Morgunblaðið - 27.03.1987, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAJÐIÐ, FÖSTUDAGUR 27. MARZ
Dalvík:
Illa fer ef menn ætla að láta
sig arðsemina engu skipta
- segir Þorsteinn Már Aðalsteinsson, eigandi Pólarpels, stærsta loðdýrabús landsins
PÓLARPELS á Dalvík cr lang-
I ■ S E í : SNl if * « * . fa»
stærsta loðdýrabú landsins.
Söggvisstöðum er fyrirtækið
með rúmlega 3.000 minkalæður
í 5 stórum skálum. Þar er einnig
starfsmannahús, skinnaverkun
og önnur vinnuaðstaða. Samtals
eru húsin þar yfir 7 þúsund fer-
metrar að stærð. f Ytra-Holti er
Pólarpels nýbúið að byggja risa-
stóran refaskála, 4.600 fermetra
að stærð, og eru 800 refalæður
í honum. Búast má við að i búinu
verði 25 þúsund dýr í sumar þeg-
ar minkamir og refimir hafa
fjölgað sér og að næsta vetur
flytji Pólarpels út 12—15 þúsund
minkaskinn og 5—6 þúsund refa-
skinn, eða alls yfir 20 þúsund
Joðskinn.
Þorsteinn Már Aðalsteinsson er
eigandi Pólarpels. Hann stofnaði
fyrirtækið árið 1970 og byggði þá
fyrsta hluta búsins á Böggvisstöð-
um. Hann hefur lifað tímana tvenna
í loðdýraræktinni. Um 1970 voru
stofnuð 8 minkabú, 5 þeirra hættu
flótlega en 3 eru enn starfandi. Þau
eru á Sauðárkróki og Grenivík, auk
Dalvíkur. Þorsteinn sagði að miklir
erfíðleikar hefðu verið lengst af
þessum tíma.
„Ég hef aldrei farið leynt með
það að reksturinn gekk hreint ekki
vel,“ sagði Þorsteinn. Hann sagði
að enginn hefði haft trú á atvinnu-
greininni og hún ekki notið nema
sáralítillar fyrirgreiðslu. Kerfíð
hefði verið henni fjandsamlegt á
köflum, til dæmis varðandi bygg-
ingakröfur og tolla. Þá hefði
skæður veirusjúkdómur, plasma-
cytosis, heijað á minkastoftiinn og
gert búunum miklar skráveifur.
„Við börðumst áfram af bjartsýni
og nutum góðs af ódýru fóður-
hráefni og ef til vill verðbólgunni
líka,“ sagði Þorsteinn.
Góðir tímar í
minkaræktinni
Þorsteinn sagði að aðstæður í
loðdýraræktinni hefðu gjörbreyst á
undanfömum árum og væri nú
mikið gert fyrir atvinnugreinina.
Niðurskurður sýkta minkastofnsins
og innflutningur nýs hefði aukið
mönnum bjartsýni. Hann sagði að
gamli minkastofninn hefði verið á
þremur elstu búunum en bændur
sóst töluvert eftir að fá minka.
Forráðamenn búanna hefðu þráast
við og lagt alla áherslu á að skipta
um stofn. Það hefði fengist í gegn
og þeir fengið vissa fyrirgreiðslu
hjá landbúnaðarráðuneytinu til
þess, en orðið að taka á sig kvaðir
á móti.
Hann sagði að stofnskiptin hefðu
tekist vel og væri allt annað að eiga
við minkaræktina núna. Þetta skap-
aði loðdýraræktinni mikla mögu-
leika. ísland væri eina ósýkta landið
í heiminum og ef rétt yrði á málum
haldið ætti að vera hægt að hefja
útflutning á lífdýrum. „Við eigum
alla möguleika á að byggja upp
besta minkastofn í heimi. En þá
megum við ekki gleyma okkur í
ævintýrinu og fara að setja á léleg
dýr,“ sagði Þorsteinn.
Góð afkoma er í minkaræktinni
miðað við það verð sem fengist
hefur fyrir skinnin í vetur, að sögn
Þorsteins. Hann sagði að skinna-
verkunina þyrfti þó að bæta, þar
værum við eftirbátar samkeppnis-
þjóðanna. Refaræktin er aftur á
móti rekin með tapi, að sögn Þor-
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Þorsteinn Már (lengst til vinstri) með hluta starfsfólksins í einum
minkaskálannm
Þorsteinn við stóra refaskálann í Ytra-Holti.
Minkabúið á Böggvisstöðum.
steins. Hann sagði að það hefði
hamlað framförum hvað erfítt væri
að fá leyfí til innflutnings á dýrum
til framleiðslu á verðmætari litaaf-
brigðum. En blárefastofninn væri
að batna og í raun væri hann betri
en söluskýrslur sýndu þar sem bestu
dýrin væru sett á og kæmu þau
því ekki fram á söluskýrslum upp-
boðshúsanna.
Þorsteinn sagði að afkoman í
framtíðinni færi mikið eftir fóður-
verðinu: „Framleiðslukostnaður er
allt of mikill hér á landi. Við erum
með nærri því eins hátt fóðurverð
og í nágrannalöndunum, þrátt fyrir
að hlutfall hráefnisins í fóðrinu sé
miklu lægra. Þetta sýnir að fram-
leiðslukostnaðurinn er hærri hér.
Ég óttast að fóðurhráefnið hækki
í verði hér, eftir því sem samkeppn-
in um það eykst, en framleiðslu-
kostnaðurinn verður þá að lækka á
móti.
„Borga flutning-
inn fyrir aðra“
Ég kaupi fóðrið af fóðurstöðinni
á Dalvík og verð að borga sama
verð fyrir það og allir aðrir loðdýra-
bændur við Eyjafjörð, hvar sem
þeir eru_ staðsettir," sagði Þor-
steinn. „Ég verð að sætta mig við
það, þetta er samningur sem ég
gerði. Nú eru menn í opinberum
sjóðum og stofnunum hins vegar
famir að tala um að skilyrða það
fjármagn sem veitt er til fóður-
stöðvanna, þannig að þær verði að
selja öllum fóðrið á sama verði. Það
er að mínu mati alvarlegt mál.
Margir hafa talið nauðsynlegt að
byggja bú sín upp þar sem fóður-
hráefnið fellur til, til að eiga
möguleika á hagkvæmum rekstri.
Fóðurstöðin á Dalvík þjónar öllum
Eyjafírði og er flutningskostnaður-
inn vemlegur baggi á henni. Ég er
með mitt bú hér í nágrenni við stöð-
ina og kaupi Va af því fóðri sem
hún framleiðir. Það kostar því sára-
lítið að flytja fóðrið til mín, en ég
borga þó 1,5 milljónir kr. á ári í
flutningskostnað fóðursins um allan
Eyjafjörð. Ef loðdýraræktin þre-
faldaðist hér í nágrenni við stöðina
væri hægt að lækka fóðrið um 10%,
en ef aukningin kæmi öll í Fnjóska-
dal, til dæmis, myndi fóðurverðið
hækka verulega og ég myndi þurfa
að greiða enn meiri flutningskostn-
að. Það vom hér dæmi um að
flutningur fóðursins til einstakra
bænda kostaði fóðurstöðina það
sama og þeir greiddu fyrir fóðrið.
Það er auðvitað skynsamlegt að
beina bændum úr offramleiðslu
hefðbundinna búvara yfír í minka-
rækt, til dæmis, en ég á ekki að
þurfa að borga kostnaðinn við lausn
offramleiðsluvandamálsins í mjólk-
ur- og kindakjötsframleiðslunni
með því að borga flutninginn á loð-
dýrafóðrinu upp um sveitir. Þama
þarf ríkið, sem stendur fyrir þess-
ari atvinnubreytingu, að koma til
og bændumir sjálfir. Ef menn ætla
að láta sig arðsemina engu skipta
og taka ekki tillit til hagkvæmni
staðsetningarinnar, þá fer illa fyrir
þessari atvinnugrein, sem menn
binda þó svo miklar vonir við.“
„Á móti millifærslum“
„Það er á fleiri sviðum sem menn
em að tala um að taka hagnað eins
og færa _til annarra," sagði Þor-
steinn. „A síðustu dögum nýlokins
þings var ákveðið að setja á fót
nefnd til að athuga með stofnun
verðjöfnunarsjóðs fyrir loðdýra-
ræktina. Þetta er að mínu mati hin
versta hugmynd og ég get ómögu-
lega komið því heim og saman
hvemig menn ætla að framkvæma
þetta — nema þá að ríkið ætli að
greiða í sjóðinn til að hjálpa til þeg-
ar illa árar í greininni.
I loðdýraræktinni skiptir mestu
máli hvemig viðkomandi bóndi
stendur að rekstrinum. Hann er
háður heimsmarkaðsverði á skinn-
unum og tekur sjálfur ákvarðanir
um hvemig hann ætlar að haga
sínum rekstri, hvaða tegund skinna
hann ætlar að framleiða og hvað
hann leggur á sig til að ná bestu
gæðum, og tekur síðan áhættuna
sjálfur. Ég skil ekki hvemig menn
ætla að fara að færa peninga á
milli manna. Em menn til dæmis
að hugsa um að láta þá sem rækta
mink greiða í sjóð til að niðurgreiða
refaskinn? Ég tel að þetta sé jafn-
fáránleg hugmynd og að fara fram
á að biðja veitingahús í Reykjavík,
sem kunna að skila hagnaði, að
greiða niður refaskinnin.
Ég er alfarið á móti svona milli-
færslum. Þær myndu draga úr
hvatanum sem menn þó hafa til að
standa sig vel í rekstrinum og fram-
leiða réttu litaafbrigðin og tegund-
imar á réttum tíma. Sem betur fer
held ég að almenn andstaða sé gegn
hugmyndum af þessu tagi innan
loðdýraræktarinnar og vona ég að
það verði til þess að þessi vitlausa
hugmynd þingsins verði ekki að
veruleika.“
Mismunun við
fjármögnun
„Mikil mismunun á sér stað innan
loðdýraræktarinnar hvað varðar
ijármagnsfyrirgreiðslu. Vegna
stærðar búsins fæ ég alltaf synjun
á lánsumsóknum mínum hjá Stofn-
lánadeild landbúnaðarins og þarf
því að ijármagna uppbygginguna á
almennum fjármagnsmarkaði og
greiða margfalt hærri vexti en aðr-
ir sem eru að byggja upp loðdýrabú:
Ég er hér að framleiða útflutnings-
vöru sem skilar gjaldeyri til þjóðar-
búsins á sama hátt og þeir og mér
fínnst að ég hafí alveg sama rétt
til þess og aðrir. Ég er ekki að taka
neitt af neinum, það frekar styrkir
íslensku loðdýraræktina að meira
sé framleitt.
Við lítum mikið til Dana í sam-
bandi við minkaræktina. Þar eru
búin af mismunandi stærð, en allir
sitja við sama borð við fjármögnun
búa sinna, alveg sama hvað þau eru
stór. Það sama á auðvitað að gilda
hér,“ sagði Þorsteinn Már Aðal-
steinsson.
- HBj.
Söfnunarföturnar opnaðar
I GÆR voru opnaðar söfnunarföt-
ur sem gengið var með í hús á
Akureyri fyrr í vikunni fyrir
Krýsuvíkursamtökin. Fötumar
voru innsiglaðar af Borgarfógeta-
embættinu í Reykjavík og fulltrúi
fógeta á Akureyri, Arnar Sigfús-
son, mætti á staðinn í gær til að
sjá svo um að allt væri með felldu.
Söfnunin gekk vel að sögn að-
standenda, en hér var um að ræða
sölu á hljómplötu og snældu með
lögum dúettsins TAKK, Mirrored
Image. Einnig var tekið við frjálsum
framlögum.
Krýsuvíkursamtökin eru að safna
fé vegna nýs heimilis sem þau eru
að taka í notkun fyrir unglinga sem
ánetjast eiturlyfíum, og einnig ætla
þau að vinna forvamarstarf. Að sögn
Péturs Björgvins Þorsteinssonar,
æskulýðsfulltrúa, munu gíróseðlar
liggja frammi í bönkum og sparisjóð-
um í framtíðinni fyrir þá sem vilja
styrkja Krýsuvíkursamtökin.
Arnar Sigfússon, fulltrúi fógeta, rifur innsiglin af söfnunarfötunum.
Pétur Björgvin Þorsteinsson söfnunarfulltrúi og Heimir Kristinsson
formaður Æskulýðsfélags Akureyrar fylgjast með.