Morgunblaðið - 11.01.1987, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 1987

LEIKFELAGIÐ VIÐ TJORNINA
Leikfélag Reykjavíkur
AFMÆLISSÝNING LEIKFÉLAGS REYKJAVÍKUR:
Dagur vonar
eftir BIRGJ SIGURÐSSON
í tilefni af 90 ára afmæli sínu býður Leikfélag Reykjavíkur upp
á tvær sýningar. Önnur þeirra er „Djöflaeyjan“, leikgerð eftir sögum
Einars Kárasonar, og verður sú sýning í LR—skemmunni við Kapla-
skjólsveg. Hin sýningin er „Dagur vonar“ eftir Birgi Sigurðsson og
er frumsýningin á því verki á sjálfan afmælisdaginn, 11. janúar.
Dagur vonar er nokkurs konar
uppgjör milli einstaklinga og eiga
átökin sér stað innan fjölskyldu.
Þótt hér sé um eina fjölskyldu að
ræða eru væntingar einstakling-
anna ólíkar og hagsmunir skarast.
Leikritið gerist í Reykjavík á sjötta
áratugnum og átökin og alvaran
eru næsta áþreifanleg í verkinu.
Stefán Baldursson, leikhússtjóri, er
leikstjóri verksins og blm. Morgun-
blaðsins spurði hann hvers vegna
Leikfélagið hefði valið alvarlegt
átakaverk sem afmælissýningu
sína.
„Fyrst og síðast af því okkur
fannst þetta gott leikrit. Við erum
með töluvert af léttu efni í gangi í
vetur. í haust vorum við með „Upp
með teppið Sólmundur", gaman-
samt yfírlit yfir sögu Leikfélagsins.
Síðan erum við enn með sýningar
á „Landi míns föður" og þetta er
annað árið sem það gengur. Nú,
„Djöflaeyjan" er leikrit í léttum dúr
og við ætlum að frumsýna það í
febrúar. En' í sambandi við alvöru
og átök má segja að það sé alltaf
mikil gleði í alvörunni. Það má
kannski segja að alvaran sé upp-
spretta gleðinnar.
Við byrjuðum að skoða þetta
verk í maí í fyrra. Þá hittist hópur-
inn sem að því stendur. Við lásum
þetta saman og svo var þetta að
geijast í okkur í sumar og f haust
vorum við vel í stakk búin að byrja
að æfa. Birgir hefur verið mikið
með okkur á æfrngum, en það er
orðið mjög algengt að höfundar
fylgist með þegar verið er að æfa
verk þeirra. Það er í rauninni nauð-
synlegt að höfundurinn sé til staðar,
Valur Gíslason, Arndís Björnsdóttir og Brynjólfur Jóhannesson f
Stundum kvaka smáfuglar, sem frumsýnt var 23. nóvember 1933.
Emilía Borg í hlutverki Lissie Larrabee og Hildur Kalman í hlut-
verki Therese i Sherlock Holmes, frumsýnt 23. nóvember 1939.
og verið var að æfa í tómu húsi,
voru leikaramir í vetrarfrökkum,
með húfur, vettlinga og trefla, því
þótt báðir ofnar væru rauðglóandi
var húsið svo óþétt og kalt að ekki
dugði að standa lengra en 3 metra
frá ofninum.
Oft var erfitt að fá húsgögn sem
nota þurfti í sýningum. Engar hús-
gagnaverslanir voru í Reykjavík.
Það hefði þó ekki komið að notum,
því enga hafði leikfélagið geymsluna
fyrir leikmuni. Fóru leikarar oft um
allan bæ til að fá lánuð húsgögn.
Ókunnugt fólk var þó ekkert áfjáð
að lána húsgögn sín svo oft urðu
leikaramir að tæma sínar eigin íbúð-
ir svo hægt yrði að koma sýningum
á fjalimar.
Stofnun leikfélagsins og starfinu
fyrstu árin var mjög misjafnlega
tekið. Þann 22. desember 1897 var
sagt frá starfsemi þess í ísafold:
„Leikfélag Reykjavíkur heitir flokk-
ur manna, karla og kvenna, sem er
farinn að halda uppi gleðileikjum í
húsi Iðnaðarmannafélagsins, byrjaði
á laugardaginn var. Frammistaðan
er mjög misjöfn, góð hjá sumum, en
í lakara lagi hjá öðmm. Söngurinn
Úr Fjalla—Eyvindi, sem frumsýnt var 2. febrúar 1940, Friðfinnur
Guðjónsson, Jón bóndi og Gunnþórunn Halldórsdóttir, kona Jóns
bónda.
ur, sem meira og minna höfðu
fengist við leikstarfsemi. Auk þess
töldust til stofnenda fimm meðlimir
Iðnaðarmannafélagsins, sem kjömir
vom af hálfu þess, til að koma fram
sem samningsaðilar gagnvart leigj-
endum hússins og ýmsu fleiru þar
að lútandi. Þeir vom starfslausir
meðlimir í leikfélaginu, höfðu mál-
frelsi á fundum, en ekki atkvæðis-
rétt.
Fyrsta sýning leikfélagsins var
18. desember 1897 þegar sýndir
vom tveir gamanleikir. Það vom
„Ferðaævintýrið“ eftir Amesen og„
Ævintýrið í Rosenborgargarði" eftir
Heiberg. Varla er hægt að segja að
leikið hafi verið í hagnaðarskyni
fyrstu árin, heldur var leikið
ánægjunnar vegna. Sú þóknun sem
fólkið fékk var ein til fímm krónur
á kvöldi, eftir stærð sýningar. Það
þótti gott að ná 100 krónum á ári
í leikhúsinu, en sæmileg árslaun
vom talin 1.000—1.200 krónur. Ekki
var því hægt að tala um atvinnuleik-
hús í eiginlegri merkingu.
Aðbúnaður í Iðnó var heldur bág-
borinn á þessum fmmbýlingsáram
leiklistarinnar í því húsi. I gangi sem
lá fyrir framan búningsherbergi
karlanna héngu oft ýmiskonar mat-
væli niður úr loftinu, svo sem
kálfsskrokkar, rjúpur og fleira, svo
menn urðu að renna sér á rönd milli
matarbirgðanna, til þess að komast
inn í fremra herbergið. Búnings-
herbergin vom ómáluð og glugga-
laus. Húsið stendur á eystri bakka
Reykjavíkurtjamar og fyrstu árin
var engin uppfylling mílli tjamarinn-
ar og húshliðarinnar, sem sneri að
tjöminni. Afleiðingin varð því sú,
að vatn síaðist gegnum vegginn og
inn í kjallara hússins, inn í búnings-
herbergi leikaranna.
Leiksvið og búningsklefar vom
lýst upp með steinolíulömpum, vana-
legum eldhúslömpum. Þegar húsið
fylltist byrjuðu lampamir að ósa,
strókamir stóðu í háa loft upp úr
lömpunum og senumennimir þurftu
alltaf, við og við, að vera að hlaupa
til og draga niður í lömpunum. í
salnum var einn kolaofn og annar á
sviðinu. Þegar frost og kuldi var úti
Aðdragandinn að
stofnun Leikfélags
Reykjavíkur var vetur-
inn 1895-1896 þegar
myndaður var lítill
leikflokkur undir for-
ystu Stefáns Runólfs-
sonar, prentara, sem
hélt uppi sjónleikjum í
Góðtemplarahúsinu.
Voru flestir þeirra fé-
lagar úr stúkunum
Einingin og Verðandi.
Leikhópurinn sýndi
aðallega smágaman-
leiki og var mikil
aðsókn að þeim.
Þegar lokið var smíði Iðnað-
armannahússins veturinn
1896-1897, þurfti Iðnað-
armannafélagið að tryggja
sér leigjendur, til þess að ná í tekj-
ur, svo húseignin gæti borið sig sem
best. Það hafði verið innréttaður í
húsinu rúmgóður samkomusalur
með leiksviði fyrir öðram enda,
miklu stærri en menn höfðu áður
átt að venjast hér. Þetta hafði verið
gert með það fyrir augum, að gefa
þeim, er við sjónleiki vildu fást, betra
húsnæði en annars staðar var völ á
í bænum og draga þannig teikina
að sér, í von um, að það gæti orðið
tekjulind fyrir húsið fyrst um sinn.'
Iðnaðarmannafélagið vildi einnig
fá í sínar hendur leiktjaldasjóð bæj-
arins með leiktjöldum þeim og
búningum, er honum fylgdu. Til
þess að þessu yrði framgengt, varð
að stofna leikfélag, samkvæmt
reglugerð leiktjaldasjóðsins. Stjóm
Iðnaðarmannafélagsins fór þess því
á leit við nokkra, sem á undangengn-
um ámm höfðu verið viðriðnir
sjónleiki í Góðtemplarafélaginu, að
fara til helstu leikenda í bænum og
heyra undirtektir þeirra um stofnun
leikfélags. Arangurinn skilaði sér
þegar Leikfélag Reykjavíkur var
stofnað 11. janúar 1897.
Stofnendur félagsins vom fjórtán
að tölu. Vom það allt karlar og kon-