Morgunblaðið - 17.12.1986, Síða 24

u
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBBR 1986
British Airways loks-
ins orðið söluhæft
Flug
Gunnar Þorsteinsson
Stærsta alþjóðaflugfélag í
heimi, British Airways, verður
nær örugglega búið að skipta um
eigendur í upphafi næsta árs. í
versta falli gæti það dregist til
31. mars 1987, en þá lýkur fjár-
hagsári félagsins. Núverandi
eigandi er Rikissjóður Bretlands.
Væntanlegir kaupendur: Al-
menningur og fjárfestingasjóðir.
Ríkisstjóm íhaldsmanna hefur
lengi verið staðráðin í að selja
breska ríkisflugfélagið, British Air-
ways, til einkaaðila en ávallt hefur
eitthvað staðið í veginum. Það var
svo loksins í október sl. að ríkis-
stjómin tilkynnti að fyrirtækið væri
orðið hæft til sölu á almennum
markaði og einmitt um þessar
mundir stendur undirbúningur söl-
unnar hvað hæst. Breski sam-
gönguráðherrann, John Moore,
hefur m.a. sagt af þessu tilefni, „að
British Airways stefni að því að
vera besta og best rekna flugfélag
í heimi og að það geti einungis orð-
ið ef fyrirtækið losnar undan þeim
hömlum sem fylgja því að vera í
Boeing 747-400 risaþota, en Brit-
ish Airways hefur pantað 28
slikar vélar. Það er stærsta ein-
staka pöntun sem Boeing-flug-
vélasmiðjumar hafa móttekið ef
miðað er við verðgildi, samtals
4,1 milljarður doUara, eða 164
miUjarðar ísl. kr. British Airways
fær fyrstu véUna eftir tæp þijú
ár. TU samanburðar má geta
þess að British Airways er metið
eigu opinberra aðila".
Þó að ríkisstjómin hafí einsett
sér að selja ríkisflugfélagið, sem
og raunar önnur stór ríkisfyrir-
tæki, hefur hún ávallt verið
tvístígandi þegar til hefur átt að
taka því ávallt hafa einhver ljón
verið í veginum. í fyrsta lagi stóð
það lengi í vegi fyrír sölunni að
Bretum tókst ekki að losa British
Airways undan málarekstri fyrir
bandarískum dómstólum en þar í
landi sætti félagið, ásamt nokkrum
öðrum stórflugfélögum, ákæru um
brot á bandarískum lögum um
hringamjmdun og einokunarstarf-
semi. Þessi kæra barst í kjölfar
þess að Laker Airways-flugfélagið
varð gjaldþrota, svo sem heims-
frægt er orðið. En af hálfu British
Airways náðust sættir á lægri
dómsstigum fyrir nokkrum misser-
um. En þá var komið til annað
atriði sem varð að leysa áður en
unnt yrði að selja fyrirtækið. Það
varðaði endumýjun á gagnkvæm-
um loftferðasamningum við
Bandaríkin, sem féllu úr gildi í júlí
sl. í september sl. náðust nýir
þriggja ára loftferðasamningar milli
rílqanna og náðu Bretar fram flest-
um sínum kröfum og vildu ekki
ganga eins langt í öjálsræðisátt og
Bandaríkjamenn. Þar með fékk til-
lagan um sölu British Airways byr
undir báða vængi — ekkert var
lengur í veginum.
Þyrludeildin
þegar seld
í september sl. var gengið frá
sölu þyrludeildar British Airways
eftir margra mánaða samningaum-
leitanir því það var í maí á þessu
ári sem fyrst var tilkynnt að þyrlu-
deildin yrði seld sérstaklega.
Þyrludeildin, sein var með 31 þyrlu
í rekstri, var sejd fyrir 13,5 milljón-
ir punda (783 fnilljónir ísl. kr.) og
var kaupandinrí skoskt fyrirtæki
sem nefnist SDR Helicopters. Fyrir-
tæki þetta er í eigu ekki óþeklrtari
aðila en dagblaðanna Daily Record
og Sunday Mail og fjölskyldu Ro-
berts Maxwell, blaðakóngsins
fræga.
Færri en dýrari þyrlur fram-
leiddar næsta áratuginn
Næsta áratuginn er líklegt
að jafnvægi riki í þyrlufram-
leiðslu þó að framleiddar verði
færri þyrlur til borgaralegra
nota en undanfarin ár. Á móti
er spáð hærra verðgildi her-
þyrlna. Þetta kemur m.a. fram
i nýrri bandariskri spá sem
unnin var á vegum fyrirtækis-
ins Forecast Associates.
Að undangenginni yfírgrips-
mikilli rannsókn á þyrluiðnaði
heimsins, spáir fyrirtækið að
16.459 þyrlur verði framleiddar á
tímabilinu 1986 til 1995 og áætl-
ar andvirði þeirra 55 milljarða
dollara, en það jafngildir um 2.200
milljörðum ísl kr. (verðlag 1986).
Þessi áætlaða tíu ára heildarfram-
leiðsla er tíu sinnum meiri en
framleiðslan á síðasta ári og því
draga spámennimir þá ályktun
að ársframleiðslan verði hlutfalls-
lega minni í gegnum tímabilið
’86—’95.
Heildarverðmæti nýrra þyrlna
mun samkvæmt spánni aukast um
40% á ári, úr 5,4 milljörðum doil-
ara (216 milljörðum ísl. kr.) árið
1986 í 7,5 milljarða dollara (300
milljarða ísl. kr.) árið 1995. Þessa
aukningu má fyrst og fremst rekja
til hermarkaðarins, enda talið að
þyrluiðnaðurinn muni á spártíma-
bilinu sjá fram á nokkur ný
verkefni á hemaðarlega sviðinu.
í þessu sambandi er einkum rætt
um endurbætur á núverandi her-
þyrlukosti en sá annmarki er á
að ennþá er eftir að útvega fjár-
magn til þessara endurbóta. Þá
segir í bandarísku spánni, að
sívaxandi kostnaður við að þróa
nýja tækni og aðrar nýjungar
hafí seinkað þeim eða hreinlega
orðið til þess að hætt hefur verið
við sumar nýjungamar, a.m.k. í
bili. Að sjálfsögðu mun áfram
verða unnið að því að þróa ýmsar
nýjungar, en talið er að engar
þeirra sem nú em efstar á baugi
muni komast í almenna fram-
leiðslu á spártímabilinu.
Vandamál og
fleiri framleiðendur
Forecast Associates telur að
vandamálin sem hijá borgaralegt
þyrluflug séu mun flóknari en þau
sem varða herflugið. Lækkunin
sem orðið hefur á heimsmarkaðs-
verði olíuafurða hefur nánast
slegið botninn úr þeim anga þyrlu-
markaðarins sem lýtur að
olíurannsóknarflugi og ýmsu
þjónustuflugi fyrir olíuiðnaðinn. Á
almennum fyrirtækjamarkaði eru
nýtísku skrúfuþotur, sem eru
hraðskreiðar, spameytnar og
langfleygar, orðnir keppniautar
þyrlnanna. Lög sem takmarka
þyrlurekstur á fjölfömum flug-
völlum ásamt því að hugsanlega
verður felldur niður skattaafslátt-
ur til bandarískra fyrirtækja
vegna fjárfestinga í þyrlum og
flugvélum eru nefndar sem ástæð-
ur sem hafa verulega dregið úr
áhuga fyrirtækja á að íjárfesta ‘
eigin þyrlum.
Á undanfömum 20 árum hefur
orðið sú gmndvallarbreyting í
þyrluiðnaðinum að framleiðend-
um hefur flölgað nokkuð. Um
miðjan sjöunda áratuginn drottn-
uðu fá stórfyrirtæki yfir þyrluiðn-
aði heimsins en í dag er þessu
þannig farið að 41 fyrirtæki í a.
m.k. 22 löndum fást við þyrlu-
framleiðslu, stórfyrirtæki,
smíðaleyfíshafar og samtök
tveggja eða fleiri þyrlusmiðja.
Nokkrir fyrrum smíðaleyfíshafar
hafa t.d. orðið sjálfstæðir fram-
leiðendur og keppa nú orðið við
fyrirtækin sem einu sinni seldu
þeim smíðaleyfí.
Miðað við fjölda þyrlna býst
Forecast Associates við að Aéro-
spartiale í Frakklandi verði, sem
nú, stærsti þyrluframleiðandi
heims með sjöunda hluta heims-
markaðarins árið 1995. Á eftir
koma Bell, McDonnell Douglas
(Hughes), Sikorsky, Agusta og
Boeing-Vertol. En sé hinsvegar
miðað við verðmæti þyrlnanna er
Sikorsky spáð fyrsta sætinu og
haldi því núverandi stöðu sinni
og ráði árið 1995 yfír næstum
fjórðungi heimsmarkaðarins.
Næst koma McDonnell Douglas,
Bell/Boeing-Vertol, Aérospatiale,
Bell og Agusta.
Á næstu 10 árum er spáð að framleiddar verði 16.459 þyrlur fyrir 2.200 miRjarða ísl. kr. á nú-
virði. Spáð er að Aerospatiale framleiði flestar þyrlurnar en að Sikorsky verði í fyrsta sætinu, sé
miðað við verðmæti. Á myndinni má sjá Sikorsky UH-60A Black Hawk-þyrlur frá Bandaríkjaher,
en síðan þær voru teknar í notkun, árið 1978, hefur Bandarfkjaher fest kaup á liðlega 700 slíkum
þyrlum.
á 58 milljarða ísl. kr. Nú eru 30
Boeing 747 þotur í flota British
Airways.
Hlutabréfín í British Airways
verða boðin almenningi, fjárfest-
ingasjóðum og starfsfólki félagsins,
en ríkisstjómin á eftir að ákveða
hið endanlega söluverð. Þó er
ákveðið að gefa starfsfólkinu kost
á ódýrari hlutabréfum en verða seld
á almennum markaði og einnig má
gera ráð fyrir því að starfsfólkið
fái einhver bréf ókeypis. Hluti bréf-
anna, líkast til um flórðungur,
verður seldur á verðbréfamörkuðum
í Bandaríkjunum og á meginlandi
Evópu. Einnig liggur alveg ljóst
fyrir, að British Airways mun áfram
verða að meirihluta í eigu breskra
aðila og hyggst ríkisstjómin ábjnrgj-
ast að svo verði um ófyrirsjáanlega
framtíð. „Það verður ekki hvikað
frá bresku eignarhaldi," segir
Moore samgönguráðherra og hefur
útskýrt að réttindi British Airways
til að fljúga samkvæmt gagnkvæm-
um loftferðasamningum Bretlands
og annarra landa byggjast á því
grundvallaratriði að um breskt fé-
lag sé að ræða.
í tengslum við söluna á ríkis-
flugfélaginu verður efnt til gríðar-
legrar auglýsinga- og kynningar-
herferðar og er áætlað að veija 5
milljónum punda (290 milljónum
ísl. kr.) í því skyni. Þar af er ráð-
gert að veija 3,5 milljónum punda
(203 milljónir ísl. kr.) í sjónvarps-
auglýsingar undir stjóm einnar
þekktustu auglýsingastofu heims,
Saatchi & Saatchi. Sérstök áhersla
verður lögð á að upplýsa um þá
starfsemi British Airways sem ekki
telst til hins eiginlega flugreksturs.
T.d. verður kastljósinu beint að
þeirri staðreynd, að ýmsar deildir
fyrirtækisins velta árlega um 450
milljónum punda (26,1 milljarður
ísl. kr.) án þess að fljúga með nokk-
um einasta farþega. í þessu
sambandi má nefna rekstur tölvu-
miðstöðvar, viðhalds- og verkfræði-
verkefni fyrir aðra aðila og ekki
síst fraktflutninganetið sem þykir
ákaflega vel skipulagt.
British Airways metið á
58 milljarða ísl. kr.
Heildarvelta British Airways á
síðasta fjárhagsári, þ.e. til 31. mars
1986, var nálægt 3,2 milljarðar
punda (185,6 milljarðar ísl. kr.) en
það er rúmlega 200 milljóna punda
(1,2 milljarðar ísl. kr.) tekjuafgang-
ur af sjálfum flugrekstri fýrirtækis-
ins. Fyrstu þijá mánuði yfirstand-
andi flárhagsárs varð British
Airways fyrir miklum skakkafollum
vegna Lýbíudeilunnar, kjamorku-
slyssins f Sovétríkjunum og vegna
þess að sprenging varð í aðalsölu-
skrifstofu félagsins í miðborð
Lundúna. í kjölfar þessara válegu
atburða rigndi afþöntunum inn frá
bandarískum ferðamönnum og svo
dæmi sé tekið, má nefria að á að-
eins einum degi afpöntuðu 25
þúsund manns. Hinsvegar hefur
tekist með miklu markaðsátaki f