Morgunblaðið - 17.08.1986, Qupperneq 22

22 fc
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1986
Úr annálum
Útsjón f rá Melhúsum 1885 eftir Jón Helgason biskup.
Öllskot bönn-
uðágötum
bæjarins
Hinn 1. april 1807 gaf stiftamt-
maður út auglýsingu er brýndi fyrir
bæjarbúum að hafa vakandi auga
á öllu, sem brunahætta gæti stafað
af. Þar er bönnuð tjörusuða, lýsis-
og lifrarbræðsla innanbæjar. Eld
og glæður og ljós má ekki bera
undir opnum himni nema í luktu
glóðakeri eða ljóskeri.
Tóbaksreykingar eru bannaðar, þar
sem eldfímt er og meira að segja
á götum úti, nema hetta sé yfir
pípunni. Kertasteypa og tólgar-
bræðsla er bönnuð að næturlagi.
Loks eru öll skot á götum bæjarins
bönnuð hvort heldur er að nóttu eða
degi.
(Jón Helgason: Árbækur
Reykjavíkur 1786-1936)
Pelabörn nær
dauða en lí£i a£
öskri
HALLDOR Laxness flutti mjólk úr
Mosfellsdalnum í bæinn á árunum
fyrir fyrra stríð og lýsir þeim flutn-
ingum í bókinni í túninu heima.
Mjólkurakstrinum var jafnað niður
á bændur í dalnum eftir mjólkur-
magni og kom í hlut Halldórs, að
því er hann minnir, fímmta hvem
dag. Hann lagði upp á fimmta
tímanum á morgnana með hestvagn
og „altuppí tuttugupotta brúsa" og
þótti gott ef hann náði suður á fjór-
um klukkutímum. Ferðin hófst á
gamla Þingvallaveginum og eru
malargryfjur hans Halldóri eftir-
minnilegar, en nýi vegurinn hefur
þá verið að teygja sig áfram frá
Reykjum. Hér er sýnishom af til-
brigðum skáldsins:
HOSGAGNASYNING
í DAG
( Vorum að taka heim þýsk
LEÐURSÓFASETT
í HÁUM GÆÐAFLOKKI
BOHGAHHÚSGÖGn
Hreyfilshúsinu á horni Grenaáavegar og Miklubrautar. Sími: 686070.
„Pelaböm höfuðstaðarins orguðu
af öliu hjarta þar til mjóikurpóstar
voru komnir í bæinn. Sumar matr-
ónur í mjólkurbúðum bergmáluðu
þennan saung og báru uppá okkur
að við hefðum einhvemtíma sést
vera að reykja á melnum Lánga-
jörva lángt uppí Mosfellssveit
klukkan hálfsex að momi, í staðinn
fyrir að halda áfram með mjókina
handa bömunum. Við nefndum
mjólkursölumar kellínguna þama
og kellínguna á hinum staðnum.
Mín fyrsta kellíng var innhjá gas-
stöð, en svo hét þá fyrirtæki
nokkurt í bænum, og er alger ab-
straxjón að nefna það núna, því
mönnum dettur þá helst í hug gas-
hjúpurinn kríngum plánetuna
Venus. Þessi kona var einlægt jafn-
vond útaf því hvað ég kæmi seint,
og þó var hennar búð efst í bænum
svo hún fékk sína mjólk á undan
öðmm; bömin vom nær dauða en
lífí af öskri altíkríngum gasstöð-
ina.“
Úr bókinni: Sveitin við sundin eftir Þór-
unni Valdimarsdóttur.
Framlenging á
kröftum monn-
skepnunnar
HROSS höfðu margþættu hlutverki
að gegna í Reykjavík. Þau vom
burðardýr, dráttardýr og nauðsyn-
legir fararskjótar, auk þess sem
þeir vom notaðir til útreiða á helgi-
dögum. Hesta sína geymdu menn
yfir vetrartímann í litlum hest-
húsum eða skemmum við hús sín.
Bæjarfélagið girti af haga fyrir
hesta árið 1911, en fyrir þann tíma
komu reiðhestaeigendur hestum
sínum gjarnan i hagagöngu hjá
bændum í nágrenni Reykjavíkur,
og vikadrengir sóttu þá í hagann.
Tómthúsmenn létu hesta sína þá
ganga í haglendi bæjarins. Þeir
notuðu hesta sína mikið og höfðu
af þeim atvinnu; leigðu þá út fyrir
tvær krónur á dag til útreiða og
notuðu þá við mótöku, vegagerð og
fleira. Unghross vom höfð uppi á
afrétti bæjarins á sumrin. Hrossin
gengu mikið úti svo að lítið þurfti
að heyja í þau, en þau vom þó
hýst að næturlagi á vetmm. Hross-
in vom þá í haga nærri bænum og
höfðu góða fjörubeit. Þeir sem áttu
engan búpening annan en hross
stunduðu því iítinn búskap.
Lengi hefur eimt eftir af þeim
kaþólska sið að hirða ekki af hestum
annað en mörinn og skinnið, svo
mikið af því hrossakjöti, sem tölur
yfir hross veita hugboð um, hefur
farið í súginn. Maður tengir hesta
miklu síður við magann en kýr og
kindur, þeir minna á kvæði eftir
Hannes Hafstein eða á Gengis Khan
í jóreyk með bmgðið sverð. Þeir em
framlenging á kröftum mannskepn-
unnar. Kvæðin lýsa gjarnan sælutii-
finningunni sem sá sem situr hest
skynjar, og útreiðar vom helsta
upplyfting margra Reykvíkinga.
Úr bókinni Sveitin við sundin eftir Þór-
unni Valdimarsdóttur.
Bonkastræti -
Bonastræti
BANKASTRÆTI var upphaflega
kaliað Bakarastígur, vegna þess að
þar var byggt fyrsta brauðgerðar-
húsið hér í bæ, „Gamla bakaríið"
eða „Bemhöftsbakarí", eins og það
var ýmist nefnt. Húsið var reist um
1840.
Þegar Landsbankinn var stofn-
aður 1886 og hóf starfsemi sína í
steinhúsinu þar andspænis, var
breytt um nafn á götunni og hún
kölluð Bankastræti. Var það gert
vegna þess að bankinn þótti virðu-
legri stofnun en brauðgerðarhúsið.
Gamla nafnið loddi þó býsna lengi
á vömm almennings, en gámngam-
ir kölluðu götuna „Banastræti",
vegna þess að þar var oft mikil
hálka á vetram.
Heimild: Skuggsjá Reykjavíkur
eftir Áma Óla.