Morgunblaðið - 13.06.1987, Síða 46

Vr T8^I T/TÍ5T, .íll VVi AT55ÍArVT?* T
46 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. JÚNÍ 1987
Bílddælingar minnast Þormóðsslyssins á sj ómannadaginn
„Mörgu er ég búin
að gleyma en þessu
slysi gleymi ég aldrei“
segir Kristín Jónsdóttir, elsti íbúi Bíldudals
„ÞAU átakanlegu sorgartíðindi
hefur Morgunblaðið að flytja, að
M.s. „Þormóður" frá BQdudal
hefur farist og með honum 30
manns, 7 skipsmenn og 23 far-
þegar.“ Á þennan hátt hófst
frásögn Morgunbiaðsins laugar-
daginn 20 febrúar 1943 af
Þormóðsslysinu svonefnda, en
óhœtt er að segja að aldrei hafi
sjávarþorp á íslandi átt um jafn
sárt að binda í lqölfar sjóslyss
og BQdudalur, en úr hópi þeirra
sem fórust voru 22 þaðan, þar á
meðal sóknarpresturinn, sr. Jón
Jakobsson og margir helstu
framámenn staðarins. Er ekki
fjarri lagi að 11. hver maður á
BQdudal hefði farist í þessu slysi.
Reyndar fórst 31 maður með
skipinu, en Skipaútgerð ríkisins
fékk ekki fréttir af því fyrr en
seinna að einn farþegi hefði kom-
ið um borð á Hvammstanga.
TU að minnast þessa atburðar
verður n.k. sunnudag afhjúpaður
minnisvarði við BQdudalskirkju
um Þormóðsslysið og alla þá
Arnfirðinga, sem farist hafa á
sjó. Páll Ægir Pétursson afhjúp-
ar minnisvarðann, sem er þriggja
metra há blágrýtissúla.
„Slógum Faxabugt“
Þormóður, sem var 101 smálest
að stærð og byggður árið 1931, var
að koma úr strandferð frá Húnaflóa
með kjötfarm og kom við á Bfldu-
dal og Patreksfirði til að taka
farþega. Hann fór frá Patreksfírði
áleiðis suður um hádegisbilið þriðju-
daginn 16. febrúar og um nóttina
skall á hið versta veður. Morguninn
eftir var ákveðið að reyna að ná
sambandi við skipstjórann á Þór-
móði, Gísla Guðmundsson, sem var
frá Bfldudal, til að spyijast fyrir
um væntanlega komu skipsins til
Reykjavíkur. Ekki tókst að senda
skeytið til Þormóðs fyrr en klukkan
sjö um kvöldið og kom þá svohljóð-
andi svar frá skipstjóranum.
„Slóum Faxabugt. Get ekki sagt
um það núna“ (hvenær vænta
mætti skipsins). Einnig bárust önn-
ur skeyti frá skipinu um þetta leyti
og voru þau frá sumum farþeganna
sem ættingja áttu í bænum, en í
þeim sagði að öllum liði vel og skip-
ið kæmi til Reykjavíkur daginn
eftir.
í lgölfar þessa svars hafði Skip-
aútgerð ríkisins, sem þá hafði skipið
á leigu, samband við björgunarskip-
ið Sæbjörgu, sem þá var statt úti
í Faxaflóa, og var það beðið um
að vera í sambandi við Þormóð.
Um klukkan 22.35 þá um kvöldið
barst síðan neyðarskeyti til Slysa-
varnarfélagsins, en þar sagði:
„Erum djúpt úti af Stafnesi. Mikill
leki kominn að skipinu. Eina vonin
er, að hjálpin komi fljótt."
Þegar í stað voru allar leiðir
kannaðar til að koma skipinu til
hjálpar en vegna fárviðris þá um
kvöldið var ekki viðlit að senda
skip á vettvang. Daginn eftir slot-
aði veðrinu og var þá hafín skipuleg
leit að Þormóði. Einkum voru það
togaramir Gyllir, Arinbjöm hersir
og Rán, ásamt Sæbjörgu sem að
leitinni stóðu, auk þess sem íslenska
flugvélin (Öm Johnson) og flugvél-
ar frá ameríska flugliðinu fóru á
loft.
Leitarskilyrði þennan dag voru
afar erfið, en síðdegis fundu togar-
amir Gyllir og Arinbjöm hersir brak
úr skipi um 7 mflur austur af Garðs-
skaga og þar fannst einnig lík af
konu.
Kristín Jónsdóttir, elsti íbúi BQdudals.
Jón Jóhannesson og kona hans Arndís Agústsdótdr á heimili sínu
ValhöQ á BQdudal.
Næstu daga voru flörur gengnar,
og fannst þá nokkuð af braki úr
skipinu, auk þess sem lík fundust
á Akranesi og víðar. Brak úr skip-
inu var athugað af sérfróðum
mönnum og töldu þeir þau bera
augljós merki þess að skipið hefði
tekið niðri og var giskað á að Þor-
móður hefði rekist á svonefnda Flös
við Garðsskaga og brotnað þar í
spón.
Strjálar ferðir strand-
ferðaskipa
Um Þormóðsslysið var mikið
rætt og ritað. Mörgum sveið að
áður en Þormóður var fenginn til
hafnar á Bfldudal hefði árangurs-
Iaust verið reynt að fá Esjuna til
að koma þar við, en bænum Ágústs
Sigurðssonar, verslunarstjóra á
Bfldudal, þar um var algerlega sjm-
jað, að því er segir í minningabók
um slysið á Bfldudal. Hann bað þá
um að Þormóður yrði sendur inn
til að taka farþega og var fallist á
það, en þó með semingi.
Vestfírðimir voru á þessum tíma
illa í sveit settir að mörgu leyti;
ferðir strandferðaskipa þangað
voru stijálar og erfítt að fá þau inn
til hafna. Höfundur Reykjavíkur-
bréfs sem birtist í Morgunblaðinu
21. febrúar þetta ár tók upp um-
fjöllun um þetta mál og sagði þar
meðal annars: „En þegar hugurinn
hvarflar frá ótíðindum þessum,
verður sú staðreynd ljósari en fyrr,
við hve ömurlegt ástand Vestfírð-
ingar búa nú um samgöngur vjð
höfuðborg landsins. Ferðir strand-
ferðaskipa við þennan landshluta
em svo stijálar, að fíarri fer að
viðunandi sé. Smáþorpin á Vest-
Qörðum hafa vikum og jafnvel
mánuðum saman orðið að vera án
þess að strandferðaskip hafí komið
þar við. Skipaútgerð ríkisins hefur
því orðið að leigja ýmis smáskip til
vöruflutninga til og frá þessum
stöðum. Með þessum smá skipum
verða svo oft og einatt fleiri og
færri farþegar að taka sér far.- Það
er auðsætt að enda þótt skip þessi
séu hin traustustu, fer þó fjarri
því, að ferðalög um hávetur, hafí
upp á það öryggi að bjóða, sem hin
stærri strandferðaskip. Verður
vissulega að athuga hvort unnt er
að bæta úr þessum samgönguvand-
ræðum."
Virðist sem slysið hafi haft ein-
hver áhrif því upp frá þessu urðu
ferðir strandferðaskipa tíðari inn til
hafna á Vestfjörðum og iðulega inn
til Bfldudals.
Fimm líkkistur
peírra, at jorusi jra X5 ttduc
<móoi Ijinn \% |efcrúat 1^H5.
'ín^ar, suipmót oty eeuiaítííi [>
Wtl Íínni|’ etlbó^inn
\íi5 rmjnáum ofjrmnnin|um umaíra,
uerca [>anni| fcyr jun almer\ile^«m m
fÖrolíínn cíauáum tó, h. í
minti:
Þormóðsslysið er enn ofalega í
hugum margra Bflddælinga; sr.
Flosi Magnússon, hinn nýji sóknar-
prestur þeirra, sagðist ekki hafa
verið þar lengi þegar hann áttaði
sig á að þó langt væri um liðið þá
væru þeir margir þar sem aldrei
gætu gleymt þessum hörmulega
atburði. „Það liggur við að tímatal-
ið hér sé miðað við fyrir og eftir
Þormóðsslys," sagði Flosi. Og þó
þessi orð væru sögð í hálfkæringi
getur engum dulist hversu hræði-
legar afleiðingar þetta slys hefur
haft fyrir staðinn, og hversu mikinn
ástvinamissi sumir hafa mátt þola.
Bræðumir Garðar og Sigur-
mundur Jörundssynir eru báðir
bomir og bamfæddir Bflddælingar
og muna vel þá tíð er slysið átti
sér stað. í slysinu fómst frændur
þeirra tveir Bjöm og Bjami Péturs-
synir.
„Það má segja að það hafí margt
einkennilegt gerst hér nokkm áður
en slysið varð,“ sagði Sigurmundur
í upphafí samtalsins við blaðamann
Morgunblaðsins. „Þessi vetur, vet-
urinn 1942-3 var mikill ótíðarvetur
og ég man að við vomm fímm sam-
an á einum bátnum héðan. Þá var
það að konan mín á erindi niður í
búðina til hans Ágústs Sigurðsson-
ar. Þegar hún kemur þar inn er
hann að segja frá draumi sem hann
dreymdi nóttina áður. Þegar hann
verður var við hana snarþagnar
hann, því hann vildi greinilega ekki
láta hana heyra hvað hann hafði
dreymt. Konan mín hafði þó heyrt
nokkuð af því sem hánn sagði, m.a.
að hann hefði dreymt skipskaða og
sá er 5 líkkistur vom bomar hér
upp á bryggjuna. Hann hefur því
taiið að um okkur væri að ræða því
við voram 5 á, og voram ekki í landi
þegar þetta gerðist. Þegar okkur
bar að landi um kvöldið kom hann
ásamt fleimm niður á bryggjuna
og fagnaði okkur ákaflega því hann
hefur eflaust talið okkur úr helju
heimta. Þennan sama dag fórst svo
bátur frá Súðavík og með honum
5 menn,“ sagði Sigurmundur. „En
það einkennilega við þetta er svo
það að Agúst fer með Þormóði í
ferðina suður og það fundust ein-
ungis 5 lík þeirra sem vom héðan,"
bætti Sigurmundur við.
Skipverjar töldu skipið
liðónýtt
Þeir bræður, Garðar og Sigur-
mundur, tóku nú til við í sameiningu
að rifja upp annan atburð sem átti
sér stað um lflrt leyti. „Þannig var
að hér var við biyggjuna stálbátur,
ég man ekki lengur hvaða bátur
það var, en hann var á leið suður
og með honum ætluðu nokkrir
menn að fá sér far,“ sagði Garðar.
„Þeir vom fjórir, þeir Bjami Péturs-
son, Gísli Kristjánsson, Karl Eiríks-
son og Óskar Jónsson," sagði
Sigurmundur. „Þeir vom komnir
um borð í stálskipið með farangur-
inn en þegar þeir líta ofan í lúkarinn
líst þeim einhverra hluta vegna
ekkert á blikuna og hverfa frá
borði,“ sagði Sigurmundur. „Þeir
höfðu þá frétt að Esjan ætti að
koma hingað inn og vildu frekar
fara með henni suður en þessum
bát sem þeir vom komnir um borð
í. Þeir fómst síðan allir með Þor-
móði. Ég man svo greinilega
hvemig þetta gerðist því ég mætti
frænda okkar, honum Bjama, sfðar
þennan sama dag, og ég man að
hann sagði mér þá frá þessu og þá
kom yfír mig svo einkennileg til-
fínning; mér fór að líða illa og
fannst eins og þeir hefðu betur far-
ið með stálbátnum," sagði Sigur-
mundur.
Hann rifjaði síðan upp þá er hann
fór með Þormóði árið áður sem
mM\ nr nnrnr Y 7 0) 1 R;
I l UUl i\j J
Marinó Magnússon.
TitQblað minningabókar er aðstandendur þeirra er fórust frá BQdud-
al iétu gera. 1 bókinni eru myndir af öllum þeim sem fórust með
Þormóði ásamt stuttu áviágripi.