Morgunblaðið - 20.09.1987, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1987
39
Eiríkur Ragnarsson framkvæmdastjóri NLFÍ við leirböðin sem eru ásamt fæðinu, helsta ein-
kenni heilsuhælisins. Leirböð komast í og úr tísku, að sögn Jakobs Úlfarssonar yfirlæknis
heilsuhælisins og eru í augnablikinu aðeins notuð á íslandi, í Noregi og Japan.
Pálína Kjartansdóttir hefur starfað sem
matráðskona frá 1961.
Minningarherbergi um Jónas Kristjánsson er til húsa í elsta hluta heilsuhælisins, frá 1955 og hefur
verið haldið óbreyttu frá því Jónas féll frá 1960.
nú þegar, bæði á vegum hjúkrunar-
deildarinnar og Pálínu matráðskonu
sem er með sýnikennslu í mat-
reiðslu grænmetisfæðis í hverjum
mánuði. Auk þess koma fyrirlesarar
austur í Hveragerði. Náttúrulækn-
ingafélagið gefur út tímaritið
Heilsuvemd og stendur fyrir al-
mennum fyrirlestrum um stefnumál
sín. Allir virðast á einu máli um
að fræðslu verði að auka enn frek-
ar eigi áherslan á fyrirbyggjandi
heilsuvernd að vaxa.
Aðstaða til endurhæfingar verð-
ur að teljast býsna góð á heilsuhæli
NLFÍ. Endurhæfingin vegur að
mati Jakobs yfirlæknis álíka þungt
og mataræðið í meðferð sjúkling-
anna. Læknar ákvarða alla endur-
hæfingu, sjúklingar fara ekki í sund
eða gönguferð nema að læknisráði.
Sundlaug heilsuhælisins sem byggð
var 1958 er mikið notuð. Önriur
aðstaða til líkamsræktar eru fýrst
og fremst tveir tækjasalir til sjúkra-
þjálfunar. Hver sjúklingur fær
einstaklingsmeðferð og í eldri saln-
um veita sjúkraþjálfarar margs
konar meðferð, einkum eldri sjúkl-
ingum. í nýrri salnum er meira um
yngra fólk að jafna sig eftir skaða
vera erfitt að velja og hafna. Hrönn
Jónsdóttir hjúkrunarforstjóri bendir
á að ekki sé sanngjarnt að þeir frek-
ustu sitji fyrir um pláss heldur eigi
að meta hverjir þurfi helst á þeim
að halda. En hún getur þess jafn-
framt að fyrir komi að hjúkrunar-
sjúklingar séu sendir á heilsuhælið
vegna ókunnugleika lækna viðkom-
andi. Þá sjúklinga verður hreinlega
að endursenda. „Við erum með átta
hjúkrunarfræðinga, sjö sjúkraliða
og tvo ófaglærða á hjúkrunarvökt-
unum sem eru allan sólarhringinn.
Vaktin á að sinna þessum 176 sjúkl-
ingum sem hér eru. Hælið er
mannað miðað við kröfur heilsuhæl-
is, ekki hjúkrunarheimilis. Einn eða
tveir í hjólastól breyta kannski ekki
miklu fyrir okkur, en þá verða hin-
ir helst að vera mikið til sjálfbjarga
ef allt á að ganga greiðlega fyrir
sig.“ Eina skilyrði Náttúrulækn-
ingafélagsins er að sjúklingar sem
á heilsuhælið koma séu sjálfbjarga
að sögn Jakobs yfirlæknis og eftir
því hefur verið farið.
Þótt tryggingarnar greiði nú að
jafnaði um 85% kostnaðar við dvöl
sjúklinganna kostar mánaðardvöl
sjúklinginn sjálfan frá 8—16 þús-
und krónur, eftir því hvort hann er
í sér herbergi eða með öðrum. Upp-
haflega var ætlast til að daggjald
sjúklingsins stæði undir uppbygg-
ingu heilsuhælisins en tryggingam-
ar undir rekstrarkostnaði. Nú er svo
komið að heildardaggjaldið nægir
hvergi nærri fyrir rekstrinum og
síðastliðið ár var hallinn orðinn 7
milljónir. Aðeins tvö ár eru síðan
að verulega fór að síga á ógæfuhlið-
ina í þessum efnum, ekki aðeins
hjá NLFÍ heldur og öðrum sjúkra-
stofnunum er félagasamtök reka.
„Daggjöldin hafa ekkert hækkað í
líkingu við þá auknu þjónustu sem
við veitum nú. Auk þess tel ég að
við höfum orðið fómarlömb þrýst-
ings sem verið var að beita sjúkra-
stofnanir á vegum hins opinbera til
að hverfa frá daggjaldakerfi yfir á
Guðjónsson og Jóhanna Hjartardóttir í setustofunni þar sem enn er
þessari fjölmiðlaöld.
Guðrún Bryiyólfsdóttir, Ingólfur
stundum gripið í píanó og söng á
fost fjárlög,“ segir Eiríkur Ragnars-
son. „Ég trúi ekki öðru en þetta
verði lagfært. Frjáls félagasamtök
reka þriðjung sjúkrastofnana í
landinu og þeim hefur verið falinn
þessi rekstur vegna þess að þau
byggja á reynslu og þekkingu hvert
á sínu sviði. Ég tel mjög miður ef
því fyrirkomulagi yrði breytt og
allt fellt undir ríkið. Við emm ekki
að biðja um mikið. Daggjaldið okk-
ar er 1.631 króna og ekkert halla-
daggjald, en síðastliðin áramót var
daggjaldið á Borgarspítalanum,
sem sendir sína sjúklinga oft beint
til okkar, orðið um 12.000 krónur.
Við erum ekki að tala um neitt í
líkingu við það, enda veitum við
ekki sömu þjónustu, en það þarf
að rétta okkar hlut og ég veit að
við eigum vísan skilning og velvild
víða. Stefna Náttúrulækningafé-
lagsins er fullkomlega í takt við þá
heilbrigðisstefnu sem nú hefur ver-
ið boðuð af stjómvöldum fram til
ársins 2000 og á samhljóm um víða
veröld. Ýmsir skæðustu menningar-
sjúkdómamir eru fyrst og fremst
lífstílsvandamál og lausn þeirra,
aukin hreyfíng og hollara matar-
ræði, eru kjami náttúrulækninga-
stefnunnar. Við erum í augnablik-
inu að vinna að ítarlegri innri
skoðun starfseminnar með markmið
stefnunnar að leiðarljósi og þar
næst munum við leita álits sjúkling-
anna. Loks skiptir okkur verulegu
máli að hafa góða samvinnu við
heilbrigðisyfirvöld. En hér er bjart-
sýni ríkjandi." Undir þau orð Eiríks
taka aðrir ráðamenn heilsuhælisins,
hver á sinn hátt.
Sú aukna þjónusta sem Eiríkur
vísar til er margvísleg. Uppbygging
fræðslu er eitt af því sem verið er
að hugsa að nú og vísir að henni
eða uppskurði á viðkvæmum liða-
mótum.
Þangað koma sjúklingar allt upp
í tvisvar, eða þrisvar sinnum á dag
til æfinga samkvæmt norsku þjálf-
unarkerfi er kallast ráðþjálfun. Það
byggist á stöðugum æfíngum sem
eru smátt og smátt þyngdar, súr-
efnisfrekum æfingum sem byggja
á svipaðri hugsun og „eróbikkið"
sívinsæla og að þjálfa samfellt
marga vöðva í einu. Auður Sigurð-
ardóttir veitir sjúkraþjálfunardeild-
inni forstöðu en auk hennar starfa
nú tveir aðrir sjúkraþjálfarar og ein
aðstoðarmanneskja. Markmiðið er
að hafa Qóra sjúkraþjálfara í fullu
starfi við hælið. Gönguferðir, bæði
léttar og erfiðari, eru farnar undir
leiðsögn sjúkraþjálfaranna.
Elsta deild heilsuhælisins er
nudddeildin en henni veitir Súsanna
Vilhjálmsdóttir forstöðu. Hún kom
til starfa við heilsuhælið árið 1961
og voru þá þrír nuddarar þar. í dag
starfa ellefu sjúkranuddarar á
heilsuhælinu, allir þýskir og með
tveggja og hálfs árs nám í heima-
landi sínu að baki. íslenskir sjúkra-
nuddarar setja yfirleitt upp eigin ‘
stofu, en fag þeirra hefur nú nýver-
ið fengið fulla viðurkenningu og
starfsheitið löggildingu. Á degi
hverjum koma sjúklingar í nudd 266
sinnum, margir fara í mismunandi
meðferð hjá fleiri en einum nudd-
ara. Boðið er upp á handnudd,
vatnsnudd, ljósaböð og stuttbylgju- .
meðferð svo eitthvað sé nefnt.
Aðstaðan fer sífellt batnandi og
nuddið er alltaf mjög vinsælt.
„Sumir koma beint af sjúkrahúsum,
hér hvílast þeir og slaka á,“ segir
Súsanna og getur þess að streitan v
og afleiðingar hennar séu eitt af
því sem nuddaramir séu sífellt að
rekast á í starfi sínu. Nudddeildin
á heilsuhæli NLFÍ er sú stærsta og
viðamesta á landinu.
Auk nuddsins sér starfsfólk
nudddeildar um leikfimiæfingar á
hverjum degi, byrjar á sundleikfimi
klukkan sjö á morgnana og æfir
sjúklingana síðan á ýmsa vegu, í
venjulegri leikfimi og sérhæfðri
axlaleikfimi, í kapellu hælisins.
Yfírleitt er leikfiminni skipt á tíma
eftir getu sjúklinganna þannig að
læknir getur vísað hverjum í leik-
fimi við sitt hæfi.
Starfsfólk heilsuhælis NLFÍ er
yfirleitt á einu máli um að í fram-
tíðinni muni fræðslan á hælinu
aukast mjög eins og stefnt er að.
„Hugsjónir Jónasar Kristjánssonar,
Bjöms L. Jónssonar og annarra
brautryðjenda snemst einmitt svo
mjög um þetta fyrirbyggjandi
starf," segir Pálína matráðskona.
„Við reynum að benda sjúklingum
á hvað þeir geti sjálfir gert heima
hjá sér til að gæta heilsu sinnar.
Megmnarsjúklingamir ná oft góð-
um árangri meðan þeir hafa
stuðning hver af öðmm á matstofu
föstusjúklinganna, „Sultartanga".
Þegar vel gengur missa þeir
kannski tíu til tuttugu kfló. En oft
vill sækja í sama farið er heim er
komið.“ Eins er með fræðslu til
annarra sjúklinga. Bætt mataræði
og aukin hreyfing em mikilvægustu
atriði fyrirbyggjandi heilsuvemdar.
Skúli Johnsen borgariæknir í
Reykjavík hefur einmitt skorað á
NLFI til liðveislu í nýrri heilbrigðis-
stefnu þjóðarinnar, forvömunum.
Til að heilsuhæli NLFÍ geti sinnt
sínu hlutverki sem best þarf að
finna lausn á fjárhagsvanda þess.
Um það em menn fremur bjartsýn-
ir. Stækkun heilsuhælisins er einnig
brýn, því eldhús og borðstofa era *
löngu orðin of lítil. Hrönn hjúkrana-
rforstjóri telur sig sjá merki þess
að þörf sé á félagsráðgjöf við hælið
eins og á öðmm sjúkrastofnunum
og jafnvel geðhjúkmnarfræðingi.
Margir sjúklinganna em að koma
úr erfiðum aðgerðum sem þeir hafa
jafnvel þurft að bíða eftir langtím-
um saman og er þeir koma í hvfld
og endurhæfingu getur álagið sagt
til sín. Nútímalífshættir streitu og
firringar em líka síst til þess falln-
ir að létta undir. Margir sjúkling-
anna leita sér kyrrlátra stunda í
þagnarherbergi heilsuhælisins þar
sem þeir geta verið í hugleiðslu,
bæn eða bara friði frá erli dagsins.
Einnig það er merki um fyrirbyggj-
andi heilsuvemd, að slaka á.
Eftir 50 ára brautryðjendastarf
virðast kenningar náttúmlækn-
ingamanna eiga meiri skilningi að
mæta en áður. Nýtt heilsuhæli
Náttúmlækningafélags Akureyrar
er að rísa í Kjamaskógi og mun
grynna lítillega á biðlistanum fyrir
sunnan, en fimmtungur þeirra er
koma í Hveragerði er einmitt að
norðan. Með nýju og auknu hlut-
verki mun þó ekki veita af því að
stækka heilsuhælið í Hveragerði um
þær tvær þjónustuálmur og tvær -
herbergjaálmur sem óbyggðar era.
Tíminn virðist kalla á heilsuvemd
náttúmlækningamanna og vonandi
að því kalli verði unnt að svara með
framkvæmdum.
Texti:
ANNAÓ. BJÖRNSSON