Morgunblaðið - 01.08.1987, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐEÐ, LAUGARDAGUR 1. ÁGÚST 1987
Skinkuréttir
HEIMILISHORN
Bergljót Ingólfsdóttir
með okkur hinum! En það voru
skinkuréttir sem huga átti að í
Heimilishomi dagsins.
ísiensk skinka er ljómandi góð,
en, því miður, fokdýr matur. Menn
kaupa vart slíkan „lúxus" í neinu
magni nema fyrir stórhátíðar eða
þegar mikið stendur til. En ef sá
gáílinn er á okkur einhvem daginn,
að vera dálítið flott á því, er hægt
að búa til gimilega skinkurétti ef
keyptar eru aðeins nokkrar sneiðar.
Hér er að sjálfsögðu átt við soðna,
tilbúna skinku. Heitir skinku-brauð-
réttir eru mjög vinsælir sem
meðlæti með kaffí og ekki er ólík-
legt að nær hvert heimili á landinu
eigi sér sína uppskrift af slíkum
rétti. Það væri reyndar gaman að
frétta af hugmyndaflugi landans á
þessu sviði, ekki síst ef vilji væri
fyrir hendi að deila uppskriftunum
Gratineruð skinka
2 dl. hrísgijón (lengri gerð) soðin
í söltuðu vatni.
8 sneiðar skinka,
1 ds. aspas.
Sósan:
1 dl. majones,
Vzdl. chilisósa (helst sæt),
’Adl. kaffíijómi eða ijómabland,
1 dl. rifínn ostur.
Hrísgrónin (soðin) lögð í botninn
á ofnföstu fati eða skál. Lögurinn
látinn síga vel af aspasinum áður
en einn eða fleiri stilkar em lagðir
á hveija skinkusneið. Sneiðinni rúll-
að utan um og lagðar ofan á
hrísgijónin í fatinu. Majonesi, chili-
sósu og ijóma hrært saman og sett
Osta-skinku baka
PHILIPS - 007 - GETRAUN
í myndinni „The Living
Daylights" hafa framleiðendur
aðeins valið PHILIPS tæki fyrir
James Bond - en þau eru yfir
eitt hundrað.
Aðeins það besta
er nógu gott!
PHIUPS
Við bjóðum áhorfendur James Bond í getraun - leikurinn er í því
fólginn að í Bíóhöllinni liggja frammi miðar þar sem þú segir til
um fjölda PHILIPS tækja í myndinni. - Glæsileg verðlaun:
Geislaspilari frá PHILIPS að verðmæti kr. 28.000.-
Gratineruð skinka
yfír skinkurúllumar, rifnum osti
stráð yfír og bakað í ofni í ca. 15
mín. við 225°C. Salat og gott brauð
borið með. Ætlað fyrir 4.
Osta-skinku baka
Deigið:
3 dl. hveiti,
100 gr smjörlíki eða smjör,
2-3 msk. kalt vatn.
Fylling:
200 gr skinka,
3 egg,
3 dl. mjólk,
2-3 dl. rifínn ostur,
örlítið múskat,
örlítill pipar.
Deigið er hnoðað og látið bíða á
köldum stað í 20-30 mín. Deigið
flatt út svo það hylji 22 cm form,
botn og hliðar. Skinkubitar settir í
botn bökunnar, egg, mjólk, ostur
og krydd þeytt saman og hellt yfír.
Bakað við 200°C, neðst í ofni, í ca.
40 mín. Bakan borin fram heit með
góðu salati. Ætlað fyrir 4.
Skinkurúllur
4 sneiðar skinka,
100 gr majones,
1 tsk. kapers,
1 dl. ijómi, þeyttur,
1 tsk. sinnep,
4 tómatar,
1 egg, haiðsoðið,
graslaukur,
salatblöð.
Majonesið hrært með brytjuðu
kapersi, sinnepi og ijóma. Hýðið
tekið af tómötunum, þeir brytjaðir
smátt, sömuleiðis harðsoðið eggið.
Tómötum og eggi blandað saman
við majonesið, graslaukurinn klippt-
ur og settur út í og kryddað eftir
smekk. Salatblöð lögð á ristaðar
brauðsneiðar, salatinu skipt niður á
skinkusneiðamar, þeim rúllað upp
og settar ofan á brauðið. Skreytt
með graslauk eða öðru.
Ætlað fyrir 4.
Eggjakaka með skinku
ogosti
6 egg,
6 msk. vatn,
■Atsk. salt,
150 gr skinka,
150 gr rifínn ostur,
1 */adl. fínt skorinn púrra eða gras-
laukur.
Egg, vatn og salt þeytt vel og
blöndunni hellt á heita pönnuna.
Látið sífna nær alveg áður skinku-
bitar, ostur og grænmeti er sett
yfír helming eggjakökunnar á pönn-
unni, hinn helmingurinn lagður yfír.
Eggjaköku eða „ommelettu" þarf
að bera fram um leið og hún er
tilbúin. Uppskriftin er ætluð fyrir 4.
littardM omfíl
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 398. þáttur
Haukur Magnússon f Boston
Mass. skrifar mér svo:
„Velvirtur Gísli.
Nýlega barst Morgunblaðið í
hendur undirrituðum. í því er
394. þáttur yðar um íslenzkt
mál. í honum er rætt um þörf á
íslenzku nýyrði fyrir hið erlenda
orð robot.
Undirritaður hefiir alllengi not-
að hvorugkynsorðið vélni um
þetta hugtak. Welding robot yrði
þá t.d. logsuðuvélni eða rafsuðu-
vélni eftir því, sem við ætti.
Sá einstaklingur, er lyki námi
í vélnifræði, yrði að sjálfsögðu
vélnifræðingur og myndi efa-
laust verða ráðgefandi hjá þvf
fyrirtæki, sem væri að vélnivæð-
ast. Að auki yrði hann manna/
kvenna líklegastur til þess að
uppfræða okkur um allt, er við-
kemur vélnitækni.
Vonandi er tillegg þetta íhuga-
vert í vangaveltum um mál þetta.
í vinsemd."
Ég þakka Hauki Magnússyni
þetta bréf, sent um langan veg.
Ég held að orð það, sem hann
stingur upp á, beri vel að athuga
í þessu sambandi og kem því hér
með á framfæri við þá sem best
mega um það dæma. Enda þótt
endingin -ni sé algengari meðal
kvenkjmsorða en hvorugkyns-
orða, má fínna ýmis dæmi um hið
síðara, svo sem tréni, ræksni,
fræni, brýni, sýni, þjóðemi,
efni, þykkni, yxni og skæni.
★
Umsjónarmaður hefur um sinn
verið að hnýsast í mannanöfn fyrr
á árum, og í fyrstu lotu einkum
í Eyjaflarðarsýslu. Honum þótti
merkilegt, að bóndinn á Hrísum
í Saurbæjarhreppi 1845 hét Þor-
valdur Krisfján Ágúst, þvf að
þrínefni voru þá ærið sjaldgæf á
landi hér. Þaið kom reyndar á
daginn að Hrísabóndinn þrínefndi
var fæddur í Danmörku og átti
danska móður. En faðir hans var
íslendingur, sr. Jón Jónsson, kall-
aður af sumum helsingi, af því
að hann tók stúdentspróf í
menntaskóla á Helsingjaeyri. Sr.
Jón helsingi var sonur sr. Jóns
lærða í Möðrufelli. Hann átti þijú
böm með hinni dönsku konu sinni,
Helenu Jóhönnu Andrésdóttur
Olsen, og hétu öll þremur nöfnum.
Er sonurinn fyrr nefndur (hann
fór seinna til Vopnaflarðar) en
dætumar hétu Þóra Andrea Nikó-
lína og Helga Jóhanna Friðrika.
Hin sfðari fíuttist austur á land
eins og bróðirinn, en Þóra Andrea
Nikólfna settist að á Akureyri og
giftist Indriða Þorsteinssyni gull-
smið og reistu Indriðahús innar-
lega á Akureyri.
En því er þetta rifjað upp hér
og nú, að á matargerðarsíðu þessa
blaðs fyrir sléttri viku kemur f
ljós að Þóra Andrea Nikólína
samdi og gaf út matreiðslubók
og var málvönd á íslensku, þótt
hálfdönsk væri og í bæ sem þá
var enn mjög undir dönskum
áhrifum. Hún afsakar þó orðfærið
og segir í því sambandi:
„Hinu sfðara til afsökunar get
jeg þess, að eigi var ætíð auðvelt
að velja orð á íslenzku til að þýða
ijetti og krásir útlendra, og má
vel vera að betur hefði farið að
halda hinum útlendu nöfnum með
þeirri breytingu, sem þau em þeg-
ar farin að læðast með inn f
málið."
Það gerði Þóra Andrea Nikólína
ekki, sem betur fór, og fara hér
á eftir fáein þeirra orða sem hún
notaði f matreiðslubók sinni 1858:
Gljásorti (Blankesværte), sáld-
brauð (Sigtebröd), vöðíubjúgu
(Rullepölser), brauðkollur (Pos-
teier), lystarspað (Ragout) og
sfðast en ekki sfst og það sem
umsjónarmanni þykir frábært:
spaðmusl f staðinn fyrir Frikasse.
Heymm svo enn tungutak Þ.
A.N. Jónsdóttur í samfelldu máli:
„Öll áhöld, stærri sem smærri,
eiga að hafa sjer fastan sama-
stað, en fíækjast ekki sinn daginn
í hveiju hominu, því þetta veldur
bæði óreglu og því, að sitt hvað
kann að misfarast og brotna.
Annað árfðandi atriði er það, að
öllum búrsgögnum sé haldið
hreinum bæði að utan og innan.
Það er ekki nóg að katlar og pott-
ar og annað þess konar skfni eins
og sól í heiði á búrshillunni, ef
þeir em eins og farðakoppar að
innan. Það er heldur ekki nóg að
eldhús, eða búrsborðið sje eins og
hvítt traf, ef allt annað sem því
er skylt, er ekki eins umleikið.
En því er miður, að þetta brennur
vfða við, og öllum er það í augum
uppi, hvemig maturinn muni vera,
þar sem svo er háttað." (BIs. 1-2.)
★
Á öldinni, sem leið, var tungu-
tak ýmissa mætra íslendinga
stómm lakara en þetta. Gegnir
reyndar furðu hrognamál það sem
sumir lærðir og ágætir íslending-
ar tömdu sér, að minnsta kosti f
einkabréfum. Geir biskup Vídalín
„góði“ skrifar svo Bjama Þor-
steinssyni (sem amtmaður varð á
Stapa) í bréfí 1811:
„Þó er hann (Benedikt Gröndal
Jónsson) í betmn, og skyldi hann
án dóms og laga removerast fyrir
að hafa nauðugur verið til staðar
á stiftskontoirinu meðan Jörgens-
en ríkti, meir fyrir að varðveita
gömul plögg en að expedera hans
Fias, þá er það mikið, mikið
þungt, meðan ekki allar þar að
rennandi kildur em tilbærilega
undirsöktar. Trúðu mér, þær em
slæmar og blautar. En hafí jöfur
befalað svo, þá mun bezt að
þegja, og þykist eg sjá mína sæng
upp búna. Klog hefur gefíð gott
attest um betmn hans. En hvað
stiftskontoret hefiir forestillt, er
mér sem vera ber liber clausus."
Umsjónarmaður má hafa sig
allan við til að skilja þetta og
hrekkur ekki til.
★
Úr nöldurskjóðum
1. Á mörkum gráturs (auðk.
hér) og hláturs, var í dagskrár-
kynningu Stöðvar H. Grátur
beygist ekki eins og hlátur, held-
ur eins og bátur. Maður er gráti
nær, ekki *grátri.
2. Einhver var hæst launaðast-
ur í frásögn fréttamanns rfkisút-
varpsins í Bretlandi. Ætli hann
sé ekki hæst launaður. Hitt
minnir á fíaumósa manninn sem
lítið þótti koma til áttræðisaldurs
ömmu félaga síns. „Uss, amma
mín komst nú á hundraðasta tucr-
inn!“