Morgunblaðið - 27.03.1987, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. MARZ
lf>
SAMBAND EFNAHAGS OG HEILSUFARS
HEALTH, HIGHER EDUCATION AND THE
COMMUNITY. REPORT OF AN INTERNATIONAL
CONFERENCDE OF OECD PARÍS, 1975.
Mynd 1: Þótt efnaleg velmegun sé undirstaða þróunar þá er ofgnóttin ekki eftirsókn-
arverð.
MEÐALÆVI KARLA OG KVENNA EFTIR ALDRI
Á ÁRUNUM 1850-1978
1860 1900 1940 1980
MANNFJÖLDI, MANNAFLI OG TEKJUR.
FRAMKVÆMDARSTOFNUN RÍKISINS, ÁÆTLUNNARDEILD.
Mynd 7: Meðalævin óx hraðast á fyrri hluta aldarinnar. Frá 1950 hefur aukning
meðalævinnar verið mjög lítil.
1900 1970
HEIMILD: UM HEILBRIGÐISFRÆÐSLU OG HEILSUUPPELDI í SKÓLUM
MENNTAMÁLARÁOUNEYTIÐ 1986
Mynd 2: Langvinnir sjúkdómar aukast en skammvinnir minnka. Sjúkrakostnaður breyt-
ir engu um það hve ört ný sjúkdómstilvik birtast.
SJÚKDÓMSSPEGILLINN:
BREYTINGAR Á 20. ÖLDINNI
Mynd 3: Á þessari öld hafa orðið miklar breytingar á tiðni sjúkdóma. Nútímasam-
félagshættir hafa skapað nýjan vanda.
BRÁTT HJARTADREP í REYKJAVÍK
FJOLDI
500
400
300
200
100
1976-1985
3 LANDSPÍTALINN
1 BORGARSPÍTALINN
mHII LANDAKOT

mm
sM m
m®:
‘Mm
i
:W:'xv vX:
vj
• • •i
■ I
|p: &
y

7
Sííí*
!«ISÍ
im**
liÍ
z

iííss:
ÍSSS
ir

I
illii
1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985
HEIMILD-.ÁRSSKÝRSLUR STOFNANANNA 1976-1985
Mynd 8: Fjöldi sjúklinga innlagður vegna bráðrar kransæðastíflu á sjúkrahúsum í Reykjavík 1976—1985.
1950—1978 heldur en á tímabilinu
1920—1950. Sé samlíkingin við
ísjakann notuð áfram táknar þetta
að ísmyndunin fyrmefnda tímabilið
(1950—1978) hefur valdið því, að
jakinn reis hraðar það tímabil held-
ur en 30 árin á undan (1920—1950).
Kransæðasjúkdómur er einn
hinna svonefndu menningarsjúk-
dóma. Samkvæmt tilgátunni um
aukin áhrif neikvæðra samfélags-
þátta ættu tölur um sjúkleika af
völdum þessa sjúkdóms að fara
vaxandi. Mynd 8 sýnir fjölda tilvika
af bráðu hjartadrepi, sem voru lögð
inn á sjúkrahús í Reykjavík á tíma-
bilinu 1976—1985. A þessu tímabili
fjölgaði tilvikum af bráðu hjarta-
drepi úr 300 1976 í 450-500 árið
1984-1985.
Ætla má að tvennt eigi mestan
þátt í aukningu bráðs kransæða-
sjúkdóms á sjúkrahúsum í
Reykjavík, þegar frá er talin hlut-
fallsleg fjölgun aldraðra á tímabil-
inu:
a) Fjölgun nýrra tilfella kransæða-
sjúkdóms þ.e. aukið nýgengi
sjúkdómsins.
b) Dauðsföllum af völdum bráðrar
kransæðastíflu fækkar vegna
bættrar meðferðar sem leiðir til
þess, að sá sem fær sjúkdóminn
hefur auknar lífslíkur. Aftur á móti
getur sá hinn sami fengið fleiri
bráðatilvik, sem leiðá til fleiri inn-
lagna. Það táknar aukið algengi
kransæðasjúkdóms þ.e. fleiri eru á
lífi með kransæðasjúkdóm en áður.
Miklar framfarir hafa orðið í
meðferð krabbameins á undanföm-
um árum. Nú er unnt að lengja líf
fjölda fólks, sem fengið hefur þenn-
an sjúkdóm. Það leiðir til vaxandi
algengis krabbameins. Nú er talið,
að hér á landi séu 3—4000 krabba-
meinssjúklingar í meðferð eða
eftirliti. Utreikningar sýna, að um
næstu aldamót verður þessi hópur
orðinn allt að 10.000 manns.
Það má ráða af því, sem hér
hefur komið fram, að læknavísindin
eiga sjálf þátt í aukningu á verkefn-
um sjúkraþjónustunnar, sem er
áberandi nú á dögum. Framfarir
læknavísinda felast m.a. í því, að
lengja líf sjúkra. Það slær vissulega
í bakseglin síðar með auknum til-
kostnaði. Þeir, sem gagnrýna hinn
aukna tilkostnað, átta sig e.t.v.
ekki á, að þeir eru þar með að gagn-
rýna að tekist hefur að auka
lífslíkur sjúklinga.
Niðurlag
í mörgum löndum í hinum vest-
ræna heimi kennir vissrar óþolin-
mæði, því mörgum þykir heilbrigð-
iskerfíð ekki sýna árangur í
samræmi við þá auknu fjármuni,
sem varið hefur verið til heilbrigðis-
mála. Samkvæmt því, sem hér hefur
verið sagt, mun árangurinn áfram
láta á sér standa og raunar til-
gangslaust að vænta hans eftir
þessari leið. Viðfangsefni heilbrigð-
ismálanna eru afmörkuð á þann
hátt, að þar eru ekki tök á nema
litlum hluta af þeim sjúkdómsupp-
sprettum, sem þarf að loka, svo
heilsufar batni. Kjarni málsins er
sá, að hér dugar heilbrigðiskerfið
ekki, heldur verður að horfa til
annarra átta. Hér verður að hefjast
handa með almennu átaki sam-
félagsins í heild.
Mótun heilbrigðisstefnu og setn-
ingu ákveðinna markmiða um
framfarir í heilsufarsmálum er
fyrsta verkefnið. Heilbrigðisáætlun
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar,
sem ríkisstjómin gerðist nýlega
aðili að, er vísir, sem þarf að hlúa
að. Heilbrigðisráðuneytið og heil-
brigðisstéttirnar eru ekki ein um
að sjá okkur fyrir betra heilsufari.
Nýr hugsunarháttur þarf að
skjóta rótum í þjóðfélaginu. Nú
þarf hver einstaklingur að gera sér
ljósa eigin ábyrgð. Hver er sinnar
heilsu smiður. Verkefnið er í hönd-
um allra ráðuneyta og allra stétta.
Höfundur er borgarlæknir í ,
Reykjavík.