Morgunblaðið - 03.06.1986, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚNÍ 1986
45
Réttindamál ljósmynd-
ara — af gefnu tilefni
eftirÞóriH.
*
Oskarsson
Það vakti furðu mína hversu
mikla auglýsingu Ljósmyndarafé-
lag íslands fékk í hádegisfréttum
Ríkisútvarpsins hinn 21. maí sl., á
60 ára afmælisári félagsins.
Aldrei fór þó svo, að félagið fengi
ekki athygli það árið. Ástæðan var
sú, að Kristjáni Inga Einarssyni
hafði nú loks verið birt ákæra frá
Ríkissaksóknara, en nokkuð á
annað ár er síðan að Ljósmyndara-
félag íslands kærði starfsemi
Kristjáns Inga og hafði lögfræðing-
ur Landssambands iðnaðarmanna
málið með höndum fyrir hönd Ljós-
myndarafélags íslands.
Fréttir í Ríkisútvarpinu var aðal-
frétt útvarpsins næst á eftir því
stóra máli, Hafskipsmálinu.
Aðra eins athygli hafði féiagið
mitt ekki fengið um árabil og nú
var málinu fylgt eftir í kvöldfréttum
útvarpsins með viðtölum við þann
ákærða og undirritaðan, ásamt til-
vitnunum í lögfræðing Landssam-
bands iðnaðarmanna.
Á annarri síðu Morgunblaðsins
daginn eftir er svo enn meiri auglýs-
ing og síðan er málinu fylgt eftir í
Helgarpóstinum þamæsta dag, en
Helgarpósturinn virðist vera sér-
stakur málsvari þeirra, sem brotið
hafa iðniöggjöfina gagnvart ljós-
myndun.
Vera má að síðar bætist við sitt-
hvað fleira áður en blek undirritaðs
er þomað.
Ég hef lengi beðið með að gera
grein fyrir kærumáium þeim, sem
Ljósmyndarafélag íslands hefur
staðið fýrir einfaldlega vegna þess,
að ég hef ekki séð ástæðu til þess
að hlaupa með þau í fjölmiðla.
Hinsvegar sé ég mig tilneyddan
til að taka mér penna í hönd þegar
svo er komið málum, að maður sem
hefur verið ákærður vegna brota á
iðnlöggjöfinni, telur ástæðu til að
hampa því aftur og aftur, að hann
sé í raun sekur um slíkt, jafnvel
þó að hann tilheyri sjálfur annarri
iðngrein, sem mér er ekki kunnugt
um að sé reiðubúin til að opna sig
nemasíður væri.
Hvað vakir fyrir mönnum, sem
ráðast gegn einni stétt manna jafn-
vel þó þeir tilheyri annarri?
Það er eitt af því, sem ég hef
aldrei getað skilið. Það hefur svo
lengi sem ég hef haft afskipti af
málum ljósmjmdara, verið tilhneig-
ing til þess hjá hinum ólíklegustu
aðilum, að ganga inn á þeirra störf.
Menn í ágætustu stöðum hafa
þreifað fyrir sér í ljósmyndun og
er það vel, ekki harma ég slíkt.
En þegar þeir telja sig hafa
ástæðu til að gera ljósmyndun að
atvinnu sinni að meira eða minna
leyti, þá verða þeir að gera sér grein
fyrir því, að til er hópur fólks, sem
hefur lært þetta fag og vill gjaman
halda í starfsréttindi sín alveg eins
og þeir sjálfir, í sínu eigin fagi eða
starfsgrein.
Eitt af því, sem lagt hefur verið
til grundvaliar í umræðunni er það,
að atvinnuljósmyndarar stæðu í
vegi fyrir því, að fólk mætti nota
sínar myndavélar og taka myndir í
þágu listsköpunar eða tilrauna
sinna til að tjá sig með myndavél-
inni.
Þvílíkt og annað eins tal er al-
gjörlega út í hött.
Við í Ljósmyndarafélagi íslands
höfum í raun dáðst að því hve góð-
um árangri margir hafa náð í Ijós-
myndun.
Það eru einnig fjölmargir, sem
gera góða hluti t.d. með hamri,
tommustokk og múrskeið fyrir
sjálfa sig og sína nánustu án þess
að láta sér detta í hug að gera slíkt
að atvinnu sinni.
Þórir H. Óskarsson
„Það er nauðsynlegt,
að þeir sem hlut eiga
að máli geri sér grein
fyrir því að á bak við
mig stendur stétt, sem
hlotið hefur tilskilin
réttindi í ljósmyndun
og vill standa vörð um
þau jafnt og aðrar stétt-
ir. Það er þessi stétt,
sem þrýstir á mig sem
formann sinn, að gæta
þessara réttinda.“
Það hefur verið sem rauður þráð-
ur nú sl. á í málfari þeirra manna,
sem vilja ryðja starfsréttindum Ijós-
myndara úr vegi, að Ljósmyndara-
félag íslands væri einhver klíka, eða
lokaður leynifélagsskapur.
Því fer víðs fjarri og er mér
næst að telja, að ekki séu margar
stéttir opnari.
Ég vil ekki kasta rýrð á neinar
aðrar stéttir í þessu landi hvað þetta
mál snertir, en vil hinsvegar benda
á sem dæmi að félag sem nýlega
sendi frá sér fréttatilkynningu um
að það hefði 75 félaga innan sinna
vébanda hefur innan við 3 nema á
samningi á þeim tíma sem 10—12
nemar eru í ljósmyndun hér heima
auk fjölda annarra, sem eru við nám
erlendis og eru féiagar í Ljósmynd-
arafélagi Islands þó ekki nema 60
talsins.
Það kemur því mjög illa við mig
þegar ákærður Kristján Ingi segir
í fjölmiðlum, að stéttinni sé haldið
lokaðri.
Svona er áróðurinn búinn að vera
nú síðustu ár.
í fyrra þegar nefndur Kristján
fékk að vita, að hann hefði verið
kærður gerði hann veður út af því
svo mikið sem hann gat, en tókst
þó ekki eins vel upp þá sem nú, að
hann fékk sjálft Ríkisútvarpið til
að gera þetta að einni aðalfrétt sinni
í hádegisútvarpinu.
Nú hefúr hann haft erindi sem
erfiði vegna þess, að hann hefur
vakið athygli ijölmargra á því, að
hann hafi brotið iðnlöggjöfina jafn-
vel þótt hann teljist sjálfur vera
einn af þessum „bannsettu" iðnað-
armönnum. Ljósmyndun á íslandi
er ekki lokuð grein, nema síður sé,
miðað við fjölda annarra starfs-
greina og höfum við gefið verulega
eftir af starfskröftum okkar miðað
við fyrri ár og geri ég ráð fyrir,
að sumum félögum mínum þætti,
að ég hefði mátt vera mun harðari
en ég hef verið.
Það er sjálfsagt ástæðan fyrir
því, að hópur manna hefur talið
jafn eðlilegt og raun ber vitni, að
hægt væri að ganga inn á störf ljós-
myndara og þá sérstaklega í aug-
lýsinga- og iðnaðarljósmyndun.
Fjöldi þessara manna kemur úr
öðrum starfsgreinum, sem krefjast
starfsréttinda og ef að þeir geta
fengið sínar stéttir til að opna sig
upp á gátt, þá geri ég ekki ráð
fyrir, að ljósmyndarar stæðu í vegi
fyrir slíkri þróun, ef þróun skyldi
kalla.
Ifyrst og fremst er hér um að
ræða frekju og yfírgang.
Vegna þess, að þessir menn hafa
ekki komist að hér í námi eða treyst
sér til að fara til náms erlendis, þá
fara þeir bara beint í störf eftir að
hafa hlotið einhveija sjálfsmenntun
og þjálfun aðallega hjá blöðum og
tímaritum.
Það mun vera til samkomulag
frá því á stríðsárunum, herma eldri
menn meðal okkar, sem virðast þá
hafa verið munnlegt, því ekki er
stafkrók um það að finna í fórum
félagsins, þrátt fyrir umfangsmikla
leit á liðnum vetri.
Samkomulag þetta var á þá leið,
að heimilt skyldi að hafa ófaglærða
menn við ljósmyndun hjá blöðunum,
svo lengi sem ekki fengjust fag-
lærðir til þeirra starfa.
Hinsvegar eru til dæmi þess nú
allra síðustu ár, að ráðandi aðilar
hjá dagblöðunum hafa staðið í vegi
fyrir því, að faglærðir ljósmyndarar
fengju þar störf þó þeir hafi sótt um.
Má segja, að hér hafí áðumefnt
samkomulag heldur betur snúist við
og ekki verður sagt að hér hafí
verið um hefndaraðgerðir að ræða,
því að þessi atburðir hafa átt sér
stað áður en við hófum kærur þær,
sem nú era í gangi.
Ljósmyndarafélag íslands hefur
aldrei gert minnstu tilraun til þess
að koma í veg fyrir að blaðaljós-
myndarar eða aðrir seldu þær
myndir, sem þeir hafa tekið, í þágu
blaða eða á eigin spýtur, svo sem
myndir á dagatöl eða yfírleitt til
hverskonar birtingar.
Þvert á móti höfum við aðstoðað
marga við að verðleggja myndir
sínar. Það er reginmunur á því og
að taka að sér stærri og minni
verkefni fyrir einstaklinga, félög
ogfyrirtæki.
í þokkabót er vitað, að fæstir
þeirra, sem gengið hafa inn á þenn-
an markað hafa innheimt söluskatt,
sem ljósmyndurum er þó uppálagt
að gera og hvað þá með aðra skatta
og skyldur, en það er önnur saga,
sem seinna gæti orðið ástæða til
að skrifa um annað eins mál og
þetta. Reyndar liggur fyrir hjá Q'ár-
málaráðuneytinu krafa frá Ljós-
myndarafélagi íslands um könnun
á þeim þætti málsins, en það virðist
vefjast fyrir starfsmönnum ráðu-
neytisins að framkvæma þá könn-
un, en fyrsta bréf félagsins vegna
þessa er frá 10. október 1984.
Þama er annað og ekki minna
óréttlæti á ferðinni gagnvart fag-
lærðum ljósmynduram en mörg
dæmi era um það, að faglærðir ljós-
myndarar hafa mátt sjá á eftir
verkefnum í hendur hinna ófag-
lærðu vegna verðmismunar, sem
oft hefur verið sem nemur sölu-
skattinum.
Svo hlaupa menn út á torg og
hrópa úlfur, úlfur loks þegar taka
skal á þessum málum, sem þeir
alltaf máttu reikna með að yrði
gert og viðurkenna meira að segja
opinberlega að hafa sett upp ljós-
myndastofur án tilskilinna réttinda.
Menn verða að gera sér grein
fyrir því, að það er allstór hópur
fólks, sem hefur lagt á sig að fara
í nám ýmist hér heima eða erlendis
og sumir lagt út í mikinn kostnað
m.a. í formi námslána.
Við mig hafði t.d. samband ungur
maður árið 1984 og var þá á leið
í góðan skóla í Kalifomíu, sem taka
skyldi minnst þrjú ár og reiknaði
þessi ungi maður með því að koma
heim með um það bil tveggja millj-
ón króna skuldahala, miðað við
verðlag þá, í formi námskostnaðar.
Svo tala sumir um að framboð
og eftirspum skuli ráða.
Það er eins gott, að ungt fólk fái
að vita það áður en lagt er út í
annan eins kostnað og að framan
greinir.
Það hafa komið fram ýmsar
kenningar frá þeim, sem stundað
hafa ljósmyndun án tilskilinna rétt-
inda og vitnað m.a. í samantekt
nokkra, sem prófessor Sigurður
Líndal tók saman fyrir Snorra
Snorrason flugstjóra. Mér er það
til efs, að prófessor Sigurður Líndal
hefði látið frá sér fara allt, sem þar
stendur ef hann hefði kynnt sér
alla málavöxtu og skoðanir annarra
en Snorra.
Slíkar greinargerðir ætti ekki
nokkur prófessor að láta panta hjá
sér eins og um væri að ræða menn,
sem taka að sér að semja afmælis-
og minningargreinar.
Snorri er m.a. þekktur fyrir
myndir sínar af bátum á leið til
innsiglingar og ekki veit ég til þess,
að félagar í Ljósmyndarafélagi ís-
lands hafí reynt að koma í veg fyrir
það þótt vitað sé, að Snorri hafí
síðan selt myndir sínar til áhafna
viðkomandi báta.
Myndir þessar hefur Snorri tekið
af áhuga og á eigin ábyrgð og er
ekkert við það að athuga.
Það er meira að segja vel vegna
þess, að engar myndir væra til af
ýmsum fleytum ef Snorri hefði ekki
verið þama að verki.
Því skyldi það vera okkur þymir
í augum þótt Snorri hefði upp í
kostnað sinn vegna þess.
Hjá Kristjáni Inga kemur fram
sem og fleiram í þessum hópi, að
ljósmyndun sé listgrein en ekki
iðngrein.
Ef myndir Kristjáns Inga af
alþingismönnum teljast vera list,
þá frábið ég mér að teljast til slíkrar
listgreinar.
Aftur á móti er engum vafa
undirorpið að ljósmyndun getur
flokkast undir list og hafa margir
sýnt það í verki.
Haldi menn sýningar á slíkum
verkum og selji lysthafendum hefur
Ljósmyndarafélag íslands ekkert
við það að athuga.
Þeir aðilar, sem hinsvegar hafa
hafíð störf í smærri eða stærri stíl
við ljósmyndun og tekið að sér alls-
kyns verkefni og gefíð sig út sem
slíkir verða að skilja það, að það
era til lög í þessu landi varðandi
starfsréttindi í ljósmyndun svo sem
í flölmörgum öðram starfsgreinum.
Það er ekki lausn þessara mála að
vaða fram með frekju og yfírgangi
og bijóta þessi lög.
Það skiptir ekki máli hvaða lög
og reglur era í öðram löndum
meðan lög þessi era í gildi hér.
Ekki einn einasti af þeim, sem
brotið hafa þessi lög hefur gert
minnstu tilraun til þess að ræða
þessi mál við mig eða stjóm Ljós-
myndarafélags Islands um það
hvort fínna mætti einhveija lausn
á þessum málum.
Aftur á móti hafa þeir notfært
sér kunningsskap og aðstöðu sína
m.a. vegna starfa sinna á fjölmiðl-
um til að læða inn vafasömum
áróðri gegn faglærðum ljósmyndur-
um og Ljósmyndarafélagi íslands.
Það er þess vegna, sem ég nú
tek mér penna í hönd.
Lengur er ekki unnt að sitja án
þess að bera hönd fyrir höfuð sér.
Það er nauðsynlegt, að þeir sem
hlut eiga að máli geri sér grein
fyrir því að á bak við mig stendur
stétt, sem hlotið hefur tilskilin rétt-
indi í ljósmyndun og vill standa
vörð um þau jafnt og aðrar stéttir.
Það er þessi stétt, sem þrýstir á
mig sem formann sinn, að gæta
þessara réttinda.
Það er eins farið í þessu sam-
bandi sem öðra í málflutningi þess-
ara mann þegar fram kemur í
Helgarpóstinum, að ég hafí haft
framkvæðið að því að kæra Kristján
Inga Einarsson.
Það er ekki persónulegt áhuga-
mál mitt að kæra einn eða neinn,
en ég reyni eftir bestu getu að sinna
óskum félaga minna um að gæta
hagsmuna þeirra og réttinda.
Bjóst einhver við öðra?
Höfundur er formaður Ljósmynd-
arafélags íslands.
SVAR
MITT
eftir Billy Graham
Formælingar
Margir vita að pabbi minn er góður, kristinn maður.
Hann hefur á hendi ýmis verkefni í söfnuðinum. En
heima er hann I rótarskapi og blótar meira að segja.
Finnst yður þetta rétt hegðun?
Nei, engan veginn. Biblían bannar okkur að leggja nafn
Drottins við hégóma. Þó að faðir þinn játi fagurlega trúna
á Krist og sinni starfínu í söfnuðinum, syndgar hann þegar
hann blótar og sver. Biblían segir það. Framhald annars
boðorðsins er á þá leið að Drottinn muni ekki láta þeim
óhegnt, sem leggi nafn hans við hégóma. Faðir þinn er
ekki undanskilinn.
Margir kristnir menn eru kærulausir í tali. Þess vegna
kennir Biblían okkur að hegða okkur sómasamlega, bæði
til orðs og æðis. Heimurinn dæmir okkur eftir því, hvemig
við tölum. Kristnir menn ættu að leitast við að vera andleg-
ir í tali sínu og herma ekki eftir orðbragði heimsins. Orðin
afhjúpa manninn.
Þegar við beygjum okkur að fullu og öllu undir vald
Krists, snertir það líka tal okkar. Pétur tók að sveija, þegar
hann var sakaður um að vera lærisveinn Jesú. Hann vildi
sanna, að svo væri ekki, enda hljóta orð hans að hafa virzt
sannfærandi. En Jesús sagði við lærisveina sína: „Eg mun
gefa yður talanda og vizku, sem allir mótstöðumenn yðar
munu ekki megna að standa á móti eða mótmæla." (Lúk.
21,15).
Þegar Pétur laut Kristi algjörlega, fór hann að vitna og
lofa Guð í stað þess að formæla. Okkur ber að breyta á
sama hátt.