Morgunblaðið - 25.03.1987, Qupperneq 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. MARZ
Skýrsla um hernaðaruppbyggingu Sovétmanna:
Gífurleg aukning á
velflestum sviðum
Washington, AP.
Reuter
Dean Paul Martin (t.v.) ásamt fyrri konu sinni, brezku leikkonunni
Olivia Hussey, og föður sínum, Dean Martin, leikaranum heims-
kunna. Myndin var tekin árið 1971 að loknu brúðkaupi Martin og
Hussey.
Sonur Dean Martin
fórst með orrustuþotu
Washington, AP.
SOVETMENN styrktu herafla
sinn verulega á siðasta ári og
komu fyrir háþróuðum vopna-
búnaði sem dregur verulega úr
möguleikum Vesturlanda til að
afstýra átökum. Þetta eru helstu
niðurstöður skýrslu bandaríska
varnarmálaráðuneytisins, sem
birt var í gær.
Þetta er í sjötta skipti sem varn-
armálaráðuneytið birtir skýrslu um
herafla Sovétmanna. Skýrslan er
159 síður að þessu sinni. Segir í
henn að 15 til 17 prósent af vergri
þjóðarframleiðslu Sovétríkjanna
renni til hermála, samanborið við
Gengi gjaldmiðla
London, AP.
BANDARÍKJADOLLAR hækk-
aði á ný síðdegis í gær, eftir að
hafa snarlækkað fyrr um morg-
unin og komist neðar gagnvart
japanska jeninu en nokkru sinni
eftir stríð. Talið er, að seðla-
banki Japans hafi komið dollarn-
um til hjálpar og keypt 1,5-2
milljarða dollara.
Síðdegis í gær kostaði sterlings-
pundið 1,6125 dollara (1,6155) og
hafði því lækkað gagnvart dollam-
um frá því daginn áður. Annars var
gengi dollarans þannig, að fyrir
hann fengust 1,8215 vestur-þýzk
mörk (1,8220), 1,52175 svissneskir
frankar (1,5242), 6,0645 franskir
frankar (6,0600), 2,0530 hollenzk
gyllini (2,0565), 1.294,00 ítalskar
lírur (1.294,875), 1,30745 kanadí-
skir dollarar (1,3065) og 149,255
jen (150,20).
Verð á gulli lækkaði í London
og var 408,10 dollarar hver únsa
(408,30).
sex prósent af framleiðslu Banda-
ríkjamanna.
I skýrslunni segir að Sovétstjórn-
in hafi aukið kjarnorkuherafla sinn
og fjölgað kafbátum og þyrlum
„langt umfram það sem telja má
eðlilegt". Þá veija Sovétmenn meiri
fjármunum til þróunar og smíði
geimvopna en Bandaríkjamenn og
segir í skýrslunni að sovéskum
vísindamönnum hafi tekist að skjóta
leysigeislum að skotmörkum í lofti
og á jörðu niðri. Fullyrt er að leysi-
geislum hafi verið beint að far-
þegaflugvélum og að þeir kunni að
hafa skaðað sjón viðkomandi flug-
manna.
Sovétmenn ráða nú yfir rúmlega
100 langdrægum kjamorkuflaug-
um af gerðinni SS-25 sem búnar
eru einum kjamaoddi og er þessum
flaugum beint að Bandaríkjunum.
Þá verður brátt komið fyrir færan-
legum SS-X-24 flaugum. Þær
draga um 10.000 kílómetra og get-
ur hver þeira borið tíu kjarnaodda.
Ennfremur hafa vísindamenn unnið
að smíði nýrrar SS-18 flaugar.
Slíkar flaugar bera að minnsta kosti
tíu kjarnaodda. Þær eru langdræg-
ar og jafnframt öflugustu kjarn-
orkuflaugar sem sovéski heraflinn
ræður yfir. I skýrslunni segir að
tilraunir með nýju SS-18 flaugina
hafi ekki gengið sem skyldi. Einnig
er unnið að því að bæta nákvæmni
meðaldrægra SS-20 flauga í Evr-
öpu. „Unnið er að smíði nýrrar og
fullkomnari SS-20 flaugar og er
hugsanlegt að því verki verði lokið
á næsta ári,“ segir í skýrslu vamar-
málaráðuneytisins.
Fullyrt er að Sovétmenn hafi að
undanfömu unnið að því að bæta
varnir umhverfis Moskvu með því
að þróa nýja gerð flugskeytis sem
gengur undir nafninu „Gazelle".
Flugskeyti þetta er sagt mjög hrað-
fleygt og er því ætlað að granda
þeim kjamorkuflaugum sem
Bandaríkjamenn myndu hugsan-
lega skjóta að höfuðborginni á
átakatímum.
A síðasta ári var fjórða kaf-
bátnum af gerðinni „Delta IV“
hleypt af stokkunum. Bátar þessar-
ar gerðar bera 16 langdrægar
SS-N-23 flaugar , sem draga 8.300
kílómetra. Ennfremur ræður sov-
éski flotinn nú yfir fimm kafbátum
af gerðinni „Typhoon" en þeir em
búnir 20 langdrægum SS-N-20
flaugum, sem unnt er að skjóta að
skotmörkum í Bandaríkjunum úr
djúpum sjávar i nágrenni við Sov-
étríkin.
Flugher Sovétmanna hefur nú á
að skipa 55 langdrægum sprengju-
flugvélum af gerðinni „Bear“ í stað
40 áður. Vélar þessar hafa verið
búnar AS-15 stýriflaugum. Á
síðasta ári var áfram unnið að til-
raunum með „Blackjack" sprengju-
vélina, sem talin er hraðfleygari en
BlB-vélin, nýjasta sprengjuflugvél
Bandaríkjamanna. í skýrslunni er
einnig fjallað um nýjar og öflugri
þyrlur sovéska flughersins.
Margra þeirra vopna sem hér
hafa verið nefnd hefur verið getið
í fyrri skýrslum varnarmálaráðui-
neytsins. „Tækniþekkingu Sovét-
manna fleygir fram með hveiju
árinu. Bæði hefur þeim tekist að
komast yfír vestræna þekkingu auk
þess sem tæknikunnátta þeirra hef-
ur tekið stórstígum framförum,“
segir í skýrslunni. „Yfirburðum
okkar (þ.e. Bandaríkjamanna) á
sviði tækniþekkingar er ógnað.
Greinilegt er að Sovétmenn geta
samtímis ógnað öryggishagsmun-
um okkar víða um heim,“ segja
höfundar skýrslunnar.
DEAN Paul Martin, 35 ára sonur
samnefnds leikara, beið bana í
flugslysi í Kaliforníu sl. laugar-
dag, samkvæmt áreiðanlegum
heimildum í varnarmálaráðu-
neytinu í Washington.
Martin flaug orrustuþotu af gerð-
inni Phantom F4-C í bandaríska
þjóðvarðliðinu. Hann var við flu-
gæfingar við San Bernardino-fjöllin
austur af Los Angeles þegar þotan
hvarf skyndilega af ratsjám. Leit
að flakinu hefur engan árangur
borið ennþá vegna veðurs og erfiðra
aðstæðna. Hins vegar er talið úti-
lokað að Martin og aðstoðarmaður
hans hafi komizt lífs af og að ákveð-
ið hefði verið að telja þá af.
Martin er fyrrverandi söngvari í
popphljómsveit. Hann lætur eftir
sig 13 ára son, Alexander, sem
hann átti með fyrri konu sinni,
brezku leikkonunni Olivia Hussey.
Alexander fór með föður sínum til
March-flugstöðvarinnar og fylgdist
með er hann flaug af stað í æfinga-
flugið örlagaríka. Eftir skilnaðinn
við Hussey gekk Martin að eiga
bandarísku skautadrottninguna
Dorothy Hamill en þau skildu einn-
'g-
Indland:
Misheppnað
geimskot
Nýju Dehlí, AP, Reuter.
INDVERJAR skutu gelmflaug á
loft í gær en tókst ekki betur til
en svo að bilun kom upp eftir
tvær mínútur og steyptist hún
niður í Indlandshaf og sökk.
Eldflaugin er fyrsta langdræga
flaugin, sem Indvetjar skjóta á loft.
Átti hún að koma gervihnetti á
braut en það mistókst einnig.
Alexander Haig vill verða forsetaefni repúblikana:
Olíklegur til að vinna
slaginn innan f lokksins
Hefur mikla reynslu en hefur ekki
nógu góða ímynd í hugum f ólks
Alexander Haig tilkynnir, að hann hyggist sækjast eftir útnefn-
ingu Repúblikanaflokksins sem forsetaefni hans í forsetakosning-
unum á næsta ári.
Washington. Reuter, AP.
ALEXANDER Haig, fyrrum
utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, hefur ákveðið að gefa
kost á sér sem frambjóðandi
repúblikana i forsetakosning-
unum á næsta ári. Skýrði hann
frá þessu á fréttamannafundi
í New York í gær og lagði
áherslu á störf sín í þágu þjóð-
arinnar og fyrrverandi forseta.
Haig hefur að því leyti sérstöðu
meðal þeirra, sem sækjast eftir
að verða forsetaefni Repúblik-
anaflokksins, að hann er sá
eini, sem gagnrýnt hefur Reag-
an forseta.
Á blaðamannafundinum viður-
kenndi Haig, að á þessari stundu
væri hann ekki manna líklegastur
til að vinna slaginn innan flokks-
ins en sagði, að hann vildi og teldi
sig hafa hæfileika til að veita
bandarísku þjóðinni forystu.
„Æðsta hlutverk forsetans er
að vera leiðtogi og til þess að
vera fær um það þarf hann að
eiga sér hugsjón, vera viss um,
að hann beijist hinni góðu baráttu
í þágu allrar þjóðarinnar," sagði
Haig.
Haig, sem er 62 ára að aldri,
hefur verið hershöfðingi í land-
hernum, yfirmaður Atlantshafs-
bandalagsins og starfsmanna-
stjóri í Hvíta húsinu var hann á
hinum dimmu dögum Watergate-
hneykslisins. Haig skoraði nýlega
á landa sína að fylkja sér um for-
setann þrátt fyrir vopnasölumálið
og sagði, að Reagan hefði „endur-
vakið hinn ameríska anda“. Hefur
hann sjálfur tekið þannig til orða,
að hann sé „einlægur stuðnings-
maðUr Reagans - en ekki gagn-
rýnislaus“.
Gagnrýni hans hefur m.a. falist
á ásökunum um, að stjómin hafi
klúðrað málum í sambandi við
fangelsun bandaríska blaða-
mannsins Nicholas Daniloff og
glutrað niður gullnu tækifæri á
Reykjavíkurfundinum. Hann hef-
ur einnig farið hörðum orðum um
fjárlagahallann, sem hefur tvö-
faldast í tíð Reagans. Gagnrýni
af þessu tagi er varasöm fyrir
hvern repúblikana því að þótt vin-
sældir Reagans hafí minnkað
vegna vopnasölumálsins nýtur
hann enn mikils stuðnings meðal
þjóðarinnar og ekki síst innan síns
eigin flokks.
Haig var utanríkisráðherra
fyrsta hálfa annað árið af forseta-
tíð Reagans og hafði gengið á
ýmsu milli þeirra áður en hann
sagði af sér í júní árið 1982. Var
hann ekki sammála Reagan um
utanríkisstefnuna í einstökum at-
riðum, vildi t.d. ekki setja sig upp
á móti því, að Evrópuþjóðimar
seldu Sovétmönnum ýmsan búnað
vegna gasleiðslunnar frá Síberíu.
Haig er annar repúblikaninn,
sem hefur ákveðið að sækjast eft-
ir útnefningu flokksins sem
forsetaefni en hinn er Pierre du
Pont, fyrrum ríkisstjóri í Delaw-
are. I skoðanakönnunum innan
flokksins kemur hins vegar fram,
að George Bush, varaforseti, nýt-
ur mests fylgis þótt hann hafí
ekki formlega tilkynnt framboð
sitt. Aðeins 5% repúblikana hafa
hingað til nefnt Alexander Haig.
Haig hefur ýmislegt á móti sér
í þeim slag, sem nú tekur við hjá
honum, einkanlega sína eigin
ímynd í hugum fólks. Hann hafði
einu sinni orð á sér fyrir að vera
kaldur og rólegur og láta sér
hvergi bregða þótt á móti blési
en honum brást heldur betur
bogalistin í þessum efnum eftir
banatilræðið við Reagan í mars
árið 1981. Þá kom hann á hlaup-
um inn í fréttamannaherbergið í
Hvíta húsinu og tilkynnti allri
þjóðinni skjálfandi röddu, að „hér
eftir verð ég við stjómvölinn".
Reiddust margir þessu frumhlaupi
hans.
Annað, sem vinnur gegn Haig,
er það málfar, sem hann hefur
tamið sér, skringilegt orðalag og
oft orðaruglingur, einhvers konar
kansellistíll, sem fréttamenn kalla
„Haigmál". Hann kann þó að slá
á létta strengi og gerir stundum
óspart grín að sjálfum sér. Á
blaðamannafundinum sagði hann
t.d., að hann hefði ákveðið að
sækjast eftir forsetaembættinu
þegar hann sá auglýsingu í at-
vinnudálkum New York Times þar
sem auglýst var eftir manni vegna
starfs, sem yrði laust á árinu
1988.