Morgunblaðið - 19.10.1986, Blaðsíða 20

20 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1986
HASKOLI ISLANDS
Vísindanefnd háskólaráðs:
75 ára
a ■ • ■ II II
II1II1II llllllll 1 1 II

Mildlvægtað
efla grunnrannsóknir
Rætt við dr. Sveinbjörn Björnsson um Rann-
sóknasjóð háskólans og Rannsóknaskrá
Vísindanefnd
háskólaráðs var skipuð í
október á s.l. ári og er
henni ætlað að efla
rannsóknarstarf á vegum
Háskóla Islands.
Vísindanefnd sér um
úthlutun úr
Rannsóknasjóði
háskólans og hefur
jafnframt umsjón með
gerð langtímaáætlana um
eflingu rannsókna í
einstökum deildum
háskólans. Einnig sér
nefndin um útgáfu
rannsóknaskrár.
Hlutverk þessarar nefnd-
ar er ekki ólíkt því
hlutverki sem Rann-
sóknaráð hefur tekið
sér gagnvart rannsókn-
arstofnunum atvinnuveganna,
sagði Sveinbjörn Bjömsson formað-
ur Vísindanefndar. Vísindanefnd er
ætlað að hafa yfirumsjón með rann-
sóknum og hvetja til meiri afkasta
frekar en að stýra rannsóknum.
Háskóli íslands hefur eins og
erlendir háskólar haft þá stefnu að
fastráðnir kennarar sinni rannsókn-
um og hafa þeir ákveðna rann-
sóknaskyldu. Háskólakennarar
hafa hins vegar átt erfitt með að
sinna rannsóknarskyldunni m.a.
vegna þess að þeir hafa ekki haft
fé til að standa straum af rann-
sóknakostnaði. Styrkir úr Vísinda-
sjóði, Rannsóknasjóði Rannsóknar-
áðs ríkisins og Rannsóknasjóði
háskólans hafa nokkuð bætt úr á
síðustu árum. Innan háskólans er
áhugi fyrir því að efla Rannsókna-
sjóð háskólans frekar því fyrirsjáan-
legt er að hann getur ekki úthlutað
nema broti af því íjármagni sem
þörf er á . Ef þessi sjóður styrkist
eins og þyrfti, gæti hann gert
mögulegt að efnilegustu menn
fengju ríflega styrki til langs tíma
t.d. 3ja ára. Með því móti yrði unnt
að sinna ýmsum grunnrannsóknum
sem hingað til hafa þurft að sitja
á hakanum.
- Hver er tilgangurinn með
útgáfu rannsóknaskrár Háskól-
ans?
Rannsóknarskrá sú sem nú er
komin út er yfírgripsmesta skrá um
rannsóknir á vegum háskólans sem
hingað til hefur verið gerð. Hún
nær þó ekki yfir allar rannsóknir
sem fram fara hjá háskólakennur-
um, en langflestra rannsókna er þó
getið í skránni. Þar er að finna lýs-
ingar á viðfangsefnunum, hversu
lengi unnið hefur verið að þeim,
hverjir samstarfsaðilar eru o. fl.
Tilgangurinn með útgáfunni er
tvíþættur. í fyrsta lagi að kynna
hvaða rannsóknir fara fram á veg-
um Háskóla íslands. Hér er um svo
dreifða starfsemi að ræða að slík
samantekt er jafnvel nauðsynleg
fyrir Háskólann sjálfan.
í öðru lagi er rannsóknaskráin
eins konar handbók fyrir stofnanir,
fyrirtæki og einstaklinga sem vilja
fylgjast með hvaða rannsóknir eru
stundaðar af háskólakennurum og
hveijir standa að þeim.
— Hvert er hlutverk Rann-
sóknasjóðs háskólans?
Þessi sjóður á fyrst og fremst
að taka tillit til líklegs fræðilegs
gildis verkefnis. Ef einhver hug-
mynd er þess eðlis að hún sé
Sveinbjörn Björnsson
seljanleg ætti umsækjandi að geta
leitað til annarra um styrk. Tilgang-
ur Rannsóknasjóðs háskólans er að
styrkja grunnrannsóknir og mat
hans á verkefnum skal fyrst og
fremst fara eftir vísindagildi.
Háskólinn hefur haft sáralítið fé
til grunnrannsókna. Mestur hluti
háskólakennara hefur ekki haft
nema dagleg laun til rannsókna og
nær ekkert til kaupa á nauðsjmleg-
um rannsóknartækjum eða fyrir
launum aðstoðarmanna. Slíkan
munað hafa menn ekki getað leyft
sér nema við rannsóknir sem hægt
hefur verið að selja jafn óðum. Af
þessum sökum hafa grundvallar-
rannsóknir orðið útundan og er það
að sjálfsögðu hættuleg þróun til
lengri tíma litið. Þessu er Rann-
sóknasjóði háskólans ætlað að bæta
úr.
Ef Rannsóknasjóður styrktist
verulega gæti jafnframt orðið
möguleiki að laða unga mennta-
menn til landsins en á síðustu
áruatugum hafa íslenskir háskóla-
menn margir orðið að ráða sig við
erlenda háskóla til að geta stundað
rannsóknir í sérgreinum sínum.
Þessi sjóður verður hins vegar
ekki ráðandi um verkefnaval, það
verður eftir sem áður á valdi há-
skólakennara. Sjóðurinn mun hins
vegar hvetja til að ráðist sé í verk-
efni sem ekki er hægt að fá greidd
af atvinnulífinu. Hér er um að ræða
mjög þýðingarmikinn þátt í rann-
sóknarstarfi sem við höfum
vanrækt um of því ef enginn sinnir
grunnrannsóknum þá er hætt við
að grundvöllur hagnýtra rannsókna
verði ótraustur.
- bó
Fjarkennsla:
Hugmyndir uppi um
að fara nýjarleiðir
Rætt við dr. Jón Torfa Jónasson formann Fjar-
kennslunefndar háskólans.
Opnir háskólar sem
starfa með
fjarkennslusniði starfa
nú víða erlendis og geta
nemendur við þá tekið
háskólagráður án þess að
sækja fyrirlestra. Þessi
mál eru nú til athugunar
við Háskóla íslands og
hefur verið skipuð
sérstök Fjarkennslunefnd
til að athuga að hvaða
marki fjarkennsla á
heima í starf i Háskóla
Islands.
að eru margar og ólíkar
aðferðir notaðar við flar-
kennslu erlendis og
höfum við verið að skoða
að undanfömu hvaða
leiðir gætu hentað við okkar að-
stæður, sagði dr. Jón Torfí Jónasson
formaður Fjarkennslunefndar.
Hugmyndir almennings um fjar-
kennslu virðast mótaðar af kynnum
við einn þátt flarkennslu erlendis —
ég hef orðið var við að margir halda
að fjarkennsla byggist mest á miðl-
un kennsluefnis í sjónvarpi. Þetta
er sjálfsagt vegna þess að margir
hafa komist í kynni við „Open uni-
versity" í Bretlandi. Sannleikurinn
er sá að nemendur við „Open uni-
versity" veija minna en fimm
prósent námstíma síns í sjónvarps-
efni en yfir 95 prósent fer til lesturs
bóka og vinnu að verkefnum.
Þess má geta að yfírskriftin „Op-
inn háskóli" merkir fyrst og fremst
háskóli þar sem inntaka er bundin
fáum skilyrðum, t.d. væri hægt að
gera Háskóla íslands að opnum
háskóla með því einu að hætta að
hafa stúdentspróf sem inntökuskil-
yrði, án þess að kennsluháttum yrði
nokkuð breytt. Sömuleiðis mætti
breyta kennsluháttum í þá átt sem
tíðkast við Opna háskólan í Bret-
landi, en sá íslenski yrði ekki opnari
fyrir bragðið ef inntökuskilyrði yrðu
hin sömu og áður. Raunar er Há-
skóli íslands „opinn“ á breska vísu
þar sem öllum sem hafa stúdents-
próf er leyfður aðgangur en einung-
is lítill hluti breskra nemenda, sem
hafa formlegan rétt til inngöngu í
háskóla fá aðgang. Ástæðan fyrir
því að menn tala um „Opinn há-
skóla" þegar þeir eru í raun að tala
um íjarkennslu er sú að umræddur
háskóli, sem ekki hefur neinar
flöldatakmarkanir, styðst við ijar-
kennsluhætti. Hins vegar er það
rétt að íjarkennsla og opið kerfi fer
oft vel saman. Hér í Háskólanum
eru uppi hugmyndir um að opna
skólann í fleiri en einni merkingu
þess orðs.
- Hvernig er fjarkennslu þá
hagað?
Nemandi sem býr við fjarkennslu
þarf ekki að mæta á skólalóð til
þess að fá námsefni og leiðsögn,
en getur samt sem áður verið í
góðu sambandi við þá menntastofn-
un sem miðlar námsefninu. Efni-
smiðlun er ekki endilega bundin
sjónvarpi, eins og ég sagði áðan,
hún er miklu nær venjulegum bréfa-
skóla.
- Hver er þá munurinn frá
venjulegu gjálfsnámi?
Það fer ekki á milli mála að fólk
geti lært ýmislegt án þess að vera
í skóla en í sjálfsnám vantar hins
vegar oft verkstjóm, skipulag og
aga. Þar vantar líka leiðsögn (t.d.
leiðréttingar á verkefnum) sem er
mjög mikilvæg í öllu námi og reynt
er eftir mætti að byggja inn í Qar-
kennsluna. En hugmyndin um
ijarkennslu getur líka þýtt að ein-
faldlega er dregið úr mætingum í
skólann án þess að námsfyrirkomu-
laginu sé breytt að öðru leyti.
- Hvað um fjarkennslu hjá
Háskóla íslands?
Hér innan Háskólans hefur það
sjónarmið komið fram að magn fyr-
irlestra á fyrstu árum sé raun-
verulega of mikið. Ef til vill gæti
verið hagkvæmara að fyrirlesarar
notuðu fremur tímann til að búa
út lesefni sem kæmi nemendunum
að sama gagni og fyrirlestramir.
Slíkt fyrirkomulag gæti bæði hent-
að fólki sem býr í grennd við
Háskólann og einnig þeim sem búa
úti á landi. Með þessu móti yrði líka
betri nýting á kennsluhúnæði Há-
skólans en húsnæðisleysi hefur
verið vandamál hér um árabil.
Hér í Háskóla íslands hafa þessi
mál verið í athugun um nokkurt
skeið. Þegar er byijað að sveigja í
þessa átt í einu námskeiði og er
jafnvel hægt að stunda það án þess
að mæta reglulega hér í Háskól-
ann. Þetta námskeið sem er áfangi
til kennsluréttinda, er metið til 5