Morgunblaðið - 19.10.1986, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1986
B 15
En framvegis verður orðtaka unnin
í tölvu, sem nýtist mjög vel við orð-
töku.
200.000 seðlar i talmálssafni
í safni Talmálsdeildar er orða-
forði úr mæltu máli sem hefur
borist Orðabókinni úr ýmsum átt-
um. Talmálssafn Orðabókarinnar
hefur að geyma um 200 þúsund
seðla. Að sögn Jóns Aðalsteins
Jónssonar forstöðumanns eru orð í
þessum söfnum merkt eftir lands-
hlutum og hafa fengist fjölmörg
dæmi um staðbundin orð og dreif-
ingu þeirra eftir landshlutum.
Starfsmenn orðabókarinnar tóku
að sér að sjá um þátt um íslenskt
mál í útvarpinu haustið 1956. Þann-
ig hefur safnast nr.kið efni úr
talmáli. í þættinum hefur verið
rejmt að svara spumingum hlust-
enda og einnig hafa hlustendur
verið spurðir um orð og orðasam-
bönd og merkingar þeirra. Þessu
safni er haldið alveg sér. í því eru
mörg orð og orðasambandönd sem
fá eða engin dæmi eru um úr prent-
uðum ritum.
Jörgen Pind er deildarstjóri
Tölvudeildar. í söfnum Orðabókar-
innar er mikill firóðleikur, en oft er
það ýmsum erfiðleikum háð fyrir
menn að finna hann, til dæmis ef
menn vilja leita að orðafari frá ein-
stökum tímabilum. En þar kemur
tölvan að góðum notum. Stærð
safna Orðabókarinnar er gífurleg
og því verða þau skráð inn í tölvur
í áföngum. Byijað var á að skrá
ritmálssafn Orðabókarinnar í tölvu.
í ritmálsskrána, en svo nefnist skrá-
in um ritmálssafnið, eru skráð orðin
í ritmálssafninu, orðflokkur þeirra,
dæmafjöldi, orðgerð og í hvaða riti
orðið kemur fyrst fyrir. Lokið var
við að skrá ritmálssafnið í mars.
Skráin verður flutt á nýja tölvu
Reiknistofnunar Háskólans þar sem
allir sem vilja leita í henni fá að-
gang.
Jón Hilmar Jónsson er deildar-
stjóri Ritstjórnardeildar Orðabókar
Háskólans. Á undanfömum ámm
hefur ritstjómin beinst annars veg-
ar að því að móta aðferðir við
orðabókaútgáfu og hins vegar að
því að gera seðlasafn Orðabókar-
innar að alhliða gagnabanka um
orðfræðileg efni. Fyrsti áfangi
verksins er takmarkaður við sagn-
orð. Sagnorðin era að því leyti
álitlegt viðfangsefni að orðafjöldinn
er tiltölulega takmarkaður og lýsing
á notkun þeirra býr jafnframt í
haginn fyrir lýsingu annarra orð-
flokka síðar.
Þýðingar á tðlvukerfum
Orðabók Háskólans hefur um
nokkurt skeið unnið að ýmsum sér-
verkefnum í samvinnu við IBM á
íslandi. Nú starfa þrír starfsmenn
Orðabókarinnar við þýðingar á
tölvukerfum fyrir fyrirtækið. Þessi
samvinna hófst þegar Orðabókin
tók að sér að búa til leiðréttingafor-
rit fyrir ritvinnslukerfíð Display-
Write/370, sem nefnt hefur verið
Ritvangur/370 á íslensku. Þegar
því verki var lokið tóku Jörgen Pind
og Jón Hilmar Jónsson að sér að
þýða ritvinnslukerfið á íslensku.
Nú hefur einnig verið lokið við að
þýða ritvinnslukerfið Display/W-
riter/36, Ritvang/36 og hefur
Helga Jónsdóttir haft umsjón með
því. Enn heldur samvinnan áfram
og er nú verið að þýða kerfí sem
kallað er Liðsinni/36 auk annarra
verkefna.
Þá ber að lokum að geta þess að
á vegum Orðabókar Háskólans hef-
ur að undanfömu verið unnið að
könnun á tíðni orða í íslensku rit-
máli. Auk þess að kanna tíðni orða
og orðmynda era einnig könnuð
ýmis málfræðiatriði. Sýnishom vora
tekin úr ellefu textum, u.þ.b. 5000
iesmálsorð úr hveijum í byijun en
könnunin mun ná yfir um eina millj-
ón lesmálsorða úr um 200 fjöl-
breytilegum textum til þess að
könnunin gefi sem eðlilegasta mynd
af íslensku nútfmamáii.
Samantekt: Ásdís Haraldsdóttir
Afmæliskveðja:
Askell Löve
Það fylgir því mikill kvíði, þegar
ungur maður kemur í fyrsta sinn
til útlanda og ætlar sér, nær mál-
laus, að hefja háskólagöngu.
Haustið 1952 verður það mér
ógleymanlegt og aldrei fullþakkað,
þegar dr. Áskell Löve tók á móti
mér í háskólanum í Manitoba og
greiddi götu mína þar. Hann var
þá 36 ára gamall, þegar orðinn
heimsfrægur vísindamaður og einn
af fremstu flokkunarfræðingum
grasafræðinnar. Síðan era 34 ár
og vinur minn, velgerðarmaður og
kollegi, Áskeli, orðinn sjötugur.
Á þeim tlmamótum er mér ljúft
að minnast samverannar í Winnipeg
í 5 ár og þakka hjálpina, vináttuna
og kennsluna, því að prófessor
Áskell kenndi mér flest botanisku
fögin sem ég þurfti að taka til að
ná lokaprófi. Áskell var hafsjór af
fróðleik á öllum sviðum grasafræð-
innar og framufræðinnar, og það
er mikill missir, að honum var ekki
gefið tækifæri til að miðla öðram
íslenskum stúdentum af fróðleik og
vísdómi sínum við Háskóla íslands.
Botaniska deildin í Manitoba-
háskólanum var raunar skipuð þeim
hjónum báðum, Doris og Áskeli, en
Doris og hann höfðu bæði lokið
doktorsprófi frá háskólanumí Lundi
í Svíþjóð 1943. Hjálpuðust þau hjón
að við kennsluna og sá Doris að
miklu leyti um verklegu hliðina. Á
rannsóknasviðinu störfuðu þau hjón
einnig saman að víðtækum rann-
sóknum á flokkunarfræði jurta á
norðlægum slóðum og seinna einnig
á suðlægari slóðum og beittu þar
mjög hinni nýju tækni, sem nefnd
er framuflokkunarfræði við grein-
ingu á skyldleika plöntutegunda og
afbrigða og rannsóknir á upprana
þeirra. Eftir þau liggur gífurlegt
ævistarf, hundrað vísindagreina og
fjöldi bóka. Höfundamir „Love and
Love“, eins og það heitir á út-
lensku, era dreifðir um allan ritkost
botaníunnar, enda er stöðugt vitnað
í niðurstöður þeirra og tegundastað-
festingar í ritum grasafræðinga.
Eins og títt er um afkastamikla og
atkvæðamikla vísindamenn vora
niðurstöður þeirra Áskels og Dor-
isar oft umdeildar, og stóð stundum
styr um nýstárlegar kenningar og
tegundagreiningar. En flokkunar-
fræðin hefur alltaf verið umdeild
vísindagrein, enda er náttúran, eins
og kunnugt er, margslungin og
ekki á allra færi að henda reiður á
sköpunarverkinu í öllum sínum
margbreytileika. Við Áskell voram
ekki heldur alltaf sammála, þótt
alltaf ríktu á milli okkar kærleikar.
Áskell á langan og glæsilegan
vísinda- og starfsferil að baki og
ef ég þekki hann rétt er hann ekki
hættur enn. Að loknu námi í Svíþjóð
héldu þau hjónin ásamt tveim dætr-
um sínum til íslands, þar sem
Áskell gerðist sérfræðingur í jurta-
kynbótum við Búnaðardeild At-
vinnudeildar Háskólans, sem seinna
varð Rannsóknastofnun landbúnað-
arins. Þar starfaði hann til 1951,
þegar þau Doris héldu til Winnipeg,
þar sem Áskell var prófessor í
grasafræði til 1956. Þá fluttust þau
til Montreal í Quebeck, Kanada, þar
sem Áskell var prófessor í 12 ár,
og þaðan síðan til Boulder í Col-
orado, en þar varð Áskell prófessor
f grasafræði.
Mér þótti mjög vænt um að eftir
að Áskell hætti störfum kom hann
um hríð aftur að sinni gömlu stofn-
un á íslandi, og áttum við þar
saman ánægjulegt sumar 1982,
þegar Áskell kenndi starfsmönnum
RALA aðferðir við litningarann-
sóknir á plöntum og dýram.
Dr. Áskell hefur gegnt fjölmörg-
um trúnaðarstörfum í alþjóðlegum
vísindafélögum og ýmislegum emb-
ættum, þ. á m. verið ritstjóri og í
ritnefndum margra vísindarita og
tímarita. Hann hefur hlotið marga
vísinda- óg rannsóknarstyrki.
Það er ógleymanlegt okkur
Helgu að hafa kynnst Áskeli og
Doris sem vinum og velgjörðar-
mönnum og ógleymanlegt fyrir mig
að hafa notið kennslu og leiðsagnar
þeirra á háskólaáranum. Við send-
um Áskeli bestu afmæliskveðjur og
óskum honum og fjölskyldu hans
allra heilla.
Björn Sigurbjörnsson
frifafrifr
í Kaupmannahöfn
FÆST
í BLAÐASÖLUNNI
ÁJÁRNBRAUTA-
STÖÐINNI,
KASTRUPFLUGVELLI
OG Á RÁÐHÚSTORGI
einingahús í 12 ár
Okkar vinsælu parhús
eru ódýrasti kostur þeirra
sem vilja byggja litlar íbúðir
• Reisum á öllum árstímum
• Fá samskeyti á útveggjum
Frjálst val á utanhúsklæðningu:
Stál - timbur - steinn, allt kemur
til greina
• Óendanlegur fjölbreytileiki í útliti
Engir burðarveggir í miðjum húsum
Leggjum áherslu á
fjölbreytt útlit og byggjum
eftir hvaða teikningu sem er
ALLT EFTIR YKKAR ÓSKUM
Sendum mynda- og verðlista
hvert á land sem er
Upplýsingar i Revkiavik
í sima 671X05
Trésmiðia
FljótsdalshéraðSTif.
FcUab*,701 Egilsstaftir
í 97*17
Bjóðum uppá alhBða snyrtingu fyrir konur og karla.
SNYRTISTOFAN
I\RY
LAUFÁSVEGI 46
SÍMI 622520
Minnum á o/ckar vinsœlu
CATHIODERMIE
djúphreinsimeðferðfráRené Guinot.
Bjóðum einnig uppá augn-, háls-og
brjóstameðferðfrásama merki.
Viðurfcenndsem áhrifamesta
meðferðsem völerá.
Höfum sérmenntaðfagfó/kí
AROMATHERAPY, sérstaktnudd
með náttúrulegum olíum.
Erum meÖ collagen-andlitsböð frá d/ötAyj