Morgunblaðið - 23.12.1987, Blaðsíða 56

56
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVTKUDAGUR 23. DESEMBER 1987
á Fróni sem þrauka víða upp til
flalla hvað svo sem þeir verða að
leggja á sig til að halda velli þar.
Það er víða barátta að vera bóndi.
. Og þeir eiga oft mikið undir því
að póstur, sími og rafmagn bregð-
ist ekki.
Pósturinn kemur ekki
upp að dyrum
Pósturinn sem ber út í borgum
rennur sitt strik á hjólinu og þarf
ekki nema að rétta hendina út og
stinga bréfunum í litla boxið sem
stendur úti á lóð. Lúgur á hurðum
þekkjast ekki og þeir sem bera út
blöð og póst þurfa ekki að fara upp
að dyrum eins og á íslandi. Enda
er veðurfar nokkuð öðruvísi. Þó
geta blöð og bréf orðið rennblaut í
rigningu og ónýt ef þau standa up
úr eins og stundum gerist ef enginn
er heima til að líta eftir póstinum.
Önnur þjónusta pósts og síma
er íslendingum gamalkunnug. Ein
stutt og tvær langar og þeir sem
höfðu verið lengi í sömu sveit
þekktu á handbragðinu hver var
að hringja. Þá var spennandi að
fara og lyfta upp tóli til að fá frétt-
ir, jafnvel næra „Gróu á Leiti".
Því var gleðin blandin hjá ýmsum
íslendingum sem á seinni árum
tengdust inn á sjálfvirkar stöðvar.
Mörgum hefur fundist þeir vera að
tapa hlunnindum að geta ekki leng-
ur verið inni í hjartslætti sveitarinn-
ar með því einu að lyfta upp tóli.
íslendingar eru ekki einir um
þetta, því hér í Ástralíu hefur
siminn gegnt sama hlutverki fyrir
mörg þorp og svæði inni í landi
fram að þessu. En nú fer þessi
mannlegi sími að heyra sögunni til.
Því er þannig farið með suma hér
að þó þeim finnist gott að eiga sín
símtöl einir, finnst þeim þeir einnig
verða sambandslausir við umhverfið
þegar hann líður undir lok. Eitt af
minnstu þorpum í óbyggðum Ástr-
alíu, Mudamucla í Suður-Ástralíu,
var nýlega tengt inn í sjálfvirkni
nútímans. Og árið 1990 ætlar
Telecom í Ástralíu að vera búið að
koma allri þjóðinni í sjálfvirk síma-
samband.
En eins og þeir segja er þessi
sími ekki mannlegur. Hann deilir
ekki út uppskriftum, tilkyrmir ekki
fæðingu nýrra þjóðfélagsþegna,
kallar ekki á lækni né brunalið og
hefur ekki þetta alsjáandi auga yfir
mannlífinu eins og gamla kerfið
gerði.
Þegar hinar nýju línur höfðu ver-
ið tengdar í þessu litla þorpi urðu
símalínur heima hjá símastúlkunni
rauðgóandi því margir vissu ekki
hvemig ætti að nota þessa nýju
tækni.
Rafmagn
íslendingi finnst skiýtið að hiti
geti orsakað rafmagnsleysi. Við
sem helst höfum kynnst rafmagns-
leysi þegar „Kári“ hefur verið í
essinu sínu með miklu frosti og roki.
Hér er rafmagn framleitt með
olíu og gasi og er oft nokkuð rykkj-
ótt. Undirrituð hefur fengið að finna
fyrir því þegar dyntir í rafmagni
hafa rænt hana því sem hún hafði
sett á skjá, en ekki haft rænu á
að geyma nógu títt. Það eru örvar
sem fara um rafmagnslínur og
tmfla svo nauðsynlegt er að hafa
sérstök tæki fyrir tölvur sem vetja
þær fyrir þessum trufiunum.
Á heitum sumardögum, þegar
allir hafa loftkælingu í gangi og
nóg er að gera við íssölu, á rafkerf-
ið það til að gefast upp með til-
heyrandi afleiðingum. Og þessa
daga í lok október jókst rafmagns-
notkun úm fimmtíu prósent vegna
loftkælingar sem er meira en jafn-
vel yfir veturinn þegar fólk hefur
rafmagnsofna í gangi.
Það er áreiðanlega óskemmtilegt
að vera með mörg hundruð lítra af
bráðnum ís í kringum sig á degi
sem getur verið um þijátíu til fjöru-
tíu stiga heitur. Alla vega hlyti
umhverfið að vera litskrúðugt þar
sem ís er í ótal litum. Eins hlýtur
að vera svekkjandi að vera með
tæknibúnað fyrir landbúnað í gangi,
standa uppi rafmagnslaus og verða
að gera allt í höndum. Ekki síst
þegar náttmyrkrið hefur hellst yfir
og þurrkur gerir að verkum að
hættulegt er að kveikja eld.
Allir hafa við eitthvað að beijast.
Það getur jafnvel orðið of heitt við ströndina svo þar verði fámennt eins og á þessari mynd.
Matthildur Bjömsdóttir skrifar frá Ástralíu:
Veður er sígilt umræðuefiii næst-
um hvar sem er í heiminum, þó
mynstur þess sé oft breytilegt frá
einu landi til annars og sannarlega
frá eirini heimsálfu til annarrar.
Meirihluti jarðarbúa á allt sitt að
einhveiju leyti undir veðrinu þó
misjafiit sé hve bein áhrif það hafi
á sjálfa afkomu þeirra.
Við íslendingar höfum átt mikilla
hagsmuna að gæta varðandi veðrið
og það sérstaklega hvað varðar þá
atvinnuvegi sem lengst af hafa ver-
ið kallaðir undirstöðuatvinnuveg-
imir. Landbúnaður og sjávarútveg-
ur.
Það sama á við hér í Ástralíu sem
einnig fær að finna fyrir áhrifum
veðurguða rétt eins og aðrir staðir
jarðar.
Þegar ísland er óðum að hverfa
á bak við dimmu skammdegis og
einstaklingar þjóðarinnar keppast
við að gleyma sjálfum sér í áhuga-
verðum málefnum til að finna síður
fyrir áhrifum myrkurs, er daginn
að lengja hér á suðurhveli ásamt
því að verða heitari.
En hann lengir ekki á sama hátt
og okkar með því að verða bæði
bjartara á morgnana og kvöldin.
Hann lengist mest á kvöldin en
dagsbii -1 er aldrei lengur en sextán
og hálfan til sautján tíma en er
styst um níu tíma.
Á stysta degi ársins sem er tutt-
ugasta og fyrsta júní kemur sólin
upp um sjö um morguninn en sest
klukkan sjö mínútur fyrir fimm. Á
lengsta degi ársins sem er þann 21.
desember kemur sólin upp nítján
mínútur fyrir fimm um mörguninn
og sest sjö mínútur yfir sex að
kvöldi.
Að krókna úr kulda
eða stikna úr hita
Hér í Adelaide hafa verið einir
heitustu októberdagar sem um get-
ur í sögunni. Þijá daga samfellt um
mánaðamót okt,—nóv. hefur hitinn
verið rétt í kringum §örutíu stig.
Fyrsta daginn var hann þijátíu og
sjö stig, næsta dag, laugardag, fór
hann upp í þijátíu og níu stig og í
dag, sunnudaginn fyrsta nóvembier,
er reiknað með að verði fjörutíu
stiga hiti. Á slikum dögum er ómet-
anlegt að hafa loftkælikerfí, sem
þó ekki allir hafa. Þá er í fá hús
~ að venda því það er mun óhægara
um vik að kæla sig niður hér en
að hita upp hús á íslandi þegar
frostið bítur. Það er aðeins hægt
með því að stinga sér í sundlaug
eða undir kalda sturtu eða bað sem
þó er skammgóður „kælir" í ókældu
húsi. Og svo auðvitað að stunda
stöðuga drykkju kaldra drykkja.
Á Islandi hefur þó alltént verið
„Þegar ísland er óðum
að hverfa á bak við
dimmu skammdegis og
einstaklingar þjóðar-
innar keppast við að
gleyma sjálfum sér í
áhugaverðum málefn-
um til að finna síður
fyrir áhrifum myrkurs,
er daginn að lengja hér
á suðurhveli ásamt því
að verða heitari.“
hægt að hækka hitann þegar frost
hefur bitið og hverfa inn í eigin
hugmyndaheim með aðstoð bókar
eða einhvers annars. í hitanum er
það ekki eins auðvelt og fólk langar
tæplega að hreyfa sig meira en
nauðsyn krefur og sumir eiga erfitt
með að einbeita sér, þó ekki sé
nema yfir bók. Ýmsar reglur gilda
um umgengni um glugga og dyr á
slíkum dögum til að koma í veg
fyrir að hleypa hitanum „inn“.
Þessa heitu daga má segja að
varla sjáist sála á ferli því enginn
fer út í hitann að nauðsynjalausu
nema þeir harðgerðustu sem hafa
mest hitaþol. Fáir fara í gönguferð
eða dvelja úti í garði nema til að
vökva plöntur. Það er yfirleitt ekki
gert fyrr en sólin fer að síga tii
viðar því annars myndu rætur tijáa
og blóma soðna. Ef hiti fer eitthvað
upp fyrir fjörutíu stig eru böm
stundum send heim úr skólum rétt
eins og þegar stórhríð lemur glugga
á íslandi, og böm eru ýmist ekki
send í skóla eða send heim.
Mér er einnig sagt að mest sé
að gera á myndbandaleigum á heit-
um dögum þegar fólk kúrir inni í
loftkældum húsum.
Afleiðingar óblíðr-
ar veðráttu
Fyrir mánuði síðan eða svo var
þó annað uppi á teningnum því þá
geisaði mikill stormur með hagléli
hér yfir Suður-Ástralíu og eyðilagði
mikinn hluta ávaxtauppskeru, ekki
síst vínbeija. Höglin vom á stærð
við meðalsnjóbolta og voru gler-
hörð. Það ásamt næturfrostum sem
komu snemma í vor, í september,
hafa valdið miklum skaða. Er áætl-
að að tapið geti orðið allt að fimmtíu
milljónum ástralskra doliara ein-
ungis vegna vfnbeija því nú geta
þeir ekki staðið við samninga sem
gerðir hafa verið um sölu á víni.
Og komræktendur tala um sjö millj-
ón dollra tap vegna veðursins.
Nú hefur fólki verið ráðlagt að
flárfesta í vínbirgðum sem til eru
frá síðasta ári því það litla sem til
verði á næsta ári verði mjög dýrt.
En þurrkur er ekki síður algengt
vandamál hér í Ástralíu. Fyrir því
hafa íbúar í þorpinu Bowen í
Queenslandi heldur betur fundið því
þar hefur ekki rignt í níu ár. Og
þriðjungur búfjár svæðisins hefur
drepist vegna þess. Sú öfuga veður-
farsþróun hefur orðið að það hefur
rignt í eyðimörkinni en ekki upp til
flalla eins og venjan hefur verið og
plöntur fyrir áttatíu milljónir dollara
á ári. Fyrir þá sem þó enn halda
kyrru fyrir þó þeir hafi tapað tveim
þriðju hluta eigna sinna getur það
þrátt fyrir allt þýtt að þeir verði
að flýja á brott. En það er erfitt
fyrir þá sem sitja á jörðum sem
hafa verið eign sömu ijölskyldu
kynslóðum saman.
Þeir allrahörðustu ætla enn að
þrauka og gera allt tiltækt til að
halda þeim bústofni við sem enn er
á lífi.
Einn bóndinn, Mr. Dale Smith
Vatnsdælur og tankar eins og algengt er að sjá við ástralska
sveitabæi. Koma þó að litlu gagni þegar ekkert er vatnið til að dæla.
nú hafa nokkrir bændur rekið bú-
fénað sinn niður á eyðimörkina. En
ávaxtabændur geta ekki notað þá
aðferð.
Ein straumharðasta á Ástralíu,
áin Dan í Bowen í Queenlandi, hef-
ur þomað upp og þurrkurinn hefur
gert út af við stóran hluta búfjár á
svæðinu.
Hola sem bændur þessa svæðis
voru vanir að sækja vatn sitt í er
nú komin fjóra metra niður fyrir
sjávarmál. Veðurfræðingar búast
alveg eins við öðru þurrkaári og
jafnvel fleimm. Ekkert vatn þýðir
að engin ræktun verði á svæði sem
hefur framleitt mangó og aðrar
að nafni, sagði að það eiha sem
hann hefði getað gert væri að gæta
bústofnsins og að enginn möguleiki
hefði verið til að veija tíma til við-
halds á húsakosti, girðingum né
öðru. Ekki væru neinir peningar.
Við horfum' á reikninginn hækká
endalaust vegna kostnaðar við
skepnumar sem við verðum að ala
á komi og molassa sem kostar okk-
ur þijú þúsund dollara á viku.
Við kvörtum þó ekki, þetta er
það sem fyigir því að búa hér og
hér em allir á sama báti.
Svo sagði hinn æðmlausi ástr-
alski bóndi og minnti mig með því
á hið sama eðli andfætlinga sinna
Það sem gestsaugað sér