Morgunblaðið - 29.11.1987, Blaðsíða 52

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1987
Minning:
GerhardH. Schwabe
Guðlaug Þorsteins-
dóttir - Minning
Traustur íslandsvinur, líffræð-
ingurinn Gerhard Helmut Schwabe,
lézt 16. þ.m. 77 ára að aldri. Hann
var fæddur í Thiiringen í Þýzka-
landi, lauk doktorsprófi við háskól-
ann í Köningsberg og var þar
aðstoðarmaður við rannsóknir um
skeið, en lagði síðan land undir fót
og starfaði í tvo áratugi um skeið,
en lagði síðann land undir fót og
starfaði í tvo áratpgi í háskólum
og öÐrum vísindastofnunumí Chile,
Japan, Kína, Taiwan og á íslandi.
Á árabilinu 1955—1958 var hann
forstöðumaður líffræðistofnunar
háskólans í Valdivia í Chile. Eftir
það gegndi hann vísindastörfum hjá
Max-Planck Institut fur Limnologie
í Plön í Þýzkalandi, unz hann lét
af starfí fyrir aldurssakir. — Megin-
viðfangsefni þessa merka vísinda-
manns allar götur frá árinu 1931
voru jaðarskilyrði lifs og náttúru-
spjöll af mannavöldum, en það ár
leit hann augum í fyrsta sinn þör-
ungagróður í íslenzkum hverum og
laugum, og frá þeim tíma batt hann
tryggðir við land og þjóð. Hér
stundaði hann bæði hagnýtar og
fræðilegai- rannsóknir, m.a. á heit-
um uppsprettum í Mosfellssveit og
Olfusi, en einnig víðar um landið,
að ógleymdri Surtsey. Um rann-
sóknir sínar birti hann fjölda rit-
Fæddur 18. september 1928
Dáinn 30. október 1987
Því veldur mér trega tónanna slagur,
sem töfrar og dregur og er svo fagur?
Ég veit það og finn, hvers sál mín saknar.
Söngvanna minning af gleymsku vaknar.
Ómur af lögum og brot úr brögum,
bergmálar frá ævinnar liðnu dögum,
af hljómgrunni hugans vaknar.
(Úr Dísarhöll eftir Einar Ben.)
Að morgni dags 30. október
hringdi Sonja, mágkona mín, og
tilkynnti mér lát bróður míns, Jóns
Heiðars. Nú eru allir bræður mínir
látnir. Þorsteinn, Heiðar, Ingvar og
Valur frá Möðrufelli.
Eg gat ekki verið viðstödd jarðar-
farir hinna bræðra minna. En við
jarðarfor Heiðars, þann 6. nóvem-
ber, kvaddi ég þá alla. Og minning-
ar streyma að. Eg var elst og féll
það því oft í minn hlut að gæta
bræðra minna þegar þeir voru litlir.
Við ólumst öll upp í Möðrufelli,
en þangað flutti afí minn, Jón Jóns-
son, og kona hans Ólöf Ámadóttir
árið 1908 og síðan hefur Möðrufell
verjð í eigu ættarinnar.
Ég minnist góðra leikfélaga,
systkina sem fóru á böll saman,
dönsuðu saman og sungu saman
og áttu auðvitað f eijum saman.
Ég minnist vináttu og elsku milli
systkina, sem að aldrei brást. Það
var vík milli vina, en þó hittumst
við hvert hjá öðru á þessum árum,
eftir að ég fór frá íslandi.
Foreldrar okkar, Jóna Þorsteins-
dóttir og Kristinn Jónsson, áttu
ekki alla hluti sameiginlega. En ást
þeirra og umhyggja fyrir bömum
sínum var þeim sameiginleg.
I Möðmfelli var okkur kennd
samheldni, orðheldni og frændsemi.
Virðing fyrir öllum, sem vom minni
máttar og hjálpsemi við þá, sem
þurftu á hjálp að halda. Virðing
fyrir vinnandi fólki. Við borðuðum
alltaf hádegisverð ki. 12, og svo
hvíldi fólkið sig til kl. 13.30. Þá
fengum við bömin skipun um að
leika okkur langt frá húsinu, svo
að ekki heyrðist í okkur, „því að
þeir sem vinna þurfa hvf)d,“ sagði
faðir okkar.
í Möðmfelli var ætíð margt fólk,
sérstaklega á sumrin. Þangað vom
oft tekjn. böm og unglingar, sep
gerða og skrifaði kynstur
einkabréfa um áhugamál sín. Rit-
gerðir hans má flokka í hreina
líffræði, samfélagslega túlkun,
heimspekilegar rökræður og eld-
heitan áróður fyrir náttúmvemd og
nýtilegri skilgreiningu á stefnumál-
um náttúmvemdar. Um það bil
tveimur áratugum fyrr en íslenzkir
íjölmiðlar tóku að sinna umhverfis-
málum hafði hann gert sér grein
fyrir flestum eða öllum afbrigðum
náttúmspjalla, er síðan hafa yfir
dunið. — Doktor Schwabe kom til
íslands 20. ágúst sl. og dvaldist hér
í fjóra sólarhringa. Erindi hans var
að sjá landið og kveðja þá vini sína,
er hann næði til áður en hann yfír-
gæfí Evrópu í síðasta sinn og
flyttist búferlum til Tasmaníu, en
þangað hafði hann fylgt konu sinni
í fyrra vetur. Synir þeirra vom
komnir þangað á undan þeim.
Gerhard Helmut Schwabe hafði
siglt margan krappan sjó, átt heim-
ili í fjómm álfum heims, en gerzt
þegn og málsvari lífríkis þeirra
allra, eftir því sem dæmafátt þrek
hans dugði til. Hann var Evrópu-
maður og mundi tímana tvenna og
þrenna, unni klassískri menningu,
en leitaði kjama þjóðmenningar,
hvar sem hann var gestur. — Hann
var sæmdur riddarakrossi hinnar
vildu eða þurftu að komast í sveit.
Þar var ætíð nóg að gefa gestum
og gangandi. Margir vom þeir sem
nutu gestrisni og gjafmildi foreldra
okkar. Ég veit að margir minnast
Möðmfells með hlýjum hug. Ég sé
langt borðið í eldhúsinu, þéttsetið
af fólki. Umræður vom margar og
oft harðar. Böm lögðu sjaldan mik-
ið til málanna á þeim tíma. En sá
lærdómur, sem við fengum sem
hlustendur varð okkur mikils virði
seinna í lífínu.
Við vomm alin upp við bækur
og söng. Allir bræður mínir vom
söngmenn góðir og glæsimenni.
Þeim þótti vænt um heimili okkar,
sem stendur svo tignarlega undir
Möðmfelli. En örlögin réðu því að
enginn þeirra bjó þar lengi. „Hver
er sinnar gæfu smiður," en um það
og örlögin má deila.
Þeir dóu allir um aldur fram.
„Þeir sem guðimir eiska deyja ung-
ir.“ Og nú er Heiðar kominn til allra
ástvinanna hinum megin. Það var
langt á milli Heiðars og mín, þar
sem við bjuggum hvort í sínu landi.
En þegar við hittumst, þá nutum
við staðar og stundar. Hann kom
til mín þegar ég varð sextug. Ég
sótti hann og Sonju á flugvöllinn
og var hann hress og kátur, þrátt
fyrir öll sín veikindi í mörg ár. Við
sátum og ræddumst við fram eftir
kveldi. En um morguninn hafði
hann fengjð enn eitt áfallið. Vinstri
hönd var lömuð og hann átti erfítt
með gang. Hann tók þó þátt í af-
mælisfagnaði mínum nokkrum
dögum seinna og ber það vott um
þá karlmennsku sem einkenndi
hann.
Okkar síðasti fundur var á ís-
landi árið 1985. Þá var haldið
ættarmót í móðurætt okkar. Daginn
eftir fórum við til Mývatnssveitar,
ásamt fleira frændfólki. Þann dag
var sól og yndislegt veður. Við áð-
um, að gömlum sið, og neyttum
matar undir berum himni. Bróðir
minn lagði höfuðið í kjöltu mína,
éins og þegar hann var lítill. Þessi
stund er góð minning. Heiðar bróð-
ir var fróður maður og las mikið.
Hann kunni íslendingasögurnar og
vitnaði oft í þær. Hann unni ætt-
jörð okkar og það var ævinlega
gott veður á Islandi, þcgar ég tal-
aði vjð hann í, síma'
. xjv' w i jp Á Á S Á
íslenzku fálkaorðu 29. marz 1974.
G.H. Schwabe hafði séð örlög
einstaklinga og þjóða og skilyrði
lífs á jörðu bæði í smásjá og stór-
sjá. — Þegar hann kvaddi vini sína
á íslandi kallaði hann sex vikna
sjóferðina, er hann átti fyrir hönd-
um, siglinguna „til hinztu hafnar".
Farkostur hans var pólska hafskip-
ið Katowice II. Þann 4. nóvember
sl. ritaði hann á skipsíjöl undan
suðurströnd Ástralíu, og er lauslega
þýtt:
„Ef ekkert óvænt hendir mig, þá
lýkur þessari þægilegu sjóferð í
Bell Bay eftir 12 daga, og verð ég
þá vel hvíldur og albúinn að taka
hveiju, sem bíður mín . . .“
Br. Jóh.
Heiðar bróðir var skapstór mað-
ur, hafði sínar skoðanir og stóð
fyrir þeim. En jafnframt var hann
einhver tilfínningaríkasti maður,
sem ég hef þekkt.
Við ætluðum að fagna honum
sextugum næsta ár á Islandi. Svo
varð ekki. Þegar ég lít yfír farinn
veg, þá sé ég Heiðar bróður þeysa
úr hlaði á Fálka sínum. Ungur og
fallegur maður. Framtíðin blasti við
honum. Draumamir voru margir
og sumir rættust.
Sá drekkur hvem gleðinnar dropa í grunn
sem dansar á fákspori jrfír grund.
í mannsbarminn streymir sem aðfalls unn
af afli hestsins og göfugu lund.
Maðurinn einn er ei nema hálfur,
með öðrum er hann meiri en hann sjálfur. —
Og knapinn á hestbaki er kóngur um stund,
kórónulaus á hann ríki og álfur.
- Ef inni er þröngt, tak hnakk þinn og hest
og hleyptu á burt undir loftsins þök.
Hýstu aidrei þinn harm. Það er best.
Að heiman, út, ef þú berst í vök.
Það finnst ekki mein, sem ei breytist og bætist,
ei böl, sem ei þaggast, ei lund, sem ei kætist
við fjörgammsins stoltu og sterku tök.
Láttu hann stökkkva, svo draumar þíns
hjarta rætist
(Úr Fákum eftir Einar Ben.)
Einn af draumunum sem rættist
var sá að hann giftist ungri og fal-
legri konu, sem ætíð stóð við hlið
hans í blíðu og stríðu. Ég þakka
Sonju, mágkonu minni, fyrir allt
sem hún gerði fyrir bróður minn.
Noregi í nóvember 1987
Gerður Kristinsdóttir
Dounraey:
Forsætisráðherra Bretlands
mun á næstunni fá send mót-
mæli 33. þings Farmanna- og
fiskimannasambands íslands
vegna ráðagerða um byggingu
endurvinnslustöðvar fyrir kjarn-
orkuúrgang í Dounraey í Skot-
landi. Ennfremur mun verða
leitazt við að fá mótmælin birt í
víðlesnu brezku dagblaði ogjafn-
framt verða þau send íslenzkum
þingmönnum.
Samþykkt þingsins um mengun
Fædd 7. maí 1898
Dáin 10. nóvember 1987
Við andlát Laugu ömmu þyrpast
minningamar fram í huga okkar
blandnar sárum trega. Okkur hefði
ekki órað fyrir því í sumar, þegar
hún dvaldi hjá okkur nokkrar vikur
á Egilsstöðum, að svo skammt und-
an væri sú stund að við fylgdum
henni hinsta spölinn og legðum
hana til hvíldar við hlið afa.
Hún var svo sérstaklega hress
og glaðleg og ótrúlega létt í hreyf-
ingum þó komin væri fast að
níræðu. Hún hafði oft verið treg til
að ferðast nema hún væri viss um
að gott væri að fara en þessa daga
naut hún þess að skjótast til Borg-
arfjarðar til að heimsækja góða vini
og frændfólk og fara á bemskuslóð-
ir yfír til Seyðisfjarðar. Hún rifjaði
upp fyrir okkur Seyðisfjörð eins og
hún mundi hann í æsku og nefndi
hvert húsið eftir annað og þá, sem
þar höfðu búið.
Hún var fædd 7. maí 1898 að
Brimneshjáleigu í Seyðisfirði og bjó
þar ásamt foreldrum sínum, Jó-
hönnu Erlendsdóttur og Þorsteini
Jónssyni, og yngri systur, Oddnýju.
Faðir þeirra lést þegar amma var
aðeins sjö ára og eins og svo oft á
þessum tíma, þegar heimilisfaðirinn
féll frá, flosnaði fjölskyldan upp.
Oddný fór í fóstur til föðurbróður
þeirra systra á Borgarfírði eystra
en amma fylgdi móður sinni. Voru
þær mæðgur að mestu á Seyðisfirði
fyrstu árin utan einn vetur í Vest-
mannaeyjum.
Árið 1918 giftist hún Sigurði
Bjamasyni frá Kolfreyju í Fá-
skrúðsfirði og í Búðakauptúni reistu
þau sitt framtíðarheimili, sem þá
fékk nafnið Reykholt en nú er
Skólavegur 77. Þau eignuðust tvö
börn, Þorstein og Þórunni, en hún
lést aðeins fárra vikna gömul.
Móðir hennar bjó hjá þeim alla
tíð og þegar þau eignuðust tengda-
dótturina Aðalbjörgu Magnúsdóttur
og fimm barnabörn var orðið margt
í heimili í Reykholti. Fjölskyldan
var samhent og aldrei urðum við
þess vör, að kynslóðabilið, sem svo
oft er nefnt, orsakaði einhver
vandamál þó ættliðimir væru orðn-
ir fjórir. Ástæðan er án efa sú, að
kristin trú var veigamikill þáttur í
fjölskyldulífínu. Þau kynntust að-
ventboðskapnum um 1930 og var
öll fjölskyldan samtaka um að finna
þar trúarlífi sínu farveg.
Trúin var því ríkur þáttur í lífi
Laugu ömmu og hún naut þess að
lesa og íhuga Orð Guðs og syngja
þá sálma, sem henni voru kærir.
Um árabil söng hún í Fáskrúðs-
fjarðarkirkju enda hafði hún fallega
söngrödd. Hún var næm fyrir góðri
tónlist og hafði gott tóneyra. Lítið
fallegt lag, sem hún samdi er gott
dæmi um það. Við fráfall afa fyrir
19 ámm sendi frændi hans Richard
Beck henni lítið erfíljóð. Hún reyndi
hafsins er svohljóðandi: „33. þing
FFSÍ samþykkir að stjórn sam-
bandsins vinni að öllum þeim styrk,
sem sambandið hefur yfir að ráða
gegn því að eiturefni og eða geisla-
virk efni, sem eitrað geta hafsvæðið
umhverfis Island verði losuð í hafið.
Jafnframt telur þingið að samband-
ið eigi að vinna að nátttúruvernd í
víðasta skilningi, hvort sem er á sjó
eða landi." í greinargerð með tillög-
unni segir: Nú eru uppi ráðagerðir
um að byggja endurvinnslustöð í
að fínna eitthvert lag, sem hún
þekkti og félli vel að þessum ljóðlín-
um en fann ekkert, sem henni
fannst nógu gott. Þá samdi hún
lagið sjálf og söng það með sjálfri
sér án þess að nokkur yrði þess var
þar til í sumar að hún trúði Oddnýju,
sonardóttur sinni, fyrir því. Hún
fékk Jón Ásgeirsson til að útsetja
lagið og þegar hann lét í ljós að
þetta væri fallegt og vel upp byggt
lítið lag féllst amma á að aðrir
fengju að heyra það. Við erum
þakklát í dag fyrir þessa litlu perlu,
sem segir sína sögu um hógværð
og lítillæti höfundar síns.
Lauga amma var í eðli sínu glað-
lynd og það var henni svo eðlilegt
að lífga upp á og fegra mannlífið
í kringum sig. Hún hafði oft á tíðum
svo sérstakt lag á því að vera ósam-
mála á svo jákvæðan hátt að hún
vakti sjaidnast deilur við nokkurn
- mann. Hún fylgdist vel með og
hafði mikinn áhuga á velferð barna-
bama sinna og barna þeirra og var
óþreytandi að víkja einhveiju að
þeim og styðja þau sem best hún
kunni. Hún var léttstíg þrátt fyrir
háan aldur og oft. tók hún nokkur
dansspor á eldhúsgólfinu þegar hún
heyrði fjörugt harmonikkulag í út-
varpinu og hafði á orði í gamni að
hún myndi stíga nokkur spor á
níræðisafmælinu.
En skjótt skipast veður í lofti og
í sumar þegar hún hafði lokið
síðustu heimsókn sinni á Egilsstaði
kenndi hún þess sjúkdóms, sem
betur hafði að lokum. Hún óskaði
þess að fá að liggja heima svo lengi
sem hægt væri og í frábærri
umönnun tengdadóttur sinnar,
Diddu, og með ómetanlegri aðstoð
læknis og hjúkrunarfólks við heilsu-
gæslustöð Fáskrúðsfjarðar var hún
heima þar til yfir lauk.
Nú hefur hún lagst til hinstu
hvíldar og bíður komu frelsara síns,
en í huga okkar sem eftir stöndum
lifír minningin um ástkæra ömmu,
langömmu og langalangömmu, sem
gaf okkur svo óendanlega mikið.
Anna, Óli og fjölskylda.
Dounraey í Skotlandi til að hreinsa
úrgang frá kjarnorkuverum í Vest-
ur-Evrópu og frárennsli frá stöðinni
verði hleypt út í Norður-Atlantshaf.
Það leynir sér ekki að mikið er í
húfi. Má jafnvel segja að framundan
gæti verið nýtt landhelgisstríð."
Samþykkt var að senda sam-
þykktina og greinargerð í heild til
forsætisráðherra Bretlands, Marg-
aret Tatcher, víðlesins brezks blað
og íslenzkra ráðmanna.
Minning:
Jón H. Kristins-
son frá Möðrufelli
Margaret Tatcher fær
mótmæli frá FFSÍ