Morgunblaðið - 29.11.1987, Blaðsíða 60

60
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 29. NÓVEMBER 1987
Kirkjugurður námuverkamanna við Mina Milluni-námuna. Lítil smáhýsi eru á hverju leiði.
Aþakijarðar
Seinni hluti ferðasögu frá Bólivíu
• *
Á tindi Huyana Potosi (6080).
Höfundur tók þátt í fjallgönguferð í Bóliviu í sumar með fjórtán
Þjóðveijum. Fyrstu dagana í Bólivíu, sem er landlukt ríki, um ein
milljón ferkílómetra að stærð og með sex miiljónum ibúa, notuðu
ferðalangarnir til þess að ganga á auðgengin fjöll og skoða fomar
minjar og mannlíf við Titikaka-vatn. Það er vetur í Bólivíu, sólrikt
en svalt. Hópurinn er nýkominn til La Paz til þess að undirbúa
fyrstu löngu fjallgönguna. Hann hittir þar fimm manna hóp aymara-
indiána, sem mun fylgja leiðangursmönnum á þijú rúmlega 6000
metra há fjöll á þremur vikum.
Nevado Sajama (6524m), gamalt eldfjall og hæsta fjall Bólivíu. Leið fjallamannanna lá upp vinstri hlið
þess.
Úr Zongo-skarði
Bemardo, bflstjórinn okkar, ók
gömlu Dodge-rútunni sinni á met-
tíma austur fyrir La Paz að einni
af fáum tinnámum sem enn eru í
rekstri í Bólivíu. Auk landbúnaðar
var tinnám lengi einn helsti at-
vinnuvegur Bólivíumanna. Það vom
einkum þrír auðkýfingar sem mjólk-
uðu námumar fram eftir 20. öldinni
uns þær voru þjóðnýttar í þjóðlegri
og borgaralegri byltingu árið 1952.
En því miður hefur eftirspum eftir
tini orðið æ minni með ámnum og
verð er lágt þannig að námurekstur-
inn er varla svipur hjá sjón.
^ Námuverkamennimir hafa ávallt
verið í fremstu víglínu í þjóðfélags-
baráttu í Bólivíu og staðið þar í
miklum sviptingum rétt eins og við
vinnu sína. Stór og sérkennilegur
kirkjugarður við námuna, hver gröf
með litlu húsi, bar þögult vitni um
stutta ævi margra verkamanna og
þeirra fólks. Þjóðarframleiðsla í
Bólivíu á mann er 5—10 falt minni
en hér, verðbólga (stundum mörg
hundmð,% á ári) verið landlæg og
lítill gmnniðnaður. Það er helst gas
og olía sem ýta undir efnahagslífíð
♦ núna en tíðar pólitískar sviptingar
hafa valdið erfiðleikum áratugum
saman.
í Zongo-skarði, í 4700 metra
hæð, risu tjöld okkar við syngjandi
fjallalæk. Handan við stíflu og uppi-
stöðulón rís takmark hópsins:
Tvítypptur reisulegur tindur,
krýndur skriðjöklum. Hann skyggir
á lækkandi sólina, um 1400 hæðar-
metrar. Heitir Huyana Potosi eða
nýja Potosi-fjall. Gamla Potosi-flall
er silfumámuíjall Bólivíu í suðri —
uppspretta mikils ríkidæmis sem
féll aðallega Spánveijum í skaut.
Þrátt fyrir að lítið silfur sé nú num-
ið í Bólivíu em miklar vonir bundnar
við málma í fjöllum landsins og
einnig við lítt numin landsvæði í
frumskógunum.
Eftir 10 stiga frostnótt gekk
hóurinn í æfíngaskyni á 5500 metra
jökultind, Cerro Charquini, á 6
stundum og daginn eftir lagði hala-
rófan af stað í bítið úr skarðinu;
menn væddir mannbroddum, línum,
ísöxum og þriggja daga forða, auk
tjalda, dúnpoka og frauðdýna, áleið-
is í Campamento Argentino,
miðsvegar á Potosi-fjalli.
Tíu mínútur á tindinum
Ofan við 3500 metra dregur úr
afli manna og getu um 10—15%
fyrir hveija 1000 hæðarmetra er
ofar dregur. Súrefnisinnihald lofts
minnkar allhratt og loftþrýstingur
í 600 metra hæð er aðeins um helm-
ingur þess sem hann er við sjávar-
mál. Hitastigið lækkar um 6 til 10
stig fyrir hveija 1000 hæðarmetra.
Gegn þessu verst fjallamaður, með
þjálfun fyrir ferðir, réttum klæðn-
aði og áðumefndri hæðaraðlögun,
sem felst í því að reyna hæfilega á
líkamann í sívaxandi hæð í eina til
fjórar vikur áður en hátt fjall er
klifíð. Viðbúnaður hópsins reyndist
sæmilegur þegar lagt var á Huyana
Potosi. Aðeins tveir úr hópnum
komust ekki á tindinn.
Fyrsti áfanginn var 7 stunda
ganga eftir jökulurð, upp kletta og
loks allsprunginn jökul. Dæld er
utan í miðju fjallinu og þar risu
fímm tjöld. Síðari áfanginn hófst
klukkan 4 um morgun, í 15 stiga
frosti, með morgunverði úr frost-
þurrkuðum mat. Við klifum svo tvö
íshöft við luktarljós og-gengum með
hækkandi sól upp hveija snjóbrekk-
una og yfír hveija sprunguna eftir
aðra að lokaspönnunum. Löng ísuð
snjóhlíð með um 45 gráðu halla og
var efsti hlutinn sprungin hengja
sem skagaði út yfir snarbratta aust-
urhlíðar fjallsins. í annað sinn vom
spenntar línur með leiðinni til að
flýta fyrir. Flestir fíkmðu sig með
línunum með því að grípa um þær
með sérstöku áhaldi, einskonar
klemmu. Svo stóð hópurinn á mjó-
um hrygg eftir 6 klst. fjallgöngu,
með aðeins einu löngu hléi. Þama
sást eftir endilöngum KonungsQ'öll-
unum í báðar áttir; tugir jökultinda
blöstu við, hver með sínum svip,
og hraðfara uppstreymisský skrúf-
uðu sig upp eftir skörðum og
eggjum.
Menn fyllast stolti á svona stað,
mest þó yfír sjálfum sér, hrífast af
sérkennilegri fegurð og gerast glað-
ir þrátt fyrir mæðina. En aðeins í
tíu mínútur. Hópurinn á eftir að
eyða níu klukkustundum í að kom-
ast niður af fjallinu; hægt og
varlega, því mönnum verða frekar
á mistök vegna þreytu og kæruleys-
is á niðurleið en á uppleiðinni,
meðan nokkur ferskleiki er enn yfir
þeim. Þeir sem minnst hafa drukk-
ið, 1—2 lítra í stað 3—4 lítra, verða
hálf veikir á niðurleið og gerast
magnþrota undir lokin. Þar á meðal
ég. Það mátti draga marga bæt-
andi ályktunina af fyrstu fjallaferð-
inni jrfír 6000 metra.
Nornaseiður og
Sheraton-hótel
Hvfld í La Paz með besta mat,
bjór og gufubaði var mjög svo
kærkomin. Að vísu var ekki allt
ætt sem boðið varupp á, t.d. steikt-
ur bragðsterkur blóðmör, fyllt
vélinda-og fjólublár, heitur bjór. En
flest var prýðilegt og hitt gleymdist
við langar göngur um ótal götur í
fjölskrúðugum manngrúanum. Við
helstu götur borgarinnar ægir öllu
saman; indíánum, í tötrum eða lit-
klæðum, og hátískufólki í Diór-
fötum innan um bísnissmenn í
bleiseijakka á nýjasta BMW-
bflnum. Við hlið 40 hæða glerhýsis
með skilti General Motors á þaki
eru 200 ára gömul hús með smíða-
jámsgluggum en skrautlegar rútur
með kögri og styttu af Maríu mey
í framglugganum silast um götum-
ar ásamt aragrúa af flautandi
leigubflum, sem virðast aðallega
aka á föstum leiðum. Rétt hjá
Fransiskusartorgi sitja gamlar kerl-
ingar og karlar við þröngar hellu-
lagðar og skítugar götur með úrval
af vömm eða þá skottulækninga-
lyfjum og átrúnaðargripum; þú
getur keypt seyddar jurtir við ást-
leysi, nomalyf við taki og þurrkuð
lamafóstur til þess að grafa undir
grunn nýbyggingar, svo henni fylgi
gæfa.
En La Paz er vinaleg og hættulít-
il borg, hvað sem ringulreiðinni
líður og öllum andstæðunum. Hún
býður líka upp á flest sem menn
geta látið sér detta í _hug, jafnt
Sheraton-hótel sem kjállaraknæp-
ur. Verðlag er á evrópskan mæli-
kvarða hvað varðar innfluttan
fatnað, raftæki og bíla, en mun
lægra þegar matur og samgöngur
em annars vegar.
Fjallið eina
Það tók samtals eina viku að
komast á hæsta fjallið, Nevado
Sajama (6524 m); þrír dagar til 600
km aksturs og aðrir þrír liðu við
sjálfa fjallgönguna. Mest af vegun-
um vom illfærir slóðar. Bemardo
ók í 13 klukkustundir 300 km leið
með nokkmm hléum, vegna bilana
og til snæðings, eftir sandbomum,
grýttum og skomum vegi, sem ligg-
ur milli La Paz og hafnarborgarinn-
ar Arica í Chile. Um veginn fara
miklir flutningar. Þegar við mætt-
um tugum þunghlaðinna og skrölt-
andi flutningabíla brá öðm hvom
fyrir brosi á meitluðu steinandliti
Bemardos, sem sagði nánast aldrei
neitt og kippti sér ekki upp við
neina erfiðleika. Compafleros —
sagði hann aðeins og veifaði stéttar-
bræðmnum.
Sajama-fjall er um 2400 metra
hátt keilulaga eldfjall, nokkuð rofið
og krýnt jökli. Jarðar hans var ber
undan snjó og klæddur glerhörðum,
blágrænum ís. Við sáum fjallið þeg-
ar úr 100—200 km fjarlægð, þar
sem það hóf sig yfir hásléttuna.
Dodge-rútan hélt ekki ryki. Það var
því mikill léttir að ná til þorpsins
Curahuara eftir að aka fram hjá
tugum smábæja og bóndabýla, sem
vom nærri samlit jörðinni og fram
hjá lamadýrunum, sem reikuðu um
í hjörðum. í spegilbroti i veitinga-
húsi með moldargólfi sá ég sjálfan
mig með strítt skítugt hár, sólbmn-
asár á nefinu, hvíta hringi um
augun eftir gleraugu og rykrendur
á kinnum: Eg leit út eins og ráð-
villtur þvottabjöm.
Herinn í Curahuara ætlaði að
hafa ut úr okkur fé. Þeir settu upp
gjald án heimildar fyrir uppgöngu