Morgunblaðið - 15.11.1987, Qupperneq 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. NÓVEMBER 1987
31
ætti að fara til Nígeríu, en sagði
skipstjóranum að sigla því til aust-
anverðs Miðjarðarhafs. Síðan lá það
vikum saman án áhafnar í Valletta
á Möltu, vinaríki Lfbýu.
Margt er enn á huldu um smygl
íranna, en allir þóttust vissir um
að vopnin kæmu frá Líbýu. Áhöfnin
sagði það sjálf og talsmaður brezka
utanríkisráðuneytisins kvað „mikið
til í því“. Sendiherra Líbýu í París
þvertók fyrir það og vildi meina að
Bandaríkjamenn hefðu gefíð vopn-
in, en Gaddafí ofursti hefur oft
hótað að auka stuðning sinn við IRA
til að hefna loftárása bandarískra
flugvéla frá brezkum flugvöllum í
apríl 1986. Ýmislegt gæti þó bent
til þess að hergögnin hafí verið
ætluð fleiri hryðjuverkasamtökum
en IRA.
Sennilega vissu smyglaramir
ekki hve lengi hafði verið fylgzt
með þeim þegar þeir voru gómaðir
og hvenær þeir vöktu fyrst athygli.
Kannski vissu þeir ekki hvert vopn-
in áttu að fara. Frakkar veijast
allra frétta og e.t.v. verður aldrei
gert uppskátt hvemig þeir fóm að
því að ná írunum.
Talið er að vopnasmyglaramir
hafí verið undir alþjóðlegu eftirliti
í einn mánuð þegar ráðizt var um
borð í Eksund. Franska lögreglan
og sú írska telja sig hafa sannanir
fyrir því að líbýskir hermenn hafi
fermt skipið í Trípólí 14. október,
en skv. öðmm heimildum gerðist
það á Sidraflóa. Ferming skipsins
kann að hafa sézt úr bandarískum
njósnahnetti, en að sögn Observers
er líklegra að fyrstu ömggu upplýs-
ingamar hafí borizt frá frönsku
gagnnjósnaþjónustunni, DGSE,
sem hefur alltaf haft ötula erind-
reka í Líbýu.
Á leiðinni til Frakklands kom
Eksund við á Möltu og Frakkar
fengu áreiðanlega ábendingar frá
brezkum leyniþjónustumönnum
þar. Þegar Hopkins sigldi inn Erm-
arsund hagaði hann sér eins og
viðvaningur á fjölfarinni siglinga-
leið. Að sögn Observers vilja
Frakkar ýmist láta í veðri vaka að
þeir hafí fengið leynilegar vísbend-
ingar um skipið, eða „dottið niður
á það“, þar sem þeim þótti léleg
sjómennska áhafnarinnar sérkenni-
leg, en það stafar af því að þeir
vilja fyrir engan mun vekja athygli
á vökulum njósnumm sínum í
Trípólíhöfn.
Hvað sem þessu líður er ljóst að
Frakkar biðu rólegir eftir skipinu
og gáfu njósnaflugvélum sínum
merki um að fylgjast með því þegar
það nálgaðist strendur Frakklands.
Flugvélamar veittu skipinu eftirför
í þijá daga unz franska tollgæzlan
réðst um borð og kom í veg fyrir
að því yrði sökkt með dýrmætum
og banvænum vamingi.
Handa fleirum?
Farmur Eksunds var svo fyrir-
ferðarmikill að ekki hefði verið
hægt að skipa honum öllum á land
án þess að það vekti athygli, hvort
sem uppskipunin hefði farið fram í
laumi í afskekktum flóa, eða beint
fyrir framan nefíð á tortryggnum
hafnaryfirvöldum. Smyglaramir
hefðu þurft aðstoð fjölmenns hóps
manna til að koma vopnunum í land.
Það tók Frakka ijóra daga að losa
skipið þegar þeir höfðu fjarlægt
sprengjugildrar, sem Cleary hafði
lagt í kassana.
Svo mikið vopnamagn var í skip-
inu að franska lögreglan velti þvi
fyrir sér hvort ætlunin hefði verið
að selja hluta þess til að afla fjár
í rýra sjóði írska lýðveldishersins.
Írskir lögreglumenn gátu sér þess
til að nota hefði átt hluta vopnanna
til að ráðast á Maze-fangelsið í
Belfast og leysa IRA-menn úr haldi.
Bæði í París og Dyflinni komu fram
tilgátur þess efnis að um væri að
ræða alþjóðlegt samsæri, sem lýð-
veldisherinn hefði verið fenginn til
að taka þátt í vegna sérþekkingar
liðsmanna hans á vopnasmygli.
í fyrstu virtust Frakkar sann-
færðir um að vopnin hefðu ekki átt
að ,fara til Frakklands og gerðu
engar sérstakar varúðarráðstafan-
ir, nema hvað þeir stöðvuðu ferju,
sem var að leggja upp í síðustu
Eftir árásina í Ennisskillen: Enn einn álitshnekkir.
Togbáturinn „Marita Anne“ (56 lestir), sem var tekinn með sjö tonn af vopnum og skotfærum og færður
til hafnar í Cork f september 1984: „Smáræði.**
ferð sína á árinu til Cork á írlandi.
En stærð farmsins vakti grunsemd-
ir og spurt var hvort ýmsir hryðju-
verkahópar í Evrópu hefðu ætlað
að skipta hergögnunum á milli sín.
Það þótti ekki ólíklegt, því að marg-
ir telja að með þeim sé meiri
samvinna en komið hefur fram.
Hins vegar var bent á að IRA
hefur lítinn áhuga á samvinnu við
hreyfíngar eins og „Rauða herinn"
í Þýzkalandi og telji liðsmenn þeirra
hreinræktaða hryðjuverkamenn, en
ekki „sannar frelsishetjur“ á borð
við liðsmenn lýðveldishersins. At-
hyglin beindist því meir og meir að
ETA, aðskilnaðarhreyfíngu Baska.
Nú segja Frakkar að enn hafí
engin skýring fengizt á því hvers
vegna Eksund sigldi inn í franska
landhelgi. Þeir segja að annað hvort
hafí áhöfnin vitað að sézt hafði til
skipsins og því ætlað að sprengja
það í loft upp og flýja í land, eða
að Eksund hafí komið of seint á
einhvers konar stefnumót undan
strönd Spánar eða Bretagneskaga
til að afhenda skæraliðum Baska
hluta farmsins.
Til þess að flækja málið ennþá
meir era sérfræðingar í London,
París og Washington sannfærðir
um að Iranar hafí verið viðriðnir
vopnasmygl íranna, þar sem um svo
miklar birgðir var að ræða. Að sögn
brezka blaðsins Sunday Telegraph
telja þeir að hergögnin hafí ekki
aðeins verið ætluð írskum skæralið-
um, heldur einnig neti íranskra
hryðjuverkamanna í Vestur-Evr-
ópu. íranar hafí viljað komast yfír
vopn til árása á brezka og banda-
ríska embættismenn og brezk og
bandarísk mannvirki og hefna þar
með tilraunanna til að halda skipa-
leiðum á Persaflóa opnum.
Tugir íranskra emdreka hafa
beðið eftir skipunum um að láta til
skarar skríða í Evrópu og vitað er
að íranskir hryðjuverkamenn
standa í tengslum við IRA, Action
Directe í Frakklandi og róttækl-
inga tengda hinum aflóga Baader-
Meinhof-samtökum í Vestur-
Þýzkalandi.
Engu að síður hafa írska lögregl-
an og yfirvöld á Norður-írlandi
komizt að þeirri niðurstöðu skv.
öðram heimildum — þrátt fyrir efa-
semdir í fyrstu — að öll vopnin
hafí verið ætluð írska lýðveldis-
hemum. Líklega var ætlunin að
afferma Eksund úti á rúmsjó eða
á afskekktum stað á strönd Irlands
með vökvakrana, sem hafði verið
komið fyrir um borð, og dreifa síðan
vopnunum „vítt og breitt" í írska
lýðveldinu og á Norður-írlandi.
Margir töldu töku skipsins staðfesta
þá skoðun að vopn til IRA berist
nú aðallega um suðurströnd ír-
lands, þar eð alríkislögreglunni FBI
hefur tekizt að stöðva vopnasend-
ingar frá Bandaríkjunum, en fleiri
staðir koma til greina.
Gætu afstýrt
Vopnasmyglið kom yfirvöldum í
írska lýðveldinu og á Norður-ír-
landi í opna skjöldu, en írska
lögreglan kannaðist strax við einn
smyglarann, fiskimanninn John
Docherty, sem gerþekkir strendur
írlands. Þegar leit stóð yfír að
mönnum af flaki norsks skips 1981
var hann hafður í haldi í tvo sólar-
hringa og leitin bar þann árangur
að háþróað neðanjarðarbyrgi fannst
á Crait, lítilli eyju undan vestur-
strönd Donegal á Norður-írlandi,
sem brú tengir við meginlandið. Þar
fundust nokkur hergögn og út-
varpstæki og síðan Eksund var
stöðvað hefur nákvæm leit verið
gerð á Crait.
Ef farmur Eksund hefði komizt
alla leið til Norður-írlands hefðu
vígtólin valdið mestu röskun á hem-
aðaijafnvæginu þar síðan núver-
andi erfiðleikar hófust 1969.
Yfírvöldum á Norður-írlandi er það
mikill léttir að SAM-loftvamaflaug-
ar vora gerðar upptækar í Eksund.
Nú era þyrlur notaðar til að flytja
hermenn og vistir í Suður-Armagh
og hluta Tyrone vegna mikils usla,
sem IRA hefur gert með stóram
jarðsprengjum, og SAM-flaugamar
hefðu orðið þeim skeinuhættar. IRA
hefur lengi látið sig dreyma um að
komast yfír loftvamaflaugar.
Taka Eksund er aðeins eitt
nokkurra alvarlegra áfalla, sem
IRA hefur orðið fyrir í seinni tíð.
Orðstír lýðveldishersins beið enn
einn hnekki við blóðuga sprengjuár-
ás hans í Ennisskillen um síðustu
he'gi, þegar minnzt var fallinna úr
báðum heimsstyijöldum, og aðeins
hálft ár er síðan átta lýðveldis-
hermenn vora vegnir úr launsátri í
Loughall. Auk þess hefur IRA aldr-
ei orðið fyrir eins miklum skakka-
föllum við smygl á vopnum síðan
skipið Claudia var tekið undan
strönd Waterford á Suður-írlandi
1973 með 250 riffla, 240 skamm-
byssur, jarðsprengjur og sprengi-
efni. Tom King, írlandsmálaráð-
herra Breta, sagði í ágúst að
líbýskir hermenn hefðu fermt skipið
í Trípólí. Annað vopnaskip, Marita
Ann, var tekið fyrir þremur áram,
en með 20 sinnum minni farm en
Eksund.
í janúar sl. fundust hergögn að
verðmæti 250.000 pund í
Roscommon og Sligo í kössum
merktum „líbýska heraflanum", þar
á meðal 100 Kalashnikov-rifflar. Á
síðustu mánuðum hefur verið talið
að IRA fái aðaliega fjárhagsstuðn-
ing frá Líbýu og síðan (fyrra munu
a.m.k. tvær milljónir punda hafa -
verið lagðar á ýmsa bankareikn-
inga, sem aðeins þrír eða fjórir
háttsettir menn í IRA vita um. Þó
bendir margt til þess að ný vopn
hafí borizt til Norður-írlands á
síðustu mánuðum og fáir draga í
efa eindreginn stuðning Gaddafis
ofursta við írska lýðveldisherinn.
írski lýðveldisherinn vill áreiðan-
lega sýna að hann sé ekki dauður
úr öllum æðum og kannski reyndu
öfgamenn úr honum að gera það
með tilræðinu í Ennisskillen á dög-
unum? Búast má við fleiri sprengju- ^
árásum, þótt reynt sé að lægja
ólguna í Lundúnum og Dyflinni, og
fleiri tilraunum til að smygla vopn-
um til IRA, þótt reynt sé að koma
í veg fyrir þær með alþjóðlegri sam-
vinnu.
GH