Morgunblaðið - 20.09.1987, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1987
I
4
HVARER
TÆPIR átta mánuðir eru síðan I og íran. Margir hafa reynt að fá
Terry Waite, sendimaður erkibis- hann lausan, þeirra á meðal Banda-
kupsins af Kantaraborg, hvarf í ríkjamenn, Sýrlendingar, Drúsar,
Beirút. Síðan hann sást síðast á Rivi- Gaddafi Líbýuleiðtogi, yfirstjórn
era-hóteli laust fyrir kl. 7 e.h. ensku biskupakirkjunnar, brezka ut-
20.janúar hefur ýmist verið sagt að anríkisráðuneytið, erkiklerkar í íran
hann sé í haldi í úthverfum Beirút og jafnvel brezki blaðaútgefandinn
eða í Suður-Líbanon, Bekaa-dalnum I Tiny Rowland.
Terry Waite: lífs eða liðinn?
Því hefur stundum verið
haldið fram að Waite
hafí verið tekinn af lífí,
en meira hefur borið á
fréttum um að hann verði
„bráðlega látinn laus.“ Stundum
hefur verið staðhæft að hann hafí
verið leiddur fyrir rétt vegna
„glæpa", sem hann hafí framið,
m.a. með því að starfa fyrir banda-
rísku lejmiþjónustuna CIA.
í febrúar var sagt að sézt hefði
til Waites þegar hann hefði verið
fluttur til íranska sendiráðsins í
Beirút í þann mund er sýrlenzkt
herlið sótti inn í vesturhluta borgar-
innar. í marz hermdi sovézka
tímaritið „Literatumaya Gazeta"
að hann væri í sendiráðinu, en um
svipað leyti var haft eftir öðrum
heimildum að hann væri í hinni
helgu borg Qom í íran. Margir §öl-
miðlar hafa reynt að hafa upp á
honum, þar á meðal brezka blaðið
„Sunday Times", sem hér er einkum
stuðzt við, en slóðin hverfur alltaf
„einhvers staðar í Beirút."
Fyrir tæpum hálfum mánuði
hermdu fréttir að þess væri ekki
langt að bíða að Waite yrði sleppt,
því að fir.im milljóna dollara lausn-
argjald hefði verið greitt. Ekkert
vgerðist. Það vakti einnig bjartsýni
um svipað leyti að fréttamaður frá
BBC, John Simpson, sagði þegar
hann kom frá Teheran að Waite
væn á lífí og við góða heilsu.
íranskir embættismenn höfðu
sagt Simpson að samtökin Hez-
bollah, sem fylgja Irönum að
málum, hefðu Waite í haldi í Suður-
Beirút og hvorki þau né íranar vildu
að nokkuð henti hann. Síðan hélt
tímaritið „Al-Shiraa“ í Líbanon því
fram að fulltrúar stjómvalda í Te-
heran og Washington ættu í leyni-
legum viðræðum um afdrif gíslanna
vestanhafs. Þá hafði fréttastofa
Kuwaits eftir „líbönskum heimild-
um“ um síðustu mánaðarmót að
. Waite yrði sleppt „innan 10 daga“.
Fréttastofan sagði að honum hefði
átt að vera sleppt áður, en snuðra
hefði hlaupið á þráðinn á síðustu
stundu og reynt væri að greiða úr
þeim vanda. Loks birtist enn ein
frétt um að Waite væri látinn.
Sögxisagnir
Eins og sjá má hefur skortur á
áreiðanlegum upplýsingum komið
af stað alls konar sögusögnum og
vangaveltum um mál Waites frá
byijun. Sumar fréttir um hann hafa
- verið trúlegar og e.t.v. réttar, en
aðrar ósennilega og líklega rangar,
en aldrei hefur verið hægt að stað-
festa þessar fregnir eða bera þær
til baka. Raunar virðist engin leyni-
þjónustustofnun hafa fengið áreið-
anlegri upplýsingar um Terry Waite
en allur almenningur.
Ekki er með fullu ljóst hvers
vegna Waite var rænt. Þegar hann
hvarf var hann að reyna að fá lausa
tvo bandaríska gísla, Terry Ander-
son og Thomas Sutherland, sem
islömsku samtökin „Heilagt stríð"
hafa lengi haft í haldi. Þau fylgja
írönum að málum og munu vera
angi af Hezbollah-samtökunum. í
Beirút er talið að „Heilagt stríð“
hafí einnig rænt Waite.
Höfuðpaur þessara mannrána er
yfirleitt talinn Imad nokkur Mug-
hnieh, Sjíti frá Bekaa-dal og félagi
í Hezbollah. Hann er frændi eins
af 17 arabískum hryðjuverkamönn-
um, sem fengu fangelsisdóma fyrir
sprengjuárásir í Kuwait, og ein
helzta krafa mannræningjanna úr
samtökunum „Heilagt stríð" er að
þeim verði sleppt. Innanríkisráð-
herra Kuwaits, Nawaf al-Ahmad
al-Sabah fursti, ítrekaði nýlega þá
afstöðu Kuwait-stjómar að ekki
komi til mála að semja um 17-
menftingana.
í Beirút er talið að mannrænin-
gjamir, sem Waite reyndi að semja
við, hafi grunað hann um að hafa
veitt þeim villandi upplýsingar um
möguleika á því að fá 17-menning-
ana í Kuwait lausa. Ef Waite er á
lífí gefur yfírlýsing al-Sabah ekki
tilefni til bjartsýni, því að það skil-'
yrði er sett fyrir því að hann (og
Anderson, Sutherland og þrír fran-
skir gíslar „Heilags stríðs“) fái
frelsi að 17-menningamir verði
látnir lausir.
Á árunum 1985-1986 var Waite
tíður gestur í Líbanon og ræddi
nokkrum sinnum við Oliver North
undirofursta, höfuðpaur íransmáls-
ins, til að gera honum grein fyrir
stöðunni í gíslamálinu. Hann sagði
ofurstanum hvemig mannrænin-
gjamir komu honum fyrir sjónir,
en vissi ekkert um áform hans og
Þjóðaröryggisráðsins um að semja
við Irana um skipti á hergögnum
og gíslum. Þegar það komst í há-
mæli varð Waite fyrir álitshnekki.
Víötækar aðgeröir
Síðan Waite var rænt hafa leyni-
þjónustustofnanir staðið fyrir
einhveijum víðtækustu njósnaað-
gerðum, sem um getur á þessum
áratug, til að hafa upp á eins mörg-
um gíslum og unnt er af alls 25,
sem eru í haldi. Bandaríska þjóða-
röryggisráðið, leyniþjónusta banda-
ríska heraflans (DIA) og CIA hafa
unnið að þessu með brezku leyni-
þjónustunni (MI6) og leyniþjón-
ustum ísraels, Frakklands og
Vestur-Þýzkalands. Að sögn brezka
blaðsins „Sunday Express" áttu
háttsettir menn frá þessum stofn-
unum fund um aðgerðimar á Kýpur
um síðustu helgi.
Engin ein nefnd hefur samræmt
aðgerðimar, en leyniþjónustumar
hafa stöðugt samband sín í milli
Waite með Drúsum: gátu ekki vemdað hann.
og skiptast á upplýsingum. Banda-
rískir gervihnettir hafa verið
notaðir til að fylgjast með símtölum
milli írans og Líbanons og í Beirút.
Eftirlitsstöðvar á jörðu niðri hafa
fylgzt með óvenjulegum samtölum
í talstöðvum í Beirút til að komast
yfír upplýsingar, sem gætu stuðlað
að því að felustaðir og bækistöðvar
hryðjuverkamanna fyndust. DIA
hefur notað ljósmyndir úr flugvélum
og gervihnöttum til að gera nákvæ-
man uppdrátt af hverfum í Beirút,
þar sem gíslamir kunna að vera í
haldi. Unnið hefur verið að því í
marga mánuði að semja skrá um
íbúa allra húsa svo að hægt verði
að greina þá frá hugsanlegum
hryðjuverkamönnum.
Þannig hefur verið safnað viða-
mikilli vitneskju, en fátt nýtt hefur
komið fram. Þótt aðgerðimar hafí
verið geysivíðtækar er ekki vitað
hvort Waite er lífs eða liðinn, hveij-
ir hryðjuverkamennimir eru, hve
margir þeir eru og hvar bækistöðv-
ar þeirra eru.
Varkárir
Ástæðan er sú að hiyðjuverka-
mennimir eru varir um sig. Þeir
hafa lítið sem ekkert samband sín
í milli í síma eða talstöð. Þeir nota
sendiboða til að skiptast á skilaboð-
um og samtök þeirra grundvallast
á fjölskyldum, sem standa saman á
hverju sem dynur og erfitt er að
komast í samband við. „Þetta hefur
verið eins og að leita að saumnál,"
sagði bandarískur leyniþjónustu-
starfsmaður.
Vegna upplýsingaskortsins veit
enginn nákvæmlega hvað hægt er
að gera til að fá staðfestar fréttir
um Waite og tryggja að hann verði
látinn laus, ef hann er á lífí á ann-
að borð. Enginn veit hvem á að
beita þrýstingi eða semja við. Sýr-
lendingar og Iranar, sem hafa mest
áhrif í Beirút, em tregir til að beita
áhrifum sínum eða geta það ekki.
Um það eru skiptar skoðanir hve
mikil áhrif íranar hafa í raun og
veru á hryðjuverkamenn í Líbanon.
Þegar Waite var rænt var talið að
samtökin „Heilagt stríð“ hefðu ver-
ið ein að verki, en síðan Bandaríkja-
menn sendu liðsafla til Persaflóa
hafa komið fram vísbendingar um
aukin áhrif írana á hryðjuverka-
menn. Bandarískur leyniþjónustu-
maður fullyrðir: „Þeim er stjómað
frá Teheran og fá þaðan fé.“ Þar
sem íranar eiga í höggi við
bandarísk, brezk og frönsk herskip
á Persaflóa virðist ólíklegt að þeir
sleppi gíslunum, sem væri líkast því
að slá út háspili í vondri stöðu.
Þegar bandaríska blaðamannin-
um Charles Glass tókst að flýja frá
Beirút fyrir þremur vikum og Sýr-
lendingar sögðust hafa hjálpað
honum virtist nokkur von til þess
að Assad forseta kynni að takast
að fá írana til að sleppa Waite líka.
En nú bendir ekkert til þess að
Sýrlendingar hafi verið viðriðnir
flótta Glass, sem virðist hafa drýgt
hetjudáð. Auk þess hafa Sýrlend-
ingar engin áhrif á „Hezbollah“ og
„Heilagt stríð."