfallið er einn
fyrir 64!! Það má sem sagt sexfalda
kennaraliðið. Því má spyija: Er
auðveldara að fá stöðuheimildir
fyrir kennara á Akureyri en fyrir
Háskóla íslands?
Níh hefur alltaf verið í leiguhús-
næði og enn hefur ekki fengist
afdráttarlaust svar um það hvemig
búið verði að henni á næstu árum.
Er auðveldara að útvega húsnæði
á Akureyri?
Mikið hefur verið rætt um skort
á hjúkrunarfræðingum og sjúkralið-
um til starfa. Það er einmitt þetta
sem rekur svo á eftir Akureyring-
um. En eigi þeirra nám á háskóla-
stigi að vera samsvarandi náminu
í HÍ tekur það 4 ár að útskrifa
fyrsta hópinn. Ekki dregur úr skort-
inum á meðan.
Hjúkmnarfélögin hafa marg-
sinnis á undanfömum ámm bent á
orsakir þessa skorts en ráðamenn
kjósa að daufheyrast við þeim. Það
er í anda þess gildismats sem ríkir.
Laun skulu einungis miðast við það
hversu mikla peninga maður hand-
fjatlar. Þeir sem hafa áhuga á að
vinna með fólki og hjálpa því til
sjálfsbjargar em ekki með áþreifan-
lega peninga milli handanna, aðeins
fólk og líf þess.
Að mati hjúkmnarfræðinga náð-
ist mikilvægur áfangi þegar ákvörð-
un menntamálaráðherra lá fyrir um
að Hjúkmnarskóli íslands (HSÍ)
yrði lagður niður. Þeir höfðu lengi
barist fyrir því og talið það eðlileg-
ast að ein menntunarleið í HÍ gæfi
réttindi til hjúkmnarstarfa. Þess
má geta að ísland er fyrst Evr-
ópulanda til að setja allt hjúkr-
unamám í háskóla og langt á undan
hinum Norðurlöndunum hvað um-
ræðu um menntunarmál hjúkmna-
rfræðinga varðar. Ifyrir þetta höf-
um við notið álits hjá Alþjóðaheil-
brigðismálastofnuninni og ýmsum
frammámönnum í menntunarmál-
um erlendis.
Nú bregður svo við að fram-
kvæmdastjórar sjúkrahúsanna og
ýmsir fleiri telja að það hafi verið
alrangt að loka HSI, og HÍ geti
aldrei menntað nógu marga hjúkr-
unarfræðinga. I þróunarskýrslu
Háskólans er gert ráð fyrir 190
manna árgangi í hjúkmnarfræði
árið 1990. Þar-er vitanlega gert ráð
fyrir að Níh fái nægilegt íjármagn
og fyrirgreiðslu til að sinna sínu
hlutverki. Það er því alröng ályktun
að Níh geti ekki ein útskrifað þann
Qölda hjúkrunarfræðinga sem þörf
er á.
I haust fækkaði innritunum í Níh
vemlega eða úr 134 haustið 1984
í 74 haustið 1985. Þetta er bein
afleiðing neikvæðrar umræðu um
hjúkmn. Ungt fólk sér ekki ástæðu
til að læra eitthvað sem veitir lægri
laun en það fær með sitt stúdents-
próf, t.d. á skrifstofu! Svo einfalt
er nú það. Þessa þróun leysir hátt-
virtur menntamálaráðherra ekki né
nokkur annar með hjúkmnarskóla
á háskólastigi á Akureyri.
Sú umræða sem farið hefur fram
á opinbemm vettvangi um hjúkr-
unarkennslu á háskólastigi á Akur-
eyri vekur ýmsar spumingar.
1. Hvað er átt við með hjúkmnar-
kennslu á háskólastigi? Verður
þetta nám „útibú" frá Níh og
Háskóla íslands? Ef ekki, hvað
þá? Er þetta e.t.v. nýja leiðin,
loka HSÍ í Reykjavík og opna
hann aftur á Akureyri — á
háskólastigi! Hyggin vinnu-
brögð það!
Hrafn Óli Sigurðsson
Ef þetta nám verður að vemleika
þrátt fyrir gild og rökstudd
mótmæli hlýtur það að vera
krafa hjúkmnarfræðinga að
það verði „útibú" frá Níh. Með
því fengist markviss kennsla í
hjúkmn sem byggði á einni
menntunarleið. Hins vegar er
þetta ekki raunhæf leið í dag,
meðan eins illa er að Níh búið
og raun ber vitni! Eðlilegasta
og rökréttasta leiðin er hins
vegar sú að efla Níh vemlega
bæði að fastráðnum kennumm,
kennslutækjum og aðstöðu sem
þarf til góðrar kennslu í hjúkr-
unarfræði. Þegar því er náð er
raunhæft að bjóða nemendum
að taka verklega hluta hjúkr-
unarinnar á Akureyri. Pjórð-
ungssjúkrahúsið á Akureyri
(FSA) er ágætlega fallið til
kennslu í verklegri hjúkmn,
ekkert síður en sjúkrahúsin í
Reykjavík.
2. Hvaða kennarar, hjúkmnar-
fræðingar og aðrir eiga að sjá
um kennslu og hvaða menntun
hafa þeir?
Komið hefur fram í fréttum um
þetta mál að til séu kennarar
á Akureyri sem hafi réttindi til
háskólakennslu í hinum ýmsu
greinum, þar á meðal læknar,
en ekkert minnst á hjúkmnar-
fræðinga.
Hjúkmnarfræði er sjálfstæð
fræðigrein og það er stefna og
krafa að hjúkmnarfræðingar
Sigríður Jónsdóttir
„Ef þetta nám verður
að veruleika þrátt fyrir
gild og rökstudd mót-
mæli hlýtur það að vera
krafa hjúkrunarfræð-
inga að það verði
„útibú“ frá Níh. Með
því fengist markviss
kennsla í hjúkrun sem
byg-gði á einni mennt-
unarleið. Hins vegar er
þetta ekki raunhæf leið
í dag ...“
kenni eigin fræðigrein. Lág-
markskrafa til kennara í hjúkr-
unarfræði, eins og öðmm há-
skólagreinum, er sú að þeir
hafi masterspróf (MS). Því
miður hefur FSA ekki enn á
að skipa hjúkmnarfræðingum
með MS-gráðu.
3. Er aðstaða og tækjakostur til
að kenna verklegar æfingar í
undirstöðugreinum, s.s. efna-
fræði (ólífrænni og lífrænni),
lífefnafræði, lífeðlisfræði, ör-
vemfræði, sýkla- og ónæmis-
fræði, lyfjafræði og meina-
fræði?
Verklegar æfingar í þessum
greinum em nauðsynlegar,
samhliða fyrirlestrfum til að
dýpka skilning á mikilvægu
námsefni.
4. Hver er bókakostur sérfræði-
bókasafns á Akureyri hvað
varðar námsefni í hjúkmnar-
fræði? Þ.e. í almennri og sér-
hæfðri hjúkmn, sálarfræði, fé-
lags- og heilsufélagsfræði,
kennslufræði, stjómun, rann-
sóknum í hjúkmn o.s.frv.
Hjúkmnarfræði er reist á þekk-
ingu í mörgum greinum og er
nemendum því nauðsynlegt að
hafa aðgang að góðum og ná-
kvæmum bókum í þeim grein-
um. Einnig er mikilvægt að
nemendur hafi aðgang að
helstu erlendu hjúkmnartíma-
ritum, þar sem nýjungar í
fræðigreinum birtast fyrst í
fagtímaritum. Þau em einnig
nauðsynlegtil símenntunar.
5. Hvaðan fæst fé?
Það hlýtur að teljast órökrétt að
dreifa ijármunum í stað þess
að styrkja það hjúkmnamám
sem fyrir hendi er.
6. Hvemig er hægt að skipuleggja
hjúkmnamám á háskólastigi á
Akureyri á þremur mánuðum?
7. Er húsnæði fyrir hendi til
kennslunnar?
Sagt er að t.d. nýi Verkmennta-
skólinn á Akureyri eigi í miklum
húsnæðisvandræðum og sé kennt á
sjö stöðum í bænum.
Við teljum hjúkmnarstéttina og
almenning eiga kröfu á skýmm
svömm forsvarsmanna þessa máls
við ofangreindum spumingum.
Lokaorð
Af framansögðu er ljóst að við
teljum ekki tímabært að hefja
kennslu í hjúkmnarfræði á Akur-
eyri.
Hvað varðar aðra háskóla-
kennslu, emm við hlynnt henni í
greinum sem hafa ekki verið kennd-
ar hér'-á landi áður. Iðnrekstrar-
fræði er eðlilegt val, þar sem fjöl-
breyttur iðnaður er á Akureyri og
mikil þörf fyrir menntað fólk á
rekstrarsviði. Athyglisvert er að
menntamálaráðherra ætlar rúmt ár
til undirbúnings þessa náms.
Heiraildir
1. Vilborg Ingólfsdóttir. Skortur á hjúkrunarfræd-
ingum til starfa. Ástand og horfur. Landlæknis-
embættið 1986.
2. Ingibjörg R. Magnúsdóttir. Námsbraut í hjúkr-
unarfræði 1973—1983. Námsbraut í þjúkrunar-
fræði, 1. desember 1983.
3. Ingibjörg R. Magnúsdóttir og Þórður B. Guðjóns-
son. Ur þróunarskýrslu Háskóla íslands, Náms-
braut í hjúkrunarfræði. Háskóli íslands, 1984.
4. Kennsluskrá Háskóla íslands 1985-1986.
Hrafn ÓIi Sigurðsson erhjúk-
runarfræðingur B.Sc. ogstarfar
sem deildarh j úkrunarf ræðingur
við fræðslu á skurðdeild Borg-
arspítala. Sigríður Jónsdóttir er
Ijósmóðir og hjúkrunarfræðinemi
í HÍ og starfar sem aðstoðardeild-
arstjóri á kvennadeild Landspít-
ala.
Launaskrið
Leið sem rýrir hlut eftirlaunamanna
og ellilífeyrisþega miðað við laun
eftirKristin
Björnsson
Launaskrið er þegar vinnuveit-
andi borgar starfsmanni hærri laun
en umsaminn taxti ákvarðar. Að
undanfömu hefur hinum skráðu
launatöxtum mjög verið haldið
niðri. Þetta býður upp á launaskrið.
Vinnuveitendur verða að borga vel
hæfu fólki meira en hin umsömdu
laun til að halda því. Við þetta
minnka áhrif launþegasamtaka,
gæti jafnvel svo farið að vinnuveit-
endur semdu við hvem starfsmann
eftir því hve launaverðan þeir telja
hann í stað þess að semja við verka-
lýðsfélag, nema þá til málamynda
til að hafa einhvem skráðan taxta
sem er þá lægri en raunveruleg
meðallaun.
Það er mál út af fyrir sig, sem
eigi verður rætt hér, hvert þetta
leiðir launþegahreyfinguna og
hvers virði hún verður ef áfrarn
verður samið um svo lág laun að
vinnuveitendur þurfa að bæta þau
upp.
En það er önnur óheillavænleg
afleiðing þessarar þróunar sem ég
vil benda á. Eftirlaun, sem lífeyris-
sjóðir greiða, eru viss hundraðshluti
af launum í starfsgreininni, og þau
eru miðuð við umsamin laun eða
hina opinberu taxta, ekki þau
meðallaun sem eru raunveruleg
eftir að launaskrið er orðið. Ellilíf-
eyrir er ekki miðaður við skráð laun
í landinu. Þegar nú raunveraleg
laun í starfsgrein era að meðaltali
hærri en skráð laun þýðir þetta að
aldrað fólk sem látið hefur af starfi
fær lægri eftirlaun en það ætti að
hafa samkvæmt anda laga og reglu-
gerða um eftirlaun og ellilífeyri.
Kristinn Björnsson
Tökum dæmi: Ríkisstarfsmaður,
sem greitt hefur í lífeyrissjóð í 32
ár og lætur af starfí samkv. 95 ára
reglunni, fær í eftirlaun 64% launa
í starfsgreininni. Ef launaskrið,
ómæld yfirvinna, bónus eða aðrar
uppbætur hækka meðallaun í grein-
inni um 10%, ætti þessi eftirlauna-
þegi líka að fá 10% hærri eftirlaun
„Þessi grein er skrifuð
til að vekja athygli á
óréttlæti sem leiðir af
vissri þróun launamála.
Þeir sem málið varðar
þurfa að taka þetta til
athugunar og koma
fram úrbótum.“
en hann fær í raun og vera, ef
hann á að njóta hlutfallslega þeirra
kjara sem launþegi hefur. Hið sama
á við um alla aðra þar sem greidd
laun era hærri en skráð. Þama er
því ranglæti sem bitnar á þeim sem
síst skyldi.
En hvað er þá til ráða, og era
einhverjir sem úr þessu vilja bæta?
Ég býst við að samtök launþega
vilji það og sömuleiðis þau samtök
sem aldraðir hafa stofnað að undan-
fömu.
Hugsanlegar leiðir era einkum
tvær. Hin fyrsta að reyna að
minnka nauðsyn launaskriðs með
því að umsamin laun verði hækkuð
svo að þau verði ávallt sem næst
hinum raunveralegu launum. Þetta
er að öllu leyti eðlilegast, og í
rauninni era kjarasamnigar lítils
virði ef það tekst ekki, því að þá
verða þeir sem minnst mega sín
útundan og fá aðeins greidda lága
taxta.
Önnur leið er að kanna stöðugt
hver hin raunverulegu laun eru og
miða upphæð eftirlauna og ellilíf-
eyris við þau frekar en óraunhæfa
taxta. Ef launaskrið er t.d. 10%
verði greiðslur til aldraðra 10%
hærri en annars væri.
Þessi grein er skrifuð til að vekja
athygli á óréttlæti sem leiðir af
vissri þróun launamála. Þeir sem
málið varðar þurfa að taka þetta
til athugunar og koma fram úr-
bótum.
Höfundur er s&ífræðingur.