Morgunblaðið - 04.02.1988, Blaðsíða 56

56
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. FEBRÚAR 1988
RagnarH. Ragnar
ísafirði — Kveðja
í augum okkar allra hlýtur það
að vera eitthvað sérstakt sem gefur
lífinu mest gildi. hvað það nú er,
fer auðvitað eftir sjónarmiðum og
vaentingum hvers og eins. í augum
Ragnars H. Ragnars var það listin
sem gaf lífinu ótvírætt gildi og tón-
listin þótti honum æðst allra lista.
Ég hef aldrei kynnst nokkrum
manni sem elskar tónlist jafn mikið
og Ragnar gerði, hún var honum
jafn mikils virði og lífið sjálft.
Nemendum sínum kenndi hann
að bera virðingu fyrir góðri tónlist,
að hún væri dýrgripur og bæri að
meðhöndla hana sem slíka. Fyrir
litla krakkagemlinga var stundum
erfitt að skilja að það var Ragnari
mikið í mun að nemendur rækju
nám sitt af alúð og sýndu tónlist-
inni þá virðingu sem henni ber. En
það er með tónlistamám eins og
flest annað nám, margt skilar sér
ekki fyrr en löngu síðar. Ragnari
tókst þó furðu fljótt að laða fram
það besta hjá hveijum og einum
og fá jafnvel verstu tossa til að
spila eins og engla.
Mín fyrstu kynni af Ragnari hafa
trúlega verið af samæfíngunum
sem haldnar voru á sunnudögum.
Á hverjum sunnudegi fóru nemend-
ur skólans í spariföt og tróðu sér
inn í stofumar heima hjá Ragnari
og Siggu að Smiðjugötu 5. Þeir sem
komu snemma fengu bestu stólana
eða besta útsýnið, en þama var ein-
mitt samsafn stóla af öllum
hugsanlegum stærðum og gerðum,
allt frá hægindastólum niður í eld-
húskolla. Eg man að eitt sinn sat
ég, lítil og homð, á eldhuskolli. Svo
lítii að fótleggimir náðu ekki niður
á gólf heldur dingluðu í lausu lofti.
Mér hundleiddist. Ég reyndi því að
finna mér eitthvað til dundurs og
fékk þá snjöllu hugmynd að telja
állar bækumar í bókahillunum.
(Mér fannst það hlyti að vera mjög
hagnýtt fyrir Ragnar og Siggu.)
Þetta reyndist mér ærið verkefni
og hef ég ekki enn lokið talning-
unni. Veggir klæddir gömlum
bókum frá gólfi og upp í loft, leynd-
ust nefnilega út um allt hús —
jafnvel niðri í kjallara — og því
engin leið að telja öll ósköpin. Ragn-
ar fræddi okkur krakkana um allt
milli himins og jarðar. Hann sótti
mikinn fróðleik úr öllum þessum
SIEMENS

SIEMENS uppþvottavól
LADY SN 4520 með Aqua-
Stop vatnsöryggi. Vandvirk
og hljóðlát.
• 5 þvottakerfi.
• Fjórföld vöm gegn vatnsleka.
• Óvenjulega hljóðiát og spameytin.
Smith og Norland,
Nóatúni4,
s. 28300.
TÖLVUPRENTARAR
SPECK
Lensi-, slor-, skolp-,
sjó-, vatns- og
holræsa-dælur.
Útvegum einnig dælu-
sett meö raf-, Bensín-
og Diesel vélum.
I
SötunrOjQiLflgiiyio3
<S(o)
Vesturgötu 16,
sími 13280
Þú færð svarið ásamt ótai
upplýsingum varðandi
einangrun hjá ráðgjafa
Steinullarverksmiðjunnar í síma
83617 frá kl. 9-11.
STEINULLARVERKSMIÐJAN HF

bókum og auk þess var hann víðför-
ulli og lífsreyndari en við öll til
samans.
Það er annars ótrúlegt hvemig
hægt er að hýsa hundrað til tvö-
hundruð manna skóla á heimili sínu
og í herbergjum út um allan bæ.
Ég man aldrei eftir að hafa heyrt
Ragnar og Siggu kvarta undan
átroðningi þótt heimili þeirra hafi
staðið öllum opið frá morgni til
kvölds, sjö daga vikunnar. I borð-
stofunni var og er gestamóttakan.
Þar er setið yfir kaffíhlaðborði
hvenær sólarhrings sem er og öll
heimsins mál rædd fram á rauðan
morgun. Ég hef aldrei getað skilið
hvar hún Sigga fær allar þessar
kökur eða hvemig hún fær tímann
til að ganga upp. Hún þarf stundum
að gera allt í einu, tala í símann,
baka vöfflur, búa til stundaskrá og
spjalla við gesti.
Á samæfingum var borðstofunni
breytt í áhorfendasal og hljóðfæra-
geymslu. Og þar sem ekkert
eldhúsborð komst fyrir inni í eld-
húsinu þurfti heimilisfólkið að gera
sér að góðu að borða standandi,
nú eða sleppa því að borða, á þeim
tímum sem tónfræði var kennd í
borðstofunni. Þegar stundaskráin
var samin, var aldrei tekið tillit til
þess að fjölskyldan þyrfti endrum
og eins að fá frið og meira að segja
laugardagar og sunnudagar vom
erilsömustu dagar vikunnar. Ég
man mér þótti ekkert sjálfsagðara
en að tónfræði væri kennd á sama
stað og heimilisfólkið borðaði mat-
inn sinn, ég þekkti ekkert annað
og hélt að allir tónlistarskólar væru
eins og sá á ísafírði. Ég hóf mína
skólagöngu þama inni í téðri borð-
stofu, 6 ára að aldri, og þar sem
ég gekk aldrei í leikskóla né í 6 ára
bekk bamaskóla, vom það mikil
viðbrigði fyrir villing eins og mig
að þurfa allt í einu að sitja til borðs
með mörgum krökkum, lúta aga
og þegja á réttum stöðum. Alvaran
náði hámarki þegar Sigga tók mann
upp að töflu, þessa heldur betur
færanlega krítartöflu sem þurfti
eðlilega alltaf að vera á fleygiferð
um húsið. Þetta vom skemmtilegir
tónfræðitímar enda var næstum
allt leyfilegt, svo lengi sem náms-
efnið komst til skila. Sigga kippti
sér ekki upp við það þótt borðstofu-
borðið væri orðið útkrafsað eftir
veturinn, hún bara skellti dúk yfir
þegar gesti bar að garði og gamla
borðið stendur enn.
Ragnar fylgdist nákvæmlega
með framfömm hvers nemanda og
það jafnvel þótt hann hefði nóg á
sinni könnu, stjómandi kórum,
kennandi tónlist af öllu tagi að
ógleymdu því að vera kirkjuorgan-
isti. Vikulega, þ.e.a.s. á samæfing-
um, skiluðum við tónfræðiverkun-
um sem við höfðum unnið heima,
og datt engum í hug að svíkjast
undan því skólastjórinn var strang-
ur og fór fram á sitt. (Hjá honum
kynntist ég aga í fyrsta og eina
skiptið á ævinni.) Þegar inn var
komið og hljóðfæraleikurinn hafinn,
sat Ragnar við sitt borð með stóra
leyndardómsfulla bók, hlustaði
þungur á brún og skráði niður
frammistöðu hvers og eins. Ég
rejmdi alltaf að lesa út úr svip
Ragnars hvemig mér hafði til tek-
ist. Ef loðnu augnabrúnimar sigu
óvenju mikið, að maður tali nú ekki
um ef hann varð eins og Beethoven
í framan, þá hefði áreiðanlega mátt
spila betur. En stundum ljrftist önn-
ur brúnin, Ragnar brosti og kinkaði
kolli. Oftast flutti hann ræðustúf
milli laga og gátu því samæfingam-
ar orðið æði Iangar. Þessi ræðubrot
vom ýmist um frammistöðu þess
sem nýverið hafði lokið leik sínum
eða jafnvel um eitthvað afskaplega
óskylt tónlist. Ragnar lét sig allt
varða og áhugasvið hans náði langt
út fyrir tónlistina. Eitt sinn sagði
hann: „Ég hef lifað tvær heimsstyij-
aldir, hungur og kreppu. En það
er ekkert í líkingu við það sem
ykkar kynslóð á eftir að þola."
Hvort sem það nú var út af þessari
setningu eða einhverri annarri álíka
áhrifamikilli, þá kom það eitt sinn
fyrir að ég var svo mikið úti á þekju
að ég stóð mig að því að klappa
hraustlega fyrir sjálfri mér um leið
og ég heigði mig. Sá gamli hafði
nefnilega einhveiju sinni, eftir að
hafa séð nemanda sem mnnið hafði
í bijóst, hvesst á okkur augunum
og sagt að það væri kurteisi að
klappa bæði vel og lengi svo undir
tæki í húsinu. Eftir það klappaði
ég alltaf umhugsunarlaust og það
jafnvel fyrir sjálfri mér.
Þegar að því kom að Ragnar,
sjálfur skólastjórinn, sóttist eftir að
fá mig sem píanónemanda sinn
þótti mér það mikill heiður. Ég var
þá á gelgjuskeiðinu og satt að segja
logandi hrædd við manninn. Það
gustaði alltaf svo mikið um Ragn-
ar, hvað svo sem hann sagði eða
gerði, alltaf var hann jafn ákveðinn
í orðum og fór að engu með hæga-
gangi. Ótti minn hvarf auðvitað
eftir að hafa kynnst honum sem
kennara og sérstaklega eftir að ég
hætti að taka hann of alvarlega.
Ragnari var nefnilega meira um það
gefið að nemendur sínir hefðu skoð-
un á málunum og svömðu fyrir sig,
en að þeir hlýddu öllu umhugsunar-
laust. Hann bar mikla virðingu fyrir
nemendum sínum og leit alltaf á
þá sem jafningja sína. Hann hafði
mikinn metnað, setti markið hátt
óg gerði þess vegna kröfur. Stund-
um of miklar kröfur, en þá var um
að gera að reyna þó sitt besta og
alltaf sætti Ragnar sig við þá mála-
miðlun.
Spilatímamir í Tangagötu 29 líða
mér trúlega seint úr minni. Þar
kenndi Ragnar í litlu fábrotnu her-
bergi sem er svo lítið að nánast
ekkert annað en flygillinn komst
þar fyrir. Aðeins nauðsjmlegustu
hlutir fengu þar inni, auk myndar
af Jóni Sigurðssyni, sem hékk þar
á vegg. Ósjaldan horfðist maður í
augu við hann Jón, það var eins
og eyru hans hlustuðu. Til að kom-
ast inn í herbergið þurftu miklir
skruðningar að eiga sér stað. Pláss-
ið var nefnilega svo lítið að Ragnar
sat nákvæmlega fyrir hurðinni. Það
gat tekið dágóða stund að komast
inn í spilatíma, því hugur Ragnars
var við ósýnilega tóna en ekki við
einhvem utanaðkomandi þrýsting.
Þar sem skapgerð Ragnars var sem
íslenskt veðurfar — gat sumsé
sveiflast snögglega í allar áttir —
gerðist það oft að ég reyndi að lesa
út úr svip þess nemanda sem á
undan mér var, í hvemig skapi
Ragnar væri í það og það skiptið.
Fljótlega skildist mér þó að góða
skapið sem var núna rétt áðan, gat
rokið út í veður og vind á auga-
bragði ef spilamennskan var ekki
upp á marga fiska. Það var jafnvel
ekki á það treystandi að bros færð-
ist yfir Ragnar þótt mikið hafi verið
æft, þvf honum var það eðlilega
mikilvægara hvemig fólk spilaði en
ekki hve lengi menn æfðu. Kom
jafnvel fyrir að ég mætti á staðinn
óæfð með öllu, einbeitti mér hvað
mest ég mátti og þá sagði Ragnar:
„Þetta var yndislega vel leikið hjá
þér, núna hefðurðu æft þig vel.“
Ég held svei mér þá að ég hafi
ekki lært að sperra eyrun og hlusta
með athygli, fyrr en ég fór að sækja
spilatíma til Ragnars. E.t.v. kemur
slík hlustun þó af sjálfu sér með
auknum þroska hvers nemanda, en
þó er ég sannfærð um að Ragnar
átti stóran þátt í því að þama inni
í þessu litla herbergi uppgötvaði ég
hvað klassísk tónlist hefur að
geyma, hreifst með og hef verið
viðloðandi tónlist síðan.
Það gat gengið á ýmsu í spilatím-
unum hjá Ragnari. Hann sagði
oftast meiningu sína, það hvarflaði
aldrei að honum að fara hringinn
í kringum hlutina. Stundum að
loknum spilatíma átti ég það til að
fara í fylu. Gekk ég þá út með tárin
í augunum, jafnvel með skammar-
bréf í vasanum til foreldra minna,
sannfærð um að ég væri vita von-
laus píanóleikari. Hitt gat líka gerst
að Ragnar sagði mann vera þvílíkan
snilling að ég næstum því trúði því
að ég spilaði manna best norðan
Alpafjalla. En þótt okkur Ragnari
tækist oft að vera ósammála fór
ég aldrei í alvarlega fylu og aldrei
rifumst við. Ætli það væri ekki ljóta
vitleysan ef allir væm alltaf sam-
mála um alla skapaða hluti — en
það er nú önnur saga.
Það var annars ótrúlega auðvelt
að kæta Ragnar og jafnvel leiða
umræðuefnið langt út fyrir tónlist-
ina. Margoft glejmidum við stað og
stund og em spilatímamir hjá
Ragnari þeir lengstu sem ég hef
fengið á ævinni. Oftast var ég seinni
part dags í spilatíma og'ef ég ætl-
aði að fara í bíó þá um kvöldið var
vissara að semja við Ragnar strax
í upphafi tímans um að fá að sleppa
„snemma". í hita og þunga leiksins
fékk nefnilega fátt eitt stöðvað
manninn, enda lifði hann sig inn í
tónlistina, „söng“ með og baðaði
út öllum öngum. Ég gat aldrei skil-
ið hvaðan gamalmenni á níræðis-
aldri fékk allan þennan kraft og
allt þetta úthald. Ég sá ekki betur
en hann nærðist eingöngu á fransk-
brauði og kaffi, og aldrei lá honum
á heim til sín í kvöldmat. Það var
eins og hann væri allt öðmvísi gam-
all en allir aðrir á hans aldri. Það
var yndislegt að sjá hve Ragnar
naut þess út í æsar að kenna, hann
smitaði frá sér góða skapinu og
gerði nemenduma að nánum vinum
sínum. Af honum hef ég lært margt
og mikið um píanókennslu, sem ég
hef síðan getað nýtt mér við eigin
kennslustörf.
Mér er alltaf minnisstætt þegar
Ragnar var tiltölulega nýbyijaður
að kenna mér og rafmagnið fór af
í miðjum spilatíma. í. svartasta
skammdeginu sér maður ekki
handa sinna skil ef rafmagnið
svíkur mann, og hélt ég, græning-
inn, að nú Ioksins léti Ragnar staðar
numið eða a.m.k. drægi úr ferð-
inni. En það var nú öðm nær. Hann
sótti kertisstúf og eldspýtur og lét
sem ekkert hefði í skorist. Þama
stóð hann jrfír mér, syngjandi sem
fyrr, örlítið skjálfhentur og tók ekk-
ert eftir því að kertavaxið sullaðist
niður á handarbökin mín. Ég gat
ekki annað en brosað og eftir þetta
skildist mér að fyrir Ragnari var
það sjálfsagt mál að rafmagnið
djrtti út annað veifið og enn sjáif-
sagðara að nemendumir mættu
þrátt fyrir það í spilatíma. Það var
því ekki um annað að ræða, en að
bijótast framvegis í gegnum hríðar-
byl í kolniðamyrkri, ef rafmagnið
fór, og spila við rómantískar að-
stæður Ragnars. Einhveiju sinni
kom ég á gönguskíðum í spilatíma,
enda vom varla aðrar samgöngu-
leiðir færar. Það var rafmagnslaust
og þegar inn kom hélt ég áfram
að nota ennisluktina sem ég hafði
haft á höfðinu. Þetta fannst Ragn-
ari mikið snjallræði og ljomaði hann
allur. Það var sama hvert ég horfði
— upp á nótnablöðin, niður á hljóm-
borðið, til hægri eða vinstri — alltaf
lýsti ljósið. Ragnar bað mig fyrir
alla muni að koma framvegis með
luktina í spilatíma ef rafmagnið
brygðist, og þar með hættum við
að eiga rómantískar stundir í
Tangagötunni.
Eitt var dæmigert fyrir Ragnar,
en það var hversu vandvirknisleg
og skipulögð vinnubrögð hans vom.
Hver af hans nemendum kannast
ekki við þá miklu vinnu sem hann
lagði í stflabækumar, en hver nem-
andi var með stflabók til að taka
með sér heim. Þar voru skráð heiti
verkanna, nöfn höfundana og ná-
kvæm tilmæli um hvemig skyldi
æfa. Við hvert verk stóð hvemig
nemandinn hafði staðið sig í spila-
tímanum og var þá ekkert verið að
skrifa á skeytamáli heldur heilu
ræðumar látnar §úka. Ragnar not-
aði marga liti til að koma boðum
sínum til skila — hver penni hafði
sitt hlutverk, hvort heldur það var
blár blekpenni, rauður kúlupenni
eða svartur blekpenni. Milli verka
voru tvær línur dregnar með reglu-