Morgunblaðið - 20.09.1987, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. SEPTEMBER 1987
Minning:
*
Islandsvinur
ogmannvinur
Fæddur 22. október 1915
Dáínn 24. maí 1987
Henrik Beer fyrrum aðalritari
Aiþjóðasambands Rauðakrossfé-
laga lét af störfum árið 1982 eftir
langan feril þar sem hann starfaði
af alefli í þágu mannkynsins. Leið-
arljós hans var mannúðarhugsjón
sem mótaði hann frá ungum aldri.
Þótt aðalstarfi hans væri lokið lét
hann ekki deigan síga og hélt
ótrauður áfram þar til heilsan bil-
aði. Þegar við hjónin ætluðum að
heimsækja hann á heimili hans í
Genf var hringingunni ekki svarað.
í ljós kom að foringi hafði fallið
23. maí sl. Yfir fagra borg dró sorg-
arský.
Þótt margir hafi mikið misst við
fráfall merkismanns hefði það verið
honum fjarri skapi að menn sýttu
örlögin. Hann hafði sjálfur orðið
vitni að mörgu misjöfnu en ævin-
lega safnaði hann liði. Hann var til
forystu fallinn og ungur forystu-
maður í stúdentasambandi Svíþjóð-
ar. A þeim árum kjmnist hann
íslenskum stúdentum, m.a. Sigurði
Þórarinssyni, sem meðal sænskra
félaga var nefndur „Skallagrímur".
Æ síðan var Kakali Hannesar Haf-
steins uppáhaldssöngur Henriks á
góðra vina fundi. Hann varð góðrar
menntunar aðnjótandi á sviði
hugvísinda. Norræn fræði beindu
huganum til íslands og þrá hans
til að kynnast landinu _var vakin.
Ekki hafði hann færi á íslandsferð
oftar en fjórum sinnum. Fleiri áttu
ferðimar að verða, en ávallt kom
vandi upp sem tálmaði. Það var
honum sönn ánægja að koma hing-
að sem sonum sínum, Magnúsi og
Jóhanni, og ferðast hér um með
þeim, kynnast landinu, fólkinu,
fuglunum. Einu sinni var kona
hans, Barbro, með í för. Ein ferðin
var ófarin. Honum auðnaðist ekki
að koma hingað með þriðja synin-
um, Gústafi.
Það var lærdómsríkt að kynnast
Henrik Beer. Hann var heimsborg-
ari sem á þeim 22 árum sem hann
var aðalritari Alþjóðasambands RK,
hafði heimsótt flestöll þjóðlönd. Og
ferðimar voru engar yfirborðs- eða
kurteisisferðir manns sem óskaði
ljóma frægðarinnar. Hann var
lítillátur og ekki framgjam. Ferðir
hans voru flestar vegna vandamála
sem leysa þurfti, fjáröflunar til
mikilvægra verkeftia eða til að efla
og bæta þróun landsins sem heim-
sótt var. Og það tókst giftusamlega
vegna fómfysi, hjartahlýju og
mannkærleika. Hann lagði sig allan
fram. Ef samskiptin við Island eru
tekin til marks er óskiljanlegt
hvemig hann gat aflað sér svo mik-
illar þekkingar á mönnum og
málefnum þeirra þjóða sem hann
heimsótti.
Þegar íslandsferð stóð fyrir dyr-
um kynnti hann sér vel hvers vegna
óskað væri eftir komu hans, hvert
væri ástandið og við hvaða vanda-
mál væri að glíma. Hann var fús
til að hitta marga ef það mætti
verða Rauða krossinum eða mann-
úðarmálefnum til stuðnings. Hann
vildi vita hvað stæði í vegi fyrir að
framfaramál hlytu brautargengi.
Til ferðanna var oft lítill tími, en
hann gaf sér þann tíma sem nauð-
synlegur var og nýtti hverja stund.
Sjálfur var hann gestrisinn og átti
innangengt víða og var glaður ef
stóð opið að búa á heimilum vina.
Hann kom með Morgunblaðið úr
flugvélinni og hafði notað tímann
til að setja sig inn í málið og mál-
efni. Hann skildi ritmálið furðu vel
og beitti við það þekkingu sinni á
fornsænsku og samanburði við önn-
ur tungumál. Þá kynnti hann sér

SVAR
MITT
eftir Billy Graham
Til æskunnar
Eg er að velta því fyrir mér hvort þú gerir þér Ijóst hversu
mjög er þjarmað að okkur unga fólkinu nú á dögum. Við
verðum að vera eins og „hinir“, okkar er freistað, við reyn-
um að komast áfram o.s.frv. Ertu samþykkur því að erfiðara
sé að vera ungur maður núna en þegar þú varst táningur?
Já, eg er viss um að svo er og það fyrir margra hluta sakir.
Ýmislegt er okkur hendi nær en þá, t.d. eiturlyfin. Fjölmiðlar, þar
á meðal sjónvarp og margir dægurlagahöfundar, bóða oft hugmynd-
ir og lífsviðhorf sem kynslóðin á undan hefði talið með öllu óhugsandi
að fallast á. Við höfum líka séð hve fjölskylduböndin rofna svo að
margur æskumaðurinn hefur lítið kynnst kærleika og aga.
Hins vegar hefur alltaf verið erfitt að vera unglingur því að ætíð
er „þjarmað að okkur“ á einn eða annan hátt. Eðli mannsins hefur
ekkert breyst, hvað sem þjóðfélagið kann að hafa breyst. Ef við
fylgjum eðlilegri löngun okkar viljum við öll, hvað sem líður aldri,
vera óháð og lifa okkar eigin lífi. Við viljum öll verða hamingjusöm
hvemig sem við höndlum hamingjuna.
Með öðrum orðum: Eg vona að þú skellir ekki skuldinni eingöngu
á samfélagið þó að þú fínnir að farg hvíli á þér og þú verðir fyrir
freistingum, eða þú afsakir sumt af því sem aðhefst með því að
segja: „Nú, allir hinir gera þetta, eg hlýt að mega það Iíka.“ Eg bið
þess að þú viljir þvert á móti snúa þér til Guðs og fínnir kraftinn sem
þú þarfnast frá honum.
Þú þarft styrk hans og visku, ekki aðeins til þess að standast álag
og freistingar heldur líka til að þú vitir hvemig þú eigir að haga
lífí þínu og verða sá maður sem Guð vill að þú verðir. Vilji Guðs
varðandi líf þitt er fullkominn, og ekki er til neitt eins spennandi
eða gleðiiegt og að komast að raun um vilja hans og framkvæma hann.
Fyrir hartnær þijú þúsund árum ákvað konungur einn meðal gyð-
inga og komast að raun um tilgang lífsins. Hann kynnti sér hvers
konar skemmtanir og safnaði auði og vonaðist til að fá svar við
spumingu sinni. En varanlega gleði og frið fann hann hvergi, ekki
fýrr en hann sneri hjarta sínu til guðs. Hann ritaði: „Mundu ekki
skapara þínum á unglingsárum þínum“ (Pred. 12,1).
Eg hvet þig til að hleypa Kristi Jesú inn í líf þitt nú þegar og
leyfa honum að styrkja þig til að lifa Guði á hveijum degi.
hvað væri á döfínni í þjóðmálum
og listum. Hann ræddi við bömin
á heimilinu.
Henrik Beer var knúinn
óslökkvandi áhuga. Samtalslistin
var honum í blóð borin og áhugi á
skoðunum annarra. Hann spurði
margs um þá sem honum voru
kunnugir frá fyrri ámm, fylgdist
með heilsu þeirra og starfí, hvort
sem hann kom því við að heim-
sækja þá eða ekki. Jafnframt var
hann í símasambandi við Genf, tók
á móti eða sendi skeyti. Hann fékk
lengi Iceland Review, las ritið og
mundi.
Þegar fundum bar saman á ný
rifjaði hann upp atburði og nöfn á
mönnum. Hann mundi böm sem
hann hafði hitt. Þessu vildu sumir
ekki trúa, héldu að hann skrifaði
slíkt hjá sér og héldi skrár sem
hann síðar fletti upp í. Ekkert var
fjær lagi. Hann var fullur áhuga
og ást á mönnum og enginn tæki-
færissinni sem gerði það eitt að
kæmi sér vel.
Henrik Beer var mikill bréfritari
og skemmtilegur. Hann kom víða
við. Ritari hans átti stundum af
þeim ástæðum í erfíðleikum með
efnið. Eitt sinn kom Ami, ritari
hans, frá Alandseyjum til mín. Hen-
rik var þá að rita bréf til íslands
og nefndi þar m.a. nafn sem hún
hélt vera nafn á eyju sem hún fann
ekki á landabréfi. Guillemot. Upp-
lýstist þá að hér ræddi Henrik um
svartfugl og óskina um að komast
til Islands og skoða ýmsar tegundir
hans og fleiri fugla. Og hann lét
verða af því.
Haldið var á Fjallabaksveg. Þar
bilaði bíllinn í miðri á og ævintýri
hófst. Seint og um síðir komu aðrir
ferðalangar aðvífandi og þyrptust
til dráttar og hverskyns hjálpar
þannig að skjótt var komist aftur
til Landmannalauga. Ekki leið á
löngu þar til bílkunnugir menn
höfðu tekin málin í sínar hendur.
Ágætir bifreiðavirkjar úr Keflavík
í sparifötunum voru komnir undir
og inní bílinn. Ekki nóg með það.
Þeir heimtuðu að deila með okkur
glóðarsteiktum mat sínum og
heimabruggi. Sjaldan hef ég séð
mann hrifnari. Viðmót og reisn
þeirra og annarra sem hann kynnt-
ist gekk honum til hjarta. Og þama
sat hann fastur, dáðist að landi og
lágum skýjum, stýfði hangikjöt og
svið úr hnefa og fylgdi því eftir
með skyri, enn öðrum uppáhalds-
rétti Henriks Beer.
Heimsókn Henriks Beer í
byggðasafnið á Skógum var eftir-
minnileg. Þar fékk hann innsýn í
það hvemig íslensk menning hafði
lifað af þrengingar og önnur áföll.
Vék hann síðar einkar hlýjum orð-
um til Þórðar Tómassonar sem
hafði að skilnaði gefíð gestinum bók
eftir sig. Þar sá hann alþýðumenn-
ingu í besta skilningi. Víðátta
landsins og tærleiki vakti hrifningu
og hann bar það saman við „maura-
þúfuna" þar sem hann átti heima.
Henrik Beer hafði áhrif í veröld-
inni og dreifði frækomi víða.
Hæfíleiki hans var umfram allt að
skilja hugmyndir, að gera grein
fyrir grundvallarreglum, vinna fólk
á þeirra band. Hann hvatti en latti
ekki. Vonandi verður gerð grein
fyrir áhrifum hans í bók þeirri sem
nú eru lögð drög að um líf hans
og starf.
Með gleðilegum atvikum em þeg-
ar íslendingum auðnaðist að koma
fram þakklætisvotti til Henriks
Beer. í Mexíkó árið 1971 var hann
sæmdur heiðursmerki Rauða kross-
ins sem forseti íslands hafði þá
ákveðið honum til handa. Hið síðara
var þegar hann var sæmdur ridd-
arakrossi Fálkaorðunnar í sendiráði
íslands árið 1979.
Samskipti Henriks Beer og ís-
lendinga voru náin um langt skeið.
íslendingum þótti sem þeir væru
hjá honum í útvöldum hópi. En
aðrar þjóðir höfðu sama hugboð.
Hann var sem faðir RK-félaga í
§ölda landa og gerði ekki upp á
milli þeirra. Hann hafði trú á lýð-
ræði og með samtvinnaðri fræðslu,
hjálparstarfi og skipulagi auðnaðist
honum að koma upp öflugustu
hjálparstofnun veraldarinnar. En
það tók langan tíma og margir örð-
ugleikar á þeirri leið. Lykillinn var
samvinna og víðfeðm tengsl og
hæfileikinn að finna gott fólk. Hann
treysti samstarfsmönnunum og þeir
honum. Hann var lykillinn að ein-
ingu innan samtakanna. Ekki var
það alltaf létt verk. Meðan samtök-
in voru áhrifaminni var hugsjónin
ráðandi. Þegar áhrif þeirra jukust
drifu stundum að þeir sem þágu
en létu minna af hendi. RK var
sumum leið að öðru marki. Slíkur
tröppugangur á sér víða stað.
Henrik Beer fæddist í Stokkhólmi
árið 1915, sonur hjónanna Waldem-
ars Beer, ferðamálastjóra þar og
konu hans, Walborgar f. Granath.
Hann var fil. kand. árið 1939. Hann
hlaut eftir það þjálfun sem foringi
í varaher landsins. Árið 1941 varð
hann umboðsmaður norrænna stúd-
enta við Stúdentasamband Svíþjóð-
ar, þýðingarmikið starf á þeim
árum. Þá var hann einnig ráðinn
til að skipuleggja starf stofnunar
sem sá um alþjóðlegt hálparstarf.
Henrik Beer var lítið gefínn fyrir
að miklast af eigin þætti í aðgerðum
sem hann tók þátt í.
Eitt sinn var spaugað um að það
ylli yfírvöldum hér á landi hugar-
angri að fjöldi lögreglubúninga
væru hér í klæðaskápum. Svo gæti
farið að óvinir ríkisins kæmust yfír
þá og steyptu stjóminni. Henrik
Beer sagði þá hve mikla hug-
kvæmni hefði þurft í hjálparstarfi
á stríðsárunum. Hann komst sem
sé að því að einkennisbúningum
sænska hersins hafði hátt í öld ver-
ið safnað í birgðastöð. Henrik gekk
fyrir yfirvöld og bað um að fá fötin
handa kuldahijáðum fómarlömum
heimsstyijaldarinnar. Það mætti
efasemdum. Upp kom að menn
hræddust að óvinir Svía kæmust
yfir búningana og tækist að
hremma landið. Henrik svaraði að
víst væri sú hætta fyrir hendi en
hitt líklegra að vamir sænska hers-
ins biluðu vegna hláturs þegar
óvinimir kæmu marsérandi frá
höfninni í Málmey í 100 ára gömlum
fötum. Og Henrik Beer fékk birgð-
imar, svellþykk og óslítandi
vaðmálsföt. Sagt er að þegar kulda-
köst koma í Austur-Evrópu hafi,
allt fram á þennan dag, mátt líta
þessi föt tekin upp úr dragkistum,
einkum gulu treflana, sem vom ein-
Kveðjuorð:
SIGURÐUR MÁR
PÉTURSSON
Fæddur 4. apríl 1929
Dáinn 2. júní 1987
Andlátsfregn Sigurðar Más, vin-
ar míns, barst mér til eyma á
erlendri gmnd. Sú fregn var harms-
efni og snart mig meira en flest
annað. Þó vissi ég vel um langa og
stranga baráttu hans við þann helj-
ar sjúkdóm sem honum varð loks
að aldurtila. Við höfðum ávallt náið
samband og ræddum oft um framtíð
hans í ljósi þessa. Andlát kærs vin-
ar okkar í fyrra kom okkur í opna
skjöldu, því hvomgur vissi nógu vel
um aðdraganda þess. Vegna þess
ákvað Sigurður Már, að eigin fmm-
kvæði, að láta mig fylgjast reglu-
lega með líðan sinni því hann vissi
hvemig mér leið. Ég fór til útlanda
í þeirri góðu trú að við hittumst á
ný að ferð lokinni.
Við vomm ungir þegar fundum
okkar bar fyrst saman. Sigurður
Már fluttist með fjölskyldu sinni til
Borgamess árið 1943, en um það
leyti kom ég frá námi í Reykjavík
og hóf störf heima.
Foreldrar Sigurðar Más vom þau
Bima Bjamadóttir og Pétur Sigfús-
son, kaupfélagsstjóri. Þau festu
kaup á Hótel Borgames og ráku
það með miklum myndarbrag um
margra ára skeið. Þau hjón vom
öðlingsfólk. Fjölskylda þeirra var
stór; ungt og lífsglatt fólk sem Setti
svip á bæinn. Sigurður Már var
þeirra næst yngstur.
Bima, móðir hans, var stórbrotin
kona. Pétur Sigfússon, faðir hans,
var glæsimenni. Hann var búinn
góðri tónlistargáfu og var raddmað-
ur mikill. Við kynntumst fyrst í
Karlakór Borgamess þar sem hann
var leiðandi söngmaður í 2. bassa.
Hann var smekkmaður og ég lærði
margt af honum. Aldursmunurinn
var mikill en vinir urðum við samt.
Sigurður Már erfði í ríkum mæli
tónlistargáfu föður síns og á þeim
vettvangi lágu leiðir okkar saman.
Fljótlega stofnuðum við Danshljóm-
sveit Borgamess ásamt öðrum.
Engin slík var fyrir í bænum okk-
ar. Hljómsveitin varð, er tímar liðu,
þokkalega góð og við spiluðum víða.
Þessi viðleitni okkar varð okkur og
ýmsum öðrum til ánægju. Eins og
ég hefi áður látið í ljósi er fátt sem
getur sameinað unga menn og
bundið vináttuböndum sem sam-
starf þessu líkt.
Það skal engan undra þótt Sig-
urður Már væri vinsæll umfram það
sem venjulegt er um unga og glæsi-
lega menn, því hann var heill og
sannur í öllu sem hann tók sér fyr-
ir hendur. Léttur var hann í lund
og hrókur alls fagnaðar á gleði-
stundum. Hann var góðviljaður,
hjartahlýr og vinur vina sinna.
Hann vildi allra vandræði leysa ef
það var á hans færi og lagði gott
til mála ef honum þótti rétt að þeim
staðið. Hann naut hverrar stundar
sem hann átti með ástvinum, vinum
og félögum sínum og gaf meira en
hann þáði á því sviði sem öðrum.
Hann mat dýrð lífsins sem Guð gaf
honum, en tók það ekki sem sjálf-
sagðan hlut eins og marga hendir.
Ég minnist þess að jafnvel á unga
aldri, þegar kynni okkar voru nán-
ust, hafði Sigurður Már þann
fágæta eiginleika að geta jafnóðum
þakkað og metið það góða sem
honum féll í skaut, svo og þeim
mönnum sem hann hitti í daglegu
lífí og honum fannst gera sér gott
eða vera sér til góðs á einhvem
hátt. Hann var jákvæður í lífi og
starfí og afstöðu til alls sem lífsanda
dró.
Sigurður Már var félagslyndur
maður ogf sft5ðfframarlega á