Morgunblaðið - 21.08.1986, Side 20

Morgunblaðið - 21.08.1986, Side 20
20 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. ÁGÚST 1986 Neytendur, kart- öflur o g frelsi eftirAgnar Guðnason Mikið hefur verið skrifað og rætt um verð á kartöflum og öðrum garðávöxtum á undanfömum dög- um. Neytendasamtökin efndu til blaðamannafundar til að koma á framfæri gagnrýni á þetta háa verð sem verið hefur á kartöflum síðan innflutningur hófst í júlí. Ég geri ráð fyrir að flestir geti tekið undir þessa gagnrýni forystumanna Neytendasamtakanna að innfluttar kartöflur og innlendar hafa kostað mikið undanfarið. Verö á innfluttum kartöflum Verð á kartöflum frá Kýpur, Spáni og Ítalíu var alltof hátt hér á landi í júlí sl. Hvað þá verðið á ársgömlum kartöflum, sem tveir innflytjendur létu sig hafa að flytja inn. Jöfnunargjaldið sem ákveðið var að leggja á innfluttar kartöflur skýrir ekki nema iítinn hluta af þessu háa verði. Samkvæmt innflutningsskýrsl- um frá því í júlí si. var verðútreikn- ingur í heildsölu á einu kg af nýjum kartöflum þannig: Toliverð..................18,95 kr. Jöfnunargjaldið............9,45 kr. Annar kostnaður............4,70 kr. Heildsöluálagning.....30,90 kr. Heildsöluverð.............64,00 kr. Heildsöluálagning var 48% eða rúmlega þrisvar sinnum hærri en jöfnunargjaldið, sem Neytendasam- tökin kenna þetta háa verð. Á sama tíma og íslenskir neyt- endur borguðu 100 kr. fyrir 1 kg af nýjum kartöflum frá Kýpur, kost- uðu samskonar kartöflur í Skotlandi frá 14 kr. og upp í kr. 32 hvert kg. Verulegs misskilnings gætti hjá forystumönnum Neytendasamtak- anna varðandi ástæðuna fyrir þessu háa verði. Jöftiunargjaidið sem lagt var á innfluttar kartöflur töldu þeir að hefði orsakað þetta háa verð og því hefur jafnvel verið kennt um hækkun vísitölunnar sem hefur síðan leitt til kauphækkana. Hækk- un vísitölu vegna jöfnunargjaldsins reyndist vera 0,01-0,02% í vísitölu framfærslukostnaðar. Þrátt fyrir þetta sem hér er sagt er ég hjartanlega sammála forráða- mönnum Neytendasamtakanna að það eigi ekki að hækka verð á inn- fluttum garðávöxtum með tollum eða sköttum. Neytendur eiga að geta keypt garðávexti á skaplegu verði svo ekki þurfi að spara kaup á þeim. Það verður jafnframt að skapa innlendum framleiðendum aðstöðu tii að framleiða garðávexti á sem hagstæðustu verði. Verð á innlendum kartöflum Formaður Neytendasamtakanna telur að kartöflubændur beri einir ábyrgð á þessu háa verði sem verið hefur á kartöflum undanfamar vik- ur. Ef forystumenn Neytendasam- takanna hafa ekki gert sér grein fyrir að hveiju stefnir í versluninni, þyrftu þeir endilega að komast í kennslustund hjá frú Thatcher eða aðdáendum hennar hér á landi. Það stefnir í það hér hjá okkur með þessu aukna frelsi í versiuninni að bilið breikki sífellt milli þess verðs sem framleiðendur fá og þess verðs sem neytendur greiða fyrir vörum- ar. Það þarf ekki að fara lengra en til Danmerkur til að komast að raun um að svona geti einnig farið hjá okkur. Á síðastliðnu hausti fengu jóskir kartöflubændur 0,60 d.kr. fyrir eitt kg af 1. flokks kartöflum. Samskonar kartöflur vom seldar í Kaupmannahöfn á sama tíma á 1,60 d.kr. og upp í 6,40 d.kr. á kg. Föstudaginn 15. ágúst sl. reikn- aði einn heildsalinn framleiðendum 45 kr. fyrir hvert kg af gullauga og rauðum íslenskum. Þessar kart- öflur seldi hann á 57,50 kr. í 10 kg kössum, en 61,50 kr. í plast- pokum. Þennan sama dag var smásöluverð á gullauga frá 72 kr. og upp í 88 kr. hvert kg. Nú er það ekki svo gott að bónd- inn fái þetta verð greitt á stundinni. Hann fær í fyrsta lagi borgað fyrir kartöflumar sem heildsalinn seldi þennan dag eftir 60 daga. Heildsalamir hafa tekið að sér góðgerðarstarfsemi fyrir hönd bændanna og lána kaupmönnum andvirði þeirra garðávaxta sem þeir kaupa í allt að 70 daga. Þetta em vömr sem kaupmaðurinn selur Agnar Guðnason „Neytendur eig-a að geta keypt garðávexti á skaplegn verði svo ekki þurfi að spara kaup á þeim. Það verður jafn- framt að skapa innlend- um framleiðendum aðstöðu til að framleiða garðávexti á sem hag- stæðustu verði.“ oftast innan þriggja daga frá því að hann tekur við þeim. Þessi greiðvikni bænda með milli- göngu heildsala er einstök. Ég held að það þyki sjálfsagt í flestum lönd- um að smásalinn greiði garðávexti innan 8 daga frá móttöku. Víða munu garðávextir vera staðgreiddir af kaupmönnum. Það er mjög skiljanlegt að fyrstu íslensku kartöflumar sem koma á markaðinn séu nokkuð dýrar, t.d. 300-400 kr. hvert kg. Strax fer verðið lækkandi og það á að lækka vikulega eða jaftivel örar og ná lág- marki þegar upptökustörf em hafín með fullum afköstum að haustinu. Eðlilegíist er að láta verðlags- nefnd búvara ákvarða verðið til bænda og flmmmannanefnd sem skipuð yrði samkvæmt búvömlög- unum ákveða heildsöluverðið. Hvort kerfið er betra, einkasala eða frjáls samkeppni? Mér finnst aðeins farið að örla á því að menn sakni gömiu einkasöl- unnar. Það er hægt að viðurkenna að ýmislegt fór úrskeiðis hjá Græn- metisverslun landbúnaðarins gegnum árin, eins og gerist á svo mörgum sviðum. Það sjónarmið var ríkjandi í tíð fyrri forstjóra að hafa kostnað við reksturinn sem allra minnstan og útvega neytendum sem ódýrastar kartöflur. Þess var yfirleitt gætt í innflutningi að kaupa aðeins 1. flokks kartöflur af viðurkenndum afbrigðum. Þetta brást einstaka sinnum, sérstaklega em mér minnisstæðar lélegar kartöflur frá Suður-Ameríku, en það ár var er- fltt að fá kartöflur á hefðbundnum mörkuðum okkar. Stóra áfallið kom þegar yflr 2.000 tonn vom flutt inn af finnsku kartöflunum, sem reynd- ust æði misjafnar að gæðum. Nokkra sök á þessum innflutningi átti Sambandið og hefði því átt að bera hluta af tapinu og skömmun- um. Þrátt fyrir frelsið er ennþá verið að plata ofaní neytendur lélegar innfluttar kartöflur, sbr. frétt í Morgunblaðinu 15. þ.m. um sölu- mennsku á Snæfellsnesi. Þar hafa jafnframt verið brotin lög með því að selja ómetnar kartöflur. Einkasala á garðávöxtum þarf ekki endilega að þýða lélegri þjón- usta við neytendur. Sama má segja um ftjálsa verslun. Ekki þarf hún í öllum tilvikum að vera betri þjón- usta við neytendur. Oftast mun þetta frelsi var all dýrt svo ekki sé meira sagt. íslendingar em það fáir að ein heildverslun, sem rekin væri með sameiginlegum hagsmun- um framleiðenda og neytenda, er ákjósanlegasta leiðin. Þrátt fyrir það mun aldrei verða snúið til baka og tekin upp að nýju einkasala á kartöflum eða öðmm garðávöxtum. Aðhald í verslun með garðávexti í lögunum um framleiðslu, verð- lagningu og sölu á búvömm, sem samþykkt vom í fyrra, er gert ráð fyrir frelsi í verslun með garð- ávexti. Framleiðendur mega selja hveijum sem er og hver sem er má flytja inn þegar innflutningur er heimilaður. Með þessum lögum hefði átt að takmarka þann fjölda sem hefur leyfí til að versla með garðávexti í heildsölu. Það ættu ekki aðrir að hafa heimild til að selja verslunum, mötuneytum og veitingahúsum en afurðastöðvar og heildsalar, sem hafa fullnægjandi aðstöðu og hafa hlotið samþykki stjómvalda. Eftirlit með sölu kartaflna og annarra garðávaxta verður nær óframkvæmanlegt nema með æm- um tilkostnaði með því fyrirkomu- lagi, sem nú ríkir. Því miður hefur þetta frelsi í versluninni ekki leitt til þess að betri vara hafa átt for- gang á markaðnum. Mötuneyti og veitingahús hafa keypt mjög lélegar kartöflur. Þótt nægilegt framboð hafi verið á úrvals vöm. Það ætti að banna sölu beint frá framleiðendum til smásalans eða beint til neytenda. Sala verður að eiga sér stað frá afurðastöð eða heildverslun. Neytendur ættu að krefjast þess að garðávextir, sem þeim standa til boða, séu rétt merktir og vel merktir svo þeir geti treyst því að garðávextir í 1. flokki séu gæðavara. Höfundur er yfirmatsmaður garðávaxta. Útitaflið: Skákmótin hafa vakið athygli útlendinga FJÖLMÖRG fyrirtæki hafa tekið þátt í eins konar firmakeppni við útitaflið i Reykjavík á góðviðris- dögum í sumar og fjöidi áhorf- enda hefur fylgst með orrustun- um, ekki síst erlendir ferðamenn. Við höfum áður sagt frá úrslitum í þrem fyrstu mótunum, en hér á eftir eru úrslit í sjö næstu. Nafn skákmanns er í sviga á eft- ir heiti fyrirtækis. INNRITUN ISTARFSNAM Tvær nýjar námsbrautir Bókhaldsbraut Skrifstofubraut 1) Verslunarreikningur Skjalameðferð 401. 3ei’n. 5) Bókfærsla IIA+B Bók 405 601. 5 ein. 1) Vélritun I 405A401. 3ein. 5) Vélritun 11 405B 401. 3ein. 2) Bókfærsla I Bók 205 601. 5 ein. 6) Bókfærsla III Bók813 40t. 4ein. 2) Bókfærsla I Bók 205 601. 5 ein. 6) Ritvinnsla 401. 3 ein. 3) Rekstrarhagfræði Rek 203 401. 3 ein. 7) Tölvubókhald 401. 3) Verslunarreikningur 401. 7) Viðskiptaskjöl Skjalavarsla Tímastjórnun 401. 4) Tölvur 203 + 403 601. 6 ein. 8) Kostnaöarbókhald Kos 21 3 401. 3 ein. 4) íslenska 401 3 ein. 8) Viðskiptaenska 401. Tilgangur með brautum þessum er að bjóöa upp á sérhæft nám fyrir fólk í atvinnulífinu og aðra þá sem leggja vilja stund á sér- hæft og hagnýtt nám sem tengist þeirra áhugasviði. Hægt verður að Ijúka brautarnáminu á einum vetri en lengst á þremur misserum. Námsbrautirnar eru sjálfstætt áfangakerfi sem tengjast einnig öldungadeild að hluta til. Frekari upplýsingar ásamt innritun er á skrifstofu skólans í síma 688400 og 688597. Skólinn verður settur miðvikudaginn 10. septem- ber kl. 14.00. VERZLUNARSKÓLI ÍSLANDS Ofanleiti 1, 108 Reykjavfk. Á flórða mótinu sigruðu Flugleið- ir h/f (Róbert Harðarson) með 6 V2 vinningi, í öðru sæti varð Ragnar Bjömsson h/f (Þorsteinn Þorsteins- son) með 6 vinninga og í þriðja sæti Hvalur h/f (Birgir Sigurðsson) með 4 vinninga. Á fímmta mótinu sigraði Hoffell h/f (Sævar Bjarnason) með 6 vinn- inga, Hvalur h/f (Þorsteinn Þor- steinsson) fékk 5 V2 vinning og ísal h/f (Þórarinn Guðmundsson) 5 vinninga. Olíufélagið h/f (Sævar Bjama- son) sigraði á sjötta mótinu með 6 vinningum, í öðm sæti varð ísspor h/f (Elvar Guðmundsson), einnig með 6 vinninga og í þriðja Halldór Karlsson, smíðastofa (Sverrir Gestsson) með 5 vinninga. Á sjöunda mótinu sigruðu Flug- leiðir h/f (Róbert Harðarson) með 6 vinningum, Guðmundur Arason. Smíðajám h/f (Sigurður Daði Sig- fússon) varð í öðm sæti með 5 V2 vinning og í þriðja sæti varð Olíufé- lagið h/f, Esso (Mile) með 5 vinn- inga. Áttunda mótinu lauk með sigri fyrirtækisins Guðmundur Arason. Smíðajám (Jón G. Viðarsson), sem hlaut 6 V2 vinning, í öðm sæti varð Skeljungur h/f (Þráinn Vigfússon) með 5 V2 vinning og í þriðja Tíma- ritið Skák (Jóhann Þórir Jónsson) með 5 vinninga. Á níunda mótinu sigraði ísal h/f (Þráinn Vigfússon) með 6 vinning- um, Sindrastál h/f (Jón G. Viðars- son) varð í öðm sæti, sömuleiðis með 6 vinninga og í þriðja sæti ísspor h/f (Sigurður Daði Sigfús- son) með 5 vinninga. Gullkistan (Þráinn Vigfússon) sigraði á tíunda útiskákmótinu með 6 vinningum, í öðra sæti varð Velt- ir h/f (Jón G. Viðarsson), einnig með 6 vinninga og í þriðja sæti varð Hvalur h/f (Þorsteinn Þor- steinsson) með 5 V2 vinning.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.