Morgunblaðið - 16.06.1987, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚNÍ 1987

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
HaraldurSveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 550 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.
Jonathan Motzfeldt er dæmigerður landsfaðir í embættisfærslu sinni og virðist kunna hlutverkinu vel.
Raddir sjómanna
Motzfeldt — umde
miðjumaður í græ
lenskum sljórnmá
Sjávarútvegur okkar íslend-
inga gengur í gegnum mikið
umbrotaskeið um þessar mundir
og óvissa ríkir um ýmsa þýðing-
armikla þætti þeirrar framvindu.
Sjávarútvegurinn er og verður
um fyrirsjáanlega framtíð höfuð-
atvinnuvegur okkar og málefni
hans varða alla landsmenn. Eng-
ir eru málefnum útvegsins þó
nátengdari en sjómennimir, sem
sækja á miðin aflann, sem er
uppspretta þjóðarauðsins. Við-
horf þeirra til þessarar atvinnu-
greinar vega því þungt. Á
sjómannadaginn, síðastliðinn
sunnudag birti Morgunblaðið
samtöl við nokkra sjómenn og
ýmis þau sjónarmið sem þar
koma fram em sannarlega íhug-
unarvirði. Hér verður staldrað
við þrjú atriði, sem ástæða er til
að gefa gaum: smáfiskadráp,
smáriðin troll og eignarhald á
fískimiðunum.
Sigurjón Óskarsson, hinn
landskunni aflakóngur frá Vest-
mannaeyjum, segir, að það veki
sér mestan ugg hve lítið magn
af físki komi orðið til hrygning-
ar. „Um leið og góðir stofnar
koma er ágengnin svo mikil,
sóknin svo gífurleg, að menn
hljóta að spyrja hvort við séum
á réttri leið. Tækjabúnaður ski-
panna er orðinn slíkur að af-
kastagetan hefur stóraukist þótt
skipin hafí ekki stækkað. Nefna
má aflanemana í togumnum þar
sem menn geta séð það í brúnni
hvort eitt, tvö, þrjú eða tíu tonn
em komin í veiðarfærið og menn
geta séð nákvæmlega í hvaða
hæð höfuðlínan er, þeir sjá ef
þeir slíta legg eða granda og þá
er híft strax í stað þess að áður
toguðu menn að sjálfsögðu út
tímann en höfðu ekki upp úr
krafsinu sem efni stóðu annars
til.“ Sigurjón er sannfærður um
að við eigum enn mikla mögu-
leika í sjávarútvegi og bendir á
nauðsyn betri nýtingar og skipu-
lagningar og ekki síst harð-
skeyttari sölumennsku. En allt
slíkt kemur fyrir ekkert ef við
höldum áfram smáfískadrápi.
Hann bendir á, að við verðum
að dreifa sókninni á nýjar teg-
undir sem sannað sé að geti
skilað okkur miklu. „Eg held að
menn geri sér ekki grein fyrir
því, hve fískurinn er að minnka.
Hér við Eyjar var fískurinn um
allan sjó áður. Nú væri hér eng-
inn afli ef ekki væri kantafíski-
ríið,“ segir hann.
Annar sjómaður frá Vest-
mannaeyjum, Eyjólfur Pétursson
skipstjóri, lætur í ljós sömu
áhyggjur og Siguijón Óskarsson
um ofsókn á miðin. En hann
vekur einnig athygli á ólögmæt-
um veiðum með smáriðnum
trollum. „Það má segja að það
sé veiðiskapur með smáriðnu
trolli um land allt, inni á fjörðum
og úti á hafí og mér líst ekkert
á þetta, það þarf að fylgjast
miklu betur með þessu,“ segir
hann. Hann telur smáfískadráp
togaranna, sem er alvarlegur
hlutur, léttvægt miðað við þessar
aðfarir. Velta má því fyrir sér,
hvort þeir sem stunda veiðar með
hinum ólöglegu veiðarfærum
leiði ekki hugann að því að í
rauninni eru þeir með framferði
sínu að grafa undan lífsafkomu
sinni. Þeir taka misskilinn
skammtímahag fram yfír
langtímahagsmuni, sem öllu
máli skipta. Það þarf að verða
vakning meðal sjómanna í þessu
efni, því það er áreiðanlega ekki
fyrr en hneykslan og reiði meðal
þeirra sjálfra verður almenn sem
þessi svívirða líður undir lok.
Bjami Bjamason, skipstjóri á
Súlunni frá Akureyri, telur eins
og margir aðrir sjómenn að
kvótakerfí sjávarútvegsins kunni
að vera skásti kosturinn í þeirri
stöðu sem við nú búum við. „Það
fínnst mér þó dekkst að á meðan
þessi stefna er ríkjandi getur
ekki orðið nýliðun í útgerðinni
og það er hættulegt ef fískimiðin
okkar verða að erfðagóssi. Ég
vil að menn séu sífellt vakandi
yfír því að fínna leið út úr þessum
kvóta og það er grundvallaratriði
að lagfæra það sem er augljósar
veilur í kerfinu," segir hann.
Bjami Bjamason hefur lög að
mæla um eignarhald fiskimið-
anna. Að sjálfsögðu em þau eign
þjóðarinnar allrar og sú skipan
má ekki komast á til langframa
að lokaður hópur manna hafí
einn rétt til að nýta þau. Kvóta-
kerfíð er bráðabirgðalausn en
ekki til langtíma.
Þekking okkar á fískigengd
og öðm því, er lýtur að málefnum
fiskimiðanna, er að mörgu leyti
vanþróuð vísindi. Stundum geta
reynslurök sjómanna jafnvel ver-
ið veigameiri en efnisrök sér-
fræðinga í landi. Þegar opinber
stefna í málefnum sjávarútvegs-
ins er mótuð verða yfírvöld þess
vegna að hlýða á raddir sjó-
manna og taka tillit til viðhorfa
þeirra. En áhyggjur þær, sem
viðmælendur Morgunblaðsins á
sjómannadaginn viðmðu lúta
ekki aðeins að stjómvöldum,
heldur sjómönnum sjálfum og
útvegsmönnum. Þeir ættu líka
að leggja við hlustir og hugsa
sinn gang.
eftirLars Toft
Rasmussen
FORMAÐUR grænlensku land-
stjómarinnar, presturinn Jonat-
han Motzfeldt, stóð nýlega af sér
atlögu, sem samflokksmenn hans
í Siumut gerðu að honum í því
skyni að koma honum frá völdum.
Motzfeldt er enn leiðtogi Græn-
lendinga, en hann sleppur ekki
óskrámaður frá þeim hildarleik,
sem vinstriarmurinn í flokki hans
magnaði gegn honurn undir hand-
leiðslu Lars Emils Johansens,
fyrrum þingmanns á danska Þjóð-
þinginu og landstjórnarmanns á
Grænlandi. Allt bendir til, að
Siumut kjósi sér nýjan formann,
þegar landsþingið kemur saman
í ágústmánuði. Og þá á eftir að
reyna á það, hversu lengi Motz-
feldt fær haldið formannsstöð-
unni í grænlensku landstjóminni
fyrir eljara sínum Lars Emil.
Þegar formaðurinn
er viðstaddur dettur
allt í dúnalogn
Jonathan Motzfeldt hefur um átta
ára skeið átt ríkari þátt í því en
nokkur landa hans að draga upp þá
mynd af Grænlandi, sem umheimur-
inn kannast við. Enda þótt Motzfeldt
hafí á mörgum sviðum fylgt hófs-
amri og jafnvel íhaldsamri stefnu í
stjómmálum, hefur það orð farið af
honum, að hann sé róttækur og jafn-
vel ofstækisfullur.
Það hefur ævinlega verið storma-
samt í kringum þennan 48 ára gamla
veiðimannsson frá Qassimiut á Suð-
ur-Grænlandi. Þrátt fyrir
miðjustefnu sína og eindreginn
stuðning við áframhaldandi ríkja-
samband Grænlands og Danmerkur
hefur hann tíðum komið róti á hugi
manna.
Miðjumennskan hefur oftar en
einu sinni leitt hann út í daður við
borgaraflokkinn Atassut, sem verið
hefur í stjómarandstöðu. Þar sem
Motzfeldt hefur verið til hægri í
flokki sínum, Siumut, hefur honum
ekki fundist hann þurfa að teygja
sig svo ýkja langt, en vinstriarmur-
inn, með Lars Emil Johansen í broddi
fylkingar, hefur sett duglega ofan í
við formanninn.
Motzfeldt er þreklegur á vöxt, og
af grænlenskri ásjónu hans, sem er
ósvikin, geislar þrótti og kjarki, og
það hefur honum tekist að nýta sér
í stómmálunum. í tímans rás hafa
mörg og misjöfn orð fallið um for-
ystustörf hans, en þegar formaður
landstjómarinnar er viðstaddur í eig-
in persónu, dettur allt í dúnalogn
og allir verða þægir sem lömb. Slík
em áhrifin af myndugleika foringj-
ans.
Einn af íhaldsöm-
ustu stjórnmála-
mönnum Grænlands
Meðal embættismanna er Motz-
feldt þekktur sem dugmikill leiðtogi,
enda þótt þeir hafi einnig fengið að
kenna á fremur bráðri lund hús-
bónda síns. Flestum þeirra embætt-
ismanna, sem unnið hafa með honum
í dagsins önn, hefur hann einhvem
tíma „sagt upp“ með brauki og
bramli, en tekið í sátt á nýjan leik,
þegar honum var mnninn móðurinn.
Motzfeldt bar einnig við að reka
Grænlandsmálaráðherrann, Tom
Hoyem, en Poul Schliiter forsætis-
ráðherra gekk í milli. Samband
þeirra Motzfeldts og Hoyems batn-
aði með ámnum, en varð aldrei
vemlega alúðlegt. Það stafaði frem-
ur af persónulegum en stjómmála-
legum ástæðum. Að minnsta kosti
kom Motzfeldt og Uffe Ellemann-
Jensen utanríkisráðherra ágætlega
saman, þó að hinn síðamefndi ætti
sæti í sömu ríkisstjóm og Hoyem
og væri ekki á ósvipaðri bylgjulengd
í stjómmálum. Motzfeldt geðjaðist
ekki að akademískri framgöngu
Heyems, en kunni hins vegar vel að
meta það hjá Ellemann-Jensen, að
hann vildi gjama ræða hlutina í afs-
löppuðu andrúmslofti, og fara í róður
út á fjörð — í félagsskap nokkurra
„öllara".
Danir hafa margir hveijir álitið
Motzfeldt ofstækisfullan vinstri-
sinna, sem hefði það eitt að
markmiði að skera á tengslin við
Danmörku. Að öllum líkindum stafar
þetta af því, hversu skapríkur mað-
urinn er og afdráttarlaus í tali. En
í rauninni er Motzfeldt einn af íhald-
sömustu stjómmálamönnum Græn-
lands — í orðsins fyllstu merkingu.
Það er fyrst og fremst hann, sem
ráðið hefur því, að „status quo“ eða
óbreytt ástand hefur ríkt varðandi
samband Grænlands við umheiminn.
Hann hefur aldrei verið meðmæltur
því, að Grænland sliti tengslin við
Danmörku. Þvert á móti hefur hann,
allt frá því að heimastjóminni var
komið á, talað um „söguleg, menn-
ingarleg og líffræðileg tengsl" við
litla móðurlandið í Evrópu.
mennt og starfaði sem prestur í
Qaqortoq (Julianeháb), áður en
heimastjórnin var sett á laggim-
ar 1979.
Markmið hans var að koma á lag-
gimar heimastjóm, sem héldi sig í
einu og öllu innan ramma ríkjasam-
bandsins. Og það var fyrst og fremst
fyrir hans atbeina — og samflokks-
manna hans, Mósesar Olsens og
Lars Emils Johansens — að þessi
hugmynd varð að veruleika 1979.
Fyrir framlag sitt á þessum vett-
vangi var Motzfeldt gerður að
heiðursdoktor í stjómvísindum við
háskólann í Fairbanks í Alaska
1985.
Varð fyrir sterkum
áhrifum í Banda-
ríkjaferðinni
Motzfeldt hefur ekki heldur verið
hálfvolgur í stuðningi sfnum við
NATO og Bandaríkin. Hann hefur
verið ötull talsmaður „status quo“ á
því sviði einnig. Það var einmitt
vegna staðfastrar andstöðu hans við
að agnúast út í endumýjun banda-
rísku ratsjárstöðvarinnar í Thule —
og þar með dyggrar samstöðu hans
með Uffe Ellemann-Jensen — að