Morgunblaðið - 27.03.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐEÐ,1 roSTUDÁGÚÁ^Ý’3 * ‘
Fríðindi kennara
eftirMagnús
Kristinsson
Nú hefur kjaradeila fjármála-
ráðuneytisins við kennara í Hinu
íslenska kennarafélagi staðið í
slétta viku. í raun hefur hún þót
varað á annan tug ára. En þetta er
í fyrsta sinn sem vinnuveitandinn
hefur þurft að semja. í fyrri kjara-
deilum virðist hann hafa talið óþarft
að teygja sig langt í átt til sam-
komulags, því deiluefnunum mátti
alltaf vísa til kjaradóms.
Úrskurðir kjaradóms hafa verið
á þann veg, að kjör uppeldisstétta
hafa stöðugt og ótrúlega hratt
versnað, með þeirri afleiðingu að í
heilu kjördæmunum tekst ekki að
fínna kennara nema í 60% stöðu-
gilda. Þá meina ég að sjálfsögðu
kennara með menntun og réttindi
til starfsins, en ekki nýstúdenta eða
aðra sem hlaupa í skarðið.
Kjararýrnun kennara hefur verið
svo mikil á undanfömum ámm, að
margir neita að trúa því, halda að
einhvetju hljóti að vera leynt. Enda
hefur stéttin sjálf haft sig lítið í
frammi til að kynna starf sitt.
í mars 1985 sögðu fjölmargir
kennarar lausri stöðu sinni. í fyrsta
lagi höfðu margir þeirra tæpast
efni á að gegna starfinu lengur og
í öðm lagi töldu þeir sig sýna óvetj-
andi ábyrgðarleysi með því að bíða
lengur aðgerðarlausir og horfa upp
á það sem virðist vera markviss
eyðilegging á skólastarfí. Þeir
drógu þó uppsagnir sínar til baka
er þeir þóttust hafa nokkur vilyrði
frá fjármálaráðuneyti og forsætis-
ráðherra um að kjör skyldu leiðrétt.
Sú von brást hrapallega.
Sem dæmi um hvemig þróunin
hefur verið undanfarin ár má nefna,
að samkvæmt útreikningi Hagstofu
íslands var í maí 1984 mismunur
á dagvinnulaunum kennara og sam-
bærilegra stétta á ftjálsum markaði
68.36%. Samkvæmt samskonar út-
reikningi Hagstofunnar var munur
þessi í september síðastliðnum
92,04%. Og hann hefur aukist mik-
ið síðan.
En það er margt fleira varðandi
störf kennara og uppeldisstétta,
sem almenningur gerir sér litla
grein fyrir.
Þetta kemur t.d. fram hjá
GARRA, dálkahöfundi Tímans,
„Einnig heyrist því
stundum fleygt, að 26
kennslustunda kennsla
á viku og undirbúning-
ur hennar jafngildi alls
ekki 49 vinnustundum í
raun. Þessar raddir
sýna fyrst oog fremst
þá vanþekkingu og það
vanmat á eðli kennslu-
starfsins, sem enn
virðist ríkja hér á
landi.“
hinn 19. mars. GARRI virðist alls
ekki neikvæður í garð kennara, en
þekking hans á starfi þeirra nær
álíka skammt og þekking flestra
annarra á störfum, sem þeir hafa
hvorki lært né kynnst af eigin raun.
Umræðuefni GARRA á meira erindi
til okkar allra en flest annað sem
skrifað er um. Þar sem ég er auk
þess viss um að fjölmargir aðrir
vita ekki betur en hann fínnst mér
ástæða til að skýra fáein höfuðat-
riði um eðli kennslustarfsins ögn
nánar.
Samkvæmt samningum skal
vinnutími kennara í HIK vera 40
klukkustundir á viku til jafnaðar
yfír árið. í skóla með 9 mánaða
starfstíma skiptist vinnutími kenn-
ara í bóklegri grein þannig:
a) Viðverutími, þ.e. kennsla og
önnur störf í skólanum (t.d. við-
talstímar, umsjón með bekkjar-
deildum, námsmat, kennara- og
foreldrafundir og samstarf
kennara), 28 klst. og 20 mín. á
starfstíma skólans.
b) Undirbúningur undir
kennslu, 20 klst. og 50 mín.
c) Undirbúningur undir kennslu
utan árlegs starfstíma skólans
(þ. á m. sumamámskeið), sam-
tals 160 klst.
Samkvæmt þessu er vikulegur
vinnutími kennara til jafnaðar 49
klst. og 10 mín. í 9 mánuði á ári.
A móti kemur einum mánuði lengra
sumarfrí en almennt tíðkast. Þriðji
sumarmánuðurinn, þ.e. 160 klst.,
er ætlaður til námsefnisgerðar, end-
umáms og hvers konar undirbún-
ings undir vetrarstarfíð.
Eins og margir aðrir telur GARRI
að þessi mánuður, sem munar á
lengd sumarfrís kennara og flestra
annarra, sé hlunnindi sem meta
megi til tekna.
Eflaust gætu einhvetjir fleiri
samið við vinnuveitendur sina um
að vinna tveggja klst. ólaunaða eft-
irvinnu á hvetjum degi, en fá
mánuði lengra sumarfrí í staðinn.
En ég er ekki viss um að það yrðu
almennt talin fríðindi, sem meta
mætti til launa. Pjörutíu og níu
stunda vinnuvika á 32.851 krónu
mánaðarlaunum er nefnilega ekki
sérlega eftirsóknarverð. En þegar
þetta er ritað eru þetta einmitt
byijunarlaun kennara með háskóla-
próf og full réttindi.
Eins og mörgum fleirum verður
GARRA tíðrætt um þau „fríðindi"
kennara að fá sérstaklega greitt
fyrir önnur störf en innifalin eru í
áður skilgreindu ársstarfi. Nefnir
hann til dæmis leiðréttingavinnu
(sem er greidd langt undir tíma-
kaupi) og stjómunarstörf. Bæta
mætti við vinnu við stundaskrár-
gerð.
Ég geri ráð fyrir að GARRI sé
blaðamaður að atvinnu. Laun hans
eru miðuð við ákveðinn klukku-
stundafjölda á mánuði og vissa
starfslýsingu. Hugsum okkur nú
að hann tæki að sér bókhald fyrir
útgáfufélag blaðsins eða setu í
blaðsstjórn, að sjálfsögðu fyrir utan
umsaminn vinnutíma. Ætli honum
þættu þá sérstök fríðindi að fá
greitt fyrir það aukalega?
GARRI segir réttilega, að margir
kennarar hafí yfirvinnu og fái því
miklu hærri upphæð í launaumslag-
inu sínu en grunnlaunin. Síðan
kemst hann að þeirri niðurstöðu,
að þess vegna sé erfitt fyrir forystu-
menn stéttarinnar að koma fyrir
alþjóð og óska eftir stuðningi í
kjarabaráttu.
Skyldi vera óvenjulegt meðal
annarra stétta, að þeir sem vinna
yfírvinnu fái þykkara launaumslag
í mánaðarlokin en hinir, sem aðeins
vinna dagvinnu?
Hveijar skyldu annars vera
helstu ástæðumar fyrir yfírvinnu
kennara? Auðvitað neyðast kennar-
ar oft til að vinna yfirvinnu vegna
lágra launa eins og aðrar lítils metn-
ar stéttir. En margir fá heldur enga
aukavinnu þótt þeir gjama vildu.
Það fer eftir því hvemig stendur á
Magnús Kristinsson
í kennslugreinum þeirra. Sá vinnu-
samningur (stundaskráin), sem
gerður er í upphafí annar eða skóla-
árs, gildir síðan út tímabilið.
Þeir kennarar eru þó áreiðanlega
mun fleiri, sem taka að sér miklu
meiri kennslu en þeir kæra sig um
til að nemendur geti fengið lög-
boðinn kennslustundafjölda.
Yfirleitt reyna kennarar að af-
stýra neyðarástandi vegna kenn-
araskorts með því að taka á sig
þann yfírvinnustundafjölda sem
þarf til, enda getur vinnuveitandi
hvort eð er samkvæmt lögum skyld-
að kennara til að skuldbinda sig til
að vinna allt að 33% yfírvinnu í
heilt ár í senn. En þetta jafngildir
meira en 65 klukkustunda vinnu á
viku.
Með hliðsjón af 33% yfirvinnu-
kvöðinni er kannski ekkert undar-
legt, þótt fjármálaráðuneytið sæki
fast í yfirstandandi kjaradeilu að
lækka yfírvinnuálag kennara úr
40% í 30% eða jafnvel enn meira
til að vega á móti útgjaldaaukningu
vegna tilboðs þess um nokkurra
prósentu hækkun á 32.851 krónu
dagvinnulaunum! Og þetta gerist á
meðan lágrnarkskaup iðnaðar-
manna samkvæmt desembersamn-
ingunum er kr. 35.000. Víða er svo
samið um miklu meira. Sem dæmi
má nefna nýgerða samninga Slipp-
stöðvarinnar á Akureyri (sem er að
meirihluta ríkisfyrirtæki). Sam-
kvæmt þeim er byijunartaxti sveina
kr. 53.470 á mán. og yfirvinnuálag
73%. Er ekki annars merkilegt hve
fáir steypa sér í stórskuldir með
því að leggja á sig margra ára há-
skólanám eftir stúdentspróf til að
gerast kennarar! Og ennþá merki-
legra, að aðeins lítið brot af
nýútskrifuðum kennurum hefur
undanfarin ár skilað sér til skól-
anna. Hefur „þjóðarbúið" fremur
efni á þessu en að greiða kennurum
laun? Úr því að minnst er á kenn-
aranám má nefna svona rétt í
leiðinni, að af 122 innrituðum ný-
nemum í haust voru aðeins 15
karlmenn. Skyldu vera tengsl þama
á milli?
Þegar svona er í pottinn búið er
kannski ekkert undarlegt, þótt
heyra inegi raddir um að undirbún-
ingur einstakra kennara fyrir
kennslustundir sé ekki alltaf jafn-
góður.
Einnig heyrist því stundum
fleygt, að 26 kennslustunda kennsla
á viku og undirbúningur hennar
jafngildi alls ekki 49 vinnustundum
í raun. Þessar raddir sýna fyrst og
fremst þá vanþekkingu og það van-
mat á eðli kennslustarfsins, sem
enn virðist ríkja hér á landi. Til
samanburðar má nefna, að í ná-
grannalöndum okkar er kennslu-
skylda mun minni en hér, eða
20—22 vikustundir.
Vel menntaður kennari er líklegri
til að sjá ýmsa möguleika til fjöl-
breyttrar og góðrar kennslu, sem
aðrir sjá ekki. Og ég fullyrði að
flestir kennarar, sem fylgjast vel
með í kennslugreinum sínum og
aðferðafræði þeirra, sem leita fyrir
sér og reyna nýjar kennsluaðferðir,
sem búa til og bæta kennsluefni
þar sem á vantar og reyna auk
þess að fylgjast með og sinna ein-
stökum nemendum eftir getu,
uppfylla að minnsta kosti áður-
nefnda vinnuskyldu. Þeir vildu
gjama gera betur, því þótt kennslan
sé bæði krefjandi og slítandi er hún
líka gefandi og oft skemmtilegt
starf. En það eru takmörk fyrir
því, hve dýra skemmtun menn geta
veitt sér.
Vonandi tekst sem fyrst að ná
samkomulagi í yfirstandandi deilu
um framtíð menntunar á íslandi.
En ef við teljum uppeldi og almenna
upplýsingu komandi kynslóða ein-
hvers virði, er þó samkomulag sem
ekki felur í sér algjört endurmat á
uppeldis- og kennslustörfum verra
en ekkert.
Við verðum að vona að báðir
samningsaðilar beri gæfu til að
skilja það.
Höfundur er framhaldsskólakenn■
ari á Akureyri.
\n\n
skhkv rn
/ - 53 rJ ^
! ^
" ■ -M*m ®23«^23
*aaBIOIBia

HUNDRAD OG FIMMTÁN ÁRA
passíusAlmar
IHI JIMtS
Austurstrœti 18, símar 18880 og 14255
og í Nýja bœ, Eiðistorgi 11, sími 611700