Morgunblaðið - 07.04.1987, Síða 33

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. APRÍL 1987
33
Sovétmenn týna
rannsóknarfari
Moskvu, Reuter.
TVEIR sovézkir geimfarar horfðu
agndofa og hjálparlausir á er
rannsóknarfarið Kvant sveif
stjórnlaust framhjá MIR-geimstöð-
inni á sunnudag. Átti Kvant að
tengjast við MIR en samband við
það rofnaði rétt áður. Mun stýri-
búnaður þess hafa bilað.
Kvant var skotið á loft í fyrradag
og var farinu fjarstýrt frá jörðu.
Gekk allt að óskum þar til geimfarið
var í um 200 metra fjarlægð frá
MIR. Tilkynnti þá Valery Ryumin,
stjómandi geimskotsins, að samband
við Kvant hefði rofnað. „Það fjarlæg-
ist,“ sagði Yuri Romanenko, geimfari
um borð í MIR, í sömu andrá.
Málgagn sovézka kommúnista-
flokksins, Pravda skýrði frá hinu
misheppnaða geimskoti í gær. Ekkert
hefur verið nánar látið uppi um af-
drif Kvant. Að sögn blaðsins er hér
um mikið áfall að ræða fyrir sovézku
geimvísindaáætlunina að ræða. Sov-
étmenn urðu fyrir sínu versta slysi á
sviði geimvísinda árið 1971. Þá biðu
þrír geimfarar bana er geimfar þeirra
brann í gufuhvolfinu á heimleið úr
geimferð.
Sovétmenn hafa sagt Kvant vera
nýja tegund af geimfari og um borð
í því var hálft annað tonn af mæli-
tækjum. Átti rannsóknarfarið að
tengjast einum rana MIR-geimstöðv-
arinnar og þjóna sem rar.nsóknar-
stofa.
Jack Kemp íframboð
Reuter
Reiðir hermenn reyna að brjóta sér leið inn í garð Kukrits Pramojs, fyrrum forsætisráðherra Thai-
lands, en lögreglan er föst fyrir og heldur aftur af þeim.
Thailand:
Herinn veitist að fyrr-
um forsætisráðherra
Bangkok, Reuter.
JACK Kemp, öldungadeildar-
þingmaður frá Buffalo, tilkynnti
i gær að hann myndi sækjast
eftir kjöri sem forsetaefni Repú-
blikanaflokksins í kosningunum
á næsta ári. Myndin var tekin
við það tækifæri og stendur Jo-
anne, eiginkona Kemps, við hlið
hans. Kemp er 51 árs gamall og
hefur setið í 17 ár á Bandaríkja-
þingi. Hann hefur um nokkurt
skeið verið einn helsti talsmaður
Repúblikanaflokksins og átt
dijúgan þátt í að móta tillögur
flokksins i efnahagsmálum.
Skoðanakannanir sýna að bæði
George Bush varaforseti og Ro-
bert Dole, leiðtogi Repúblikana-
flokksins í öldungadeildinni,
njóta meira fylgis en Kemp. Hafa
sérfræðingar lýst undrun sinni á
því að Kemp skuli ekki njóta
meira fylgis miðað við hversu
Gengi
gjaldmiðla
London, Reuter.
KAUPGENGI Bandaríkja-
dollars gagnvart helstu
gjaldmiðlum heims á gjald-
eyrismarkaði í London á
hádegi í gær var sem hér seg-
ir. Gengi ferðamannagjald-
eyris er annað. Sterlings-
pundið kostaði 1,6205 dollara.
1,3073 kanadískir dollarar,
1,8235 vestur-þýsk mörk,
2,0585 hollensk gyllini,
1,5175 svissneskir frankar,
37,76 belgískir frankar,
6,0675 franskir frankar,
1299,00 ítalskar lírur,
146,10 japönsk jen,
6,3425 sænskar krónur,
6,8075 norskar krónur,
6,8800 danskar krónur.
Gullúnsan kostaði 420,60 doll-
ara á hádegi.
áberandi hann hefur verið á und-
anförnum árum.
UM ÞRJÚ hundruð hermenn
söfnuðust saman fyrir utan heim-
ili Kukrits Pramojs, fyrrum
forsætisráðherra Thailands, á
laugardag og voru þar sex
klukkustundir. Kukrit lýsti yfir
því að yfirmaður hersins vildi
koma á kommúnistastjórn og
vakti þetta reiði hermannanna.
Það var sérsveit hersins, sem
lokaði öllum vegum í grennd við
heimili Kukrits í miðborg Bang-
koks, og var umsátrinu ekki létt
fyrr en hann lofaði að gefa ekki
út fleiri yfirlýsingar, sem valdið
gætu misskilningi milli hers og al-
mennings.
Vopnaðir hermenn með gjallar-
horn höfðu áður krafist þess að
Kukrit, sem er víðlesinn dálkahöf-
undur í Thailandi, bæðist afsökunar
á ummælum sínum í síðustu viku
um Chavalit Yongchaiyudh, yfir-
mann hersins.
Kukrit sagði í umræðuþætti að
Chavalit vildi leiða byltingu til að
breyta stjórn- og efnahagskerfi.
„Chavalit vill fá kommúnískt stjórn-
arfar með konung í hásæti ...
konunglegan kommúnistaflokk
Thailands,“ sagði Kulkrit í samræð-
unum.
Ronald Reagan ofurliði
borinn í Randarí kj aþing'i
Washingon, Reuter.
Neitunarvaldi Ronalds Reagans
Bandaríkjaforseta var hnekkt
á þingi í síðustu viku. Tvo
þriðju hluta atkvæða þarf til
að bera forsetann ofurliði og
gekk fjöldi repúblikana i lið
með demókrötum til að knýja
fram frumvarp um vegafram-
kvæmdir. Afglöp Reagans
þegar hann beitti neitunarvaldi
í baráttu sinni við þingheim
voru í því fólgin að hann valdi
rangt lagafrumvarp og rangan
tíma til að koma pólitískum
boðskap um aðhald og sparnað
í ríkisrekstri á framfæri, að því
er heimildarmenn hnútum
kunnugir í Bandaríkjaþingi
segja.
Ef til vill má segja að Arthur
Ravenel, þingmaður repúblikana
frá Suður-Karolínu, hafi hitt nagl-
ann á höfuðið þegar hann sagði
hvað hefði farið úrskeiðis þegar
Reagan reyndi að beita neitunar-
valdi til að fella frumvarp um
þjóðvegi og hraðbrautir og sýna
þannig að hann héldu um stjóm-
völinn styrkri hendi: „Ronald
Reagan býður sig ekki fram [til
endurkjörs] árið 1988, en það
geri ég,“ sagði Ravenel. Kjördæmi
hans fær peninga til að smíða
brú, sem brýn þörf er á, sam-
kvæmt frumvarpinu, sem Reagan
vildi fella.
Þingið hefur ekki samþykkt að
veita fé til viðgerða og lagningar
hraðbrauta í sex mánuði og þing-
menn frá ýmsum fylkjum voru
ákafir í að fá peninga áður en
annamesti tími í vegagerðum
gengur í hönd í vor og sumar.
Forsetinn, sem leggur sig fram
við að sýna að hann sé einhvers
megnugur og reka af sér slyðru-
orðið vegna vopnasölunnar til
írans og greiðslnanna til skæru-
liða í Nicaragua, kallaði frum-
varpið „fjárlagasprengju" og
sagði að þar væri hver um annan
þveran að reyna að skara eld að
sinni köku. í frumvarpinu var far-
ið fram á 88 milljarða dollara
íjárveitingu til að leggja og gera
við hraðbrautir.
Reagan beitti neitunarvaldi
þvert á ráðleggingar ýmissa hátt-
settra manna í stjóm sinni, þ. á
m. Howards Baker starfsmanna-
stjóra. Almennt var litið svo á sem
forsetinn hefði tekið þessa
ákvörðun til að kanna styrkleika
sinn í þinginu.
En margir þingmenn líta á það
sem Reagan kallar að skara eld
að eigin köku sem mikilvæga vegi,
hraðbrautir og brýr og kjósendur
dæma oft þingmenn öldunga- og
fulltrúadeildar út frá því hversu
miklu fé þeim tekst að afla kjör-
dæmi sínu í Washington.
Því talaði Reagan fyrir daufum
eyrum þegar hann skoraði á
repúblikana, sem yfirleitt hafa
fylgt honum að málum, að leggja
sér lið. Ekki dugði til þótt hann
vitjaði þingmanna á Capitol-hæð
áður en atkvæði voru greidd í öld-
ungadeildinni á fimmtudag til að
beita áhrifum sínum.
Reagan tapaði atkvæðagreiðsl-
unni í öldungadeildinni með einu
atkvæði og gengu þrettán repú-
blikanar í lið með demókrötum.
Svo fór að 67 greiddu frumvarp-
inu atkvæði, 33 voru andvígir.
Til að hnekkja neitunarvaldi for-
seta þarf tvö af hverjum þremur
atkvæðum þingmanna.
Reagan fékk verri útreið þegar
atkvæði voru greidd í fulltrúa-
deildinni nokkrum dögum áður.
Þar voru 102 af 177 þingmönnum
repúblikana fylgjandi því að
hnekkja neitunarvaldi forsetans.
350 fulltrúadeildarþingmenn
greiddu atkvæði gegn forsetan-
um, 73 með.
Hver repúblikaninn á fætur
öðrum skýrði ákvörðun sína um
að snúast gegn forsetanum.
Bob Michel, þingmaður repú-
blikana í fulltrúadeildinni, sem
verið hefur dyggur stuðningsmað-
ur Reagans, kvaðst hafa greitt
atkvæði gegn leiðtoga sínum
fyrsta sinni, vegna þess að í frum-
varpinu væri kveðið á um fé til
að bæta vegi í kjördæmi hans.
„Forsetinn' sér veg 121 ekki
sömu augum og ég,“ sagði Michel
í umræðum um frumvarpið. „Ég
er að tala um miðhluta Illinois og
veg þar sem ijöldi manns lætur
lífíð og hlýtur örkuml árlega. For-
setinn hefur rétt fyrir sér, en það
hef ég líka.“
Larry Pressler, öldungadeildar-
þingmaður repúblikana frá
Suður-Dakóta, sagði að það hefði
verið erfitt að ákveða að leggjast
gegn forsetanum.
„Ég dái og virði forsetann,"
sagði Pressler. „En eftir að hafa
vegið alla þætti málsins og metið
hygg ég að það sé hagur kjör-
dæmis míns og Bandaríkjanna að
ég greiði atkvæði með því að neit-
unarvaldi forsetans verði hnekkt."
Reagan átti við ofurefli að etja
í þessari viðureign vegna þess að
í frumvarpinu var kveðið á um
fjárframlög til allra ríkja Banda-
ríkjanna. Þar er yfírvöldum í
hveiju ríki einnig veitt leyfi til að
auka hámarkshraða í stijálbýli og
nýtur það ákvæði mikils fylgis í
mið- og suðurríkjunum.
Howard Baker starfsmanna-
stjóri, sem var ráðinn til að hjálpa
stjórninni til að rétta úr kútnum
eftir vopnasölumálið og eitt sinn
var formælandi repúblikana í öld-
ungadeildinni, kvaðst hafa varað
forsetann við því að leggjast gegn
vegagerðarfrumvarpinu.
Aftur á móti kemur ekki í ljós
hvaða afleiðingar þetta hefur fyr-
ir Reagan og skipti hans við þingið
þann 21 mánuð, sem eftir er af
kjörtímabilinu, fyrr en gengið
verður til atkvæða um önnur mik-
ilvæg mál.
Sigri hrósandi demókratar voru
miskunsamir í garð andstæðings
síns eftir atkvæðagreiðsluna.
„Þetta skiptir ekki sköpum fyrir
forsetann,“ sagði Robert Byrd,
formælandi demókrata í öldunga-
deildinni.
Edward Kennedy, öldunga-
deildarþingmaður demókrata,
sagði að forsetinn þyrfti ekki að
hafa áhyggjur af að þetta hefði
áhrif á völd hans. „Ef öll kurl eru
komin til grafar í vopnasölumál-
inu, þá er Reagan kominn út úr
myrkviðnum og við játum það
allir og fögnum því,“ sagði
Kennedy.
Forsetinn virtist eflast og íjörg-
ast við þessa viðureign og kunna
andstöðunni vel. „Það var þess
virði að heyja þessa orrustu og
þær verða fleiri," sagði forsetinn
og hét því að hann mundi enn
reyna að draga úr eyðslu hins
opinbera.