Morgunblaðið - 10.02.1988, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 10. FEBRÚAR 1988
43
Línurit 5: Línuritið sýnir breytingar þær, sem orðið hafa á neyslu hinna ýmsu gerða áfengis í Svíþjóð
undanfarna áratugi, mælt i litrum á ibúa 15 ára og eldri. Ljóslega má ráða af þessu riti að um leið og
neysla á sterkum bjór eykst verulega síðustu ár, þá minnkar neysla á sterku áfengi.
í Finnlandi hefur sterkur bjor alltaf
verið leyfður og sala hans hefur
verið með svipuðu sniði og hjá
Svíum. Árið 1969 fetuðu þeir aftur
á móti í fótspor Svía og hófu sölu
á millisterku öli í matvöruverslun-
um. Með því fjölgaði útsölustöðum
áfengis um 17.500 í Finnlandi (4).
Sama varð upp á teningnum hjá
Finnum og Svíum, þ.e.a. heildar-
neysla jókst mjög. Olíkt Svíum hafa
Finnar þó ekki meiri áhyggjur af
þessari þróun en svo, að þeir hafa
aldrei lagt af sölu á milliöli.
Um „stökkpalla“
Því hefur verið haldið fram, að
sterkur bjór sé einskonar „stökk-
pallur" yfir í neyslu sterkari drykkja
og jafnvel eiturlyfja. Reynsla Svía
bendir til hins gagnstæða. Horfast
verður í augu við, að áfengisneysla
er og verður leyfð hér á landi og
að áfengi er mjög hættulegt í eðli
sínu. 9 af hveijum 10 neyta þessa
vímugjafa, flestir sér til ánægju,
aðrir sér og öðrum til vandræða.
Vandræðin virðast aukast í hlut-
falli við hluta sterkra vína í heildar-
neyslunni, a.m.k. hvað Svía varðar.
Við verðum einnig að horfast í augu
við, að flestir unglingar munu fyrr
eða síðar hefja neyslu þessa hættu-
lega vímugjafa. Sá „stökkpallur",
sem þeim er boðið upp á núna er
sterkt áfengi, þ.e.a.s eitraðasta
form áfengis. Ef mín eigin böm
einhvem tíma ákveða að neyta
áfengis, þá óska ég eindregið eftir
að „stökkpallurinn", sem þau þá
hætta sér ut á, verði sem lægstur,
þ.e.a.s., að þau muni halda sig við
sem veikastar áfengistegundir með-
an þau em að læra að umgangast
áfengi. Reikna ég með að flestir
foreldrar séu sama sinnis.
Drykkjusiðir íslenskra unglinga
nú em að mínu mati þjóðarskömm.
En þeir endurspegla dryklq'usiði
foreldranna. Ég hefi víða búið er-
lendis, allt frá Los Angeles til
Svíþjóðar, og hvergi kynnst öðmm
eins drykkjulátum og skemmdar-
starfsemi hjá unglingum. Nú þykir,
að því er virðist, sjálfsagt að
dmkknir unglingar leggi miðbæ
Reykjavíkur í rúst reglubundið og
að þeir gangi með hnífa, veifandi
brennivínsflöskum. Hvemig á ann-
að að vera þegar jafnvel alþingis-
maður talaði sl. haust, og það í jóm-
frúræðu sinni (13), um ofneyslu
fslendinga sem „gömlu, góðu, heið-
arlegu, íslensku fylliríin“?! Mér er
spum: Hvað eða hvem teljum við
okkur vera að vemda með því að
beina neyslu ungmenna að sterk-
ustu tegundum áfengis? Allavega
ekki bömin okkar.
Um vinnusvik
Eitt af mörgu sem bannmenn
hræða þjóðina með er, að með því
að leyfa sterkan bjór, þá mundu
allskyns vinnusvik aukast, afköst
minnka og vömgæði þverra, einnig
mundi dagdrykkja aukast.
Mesta bjórþjóð í heimi em Vest-
ur-Þjóðveijar. Sú þjóð er annáluð
fyrir dugnað og fyrir að framleiða
heimsfrægar gæðavömr. Á ég erf-
itt með að trúa því að þeir séu ölvað-
ir við að setja saman t.d. Bensana
þar í landi. En sé svo, þá em það
einhver bestu meðmæli, sem ég
hefi heyrt með bjómum hingað til.
Aðrar þekktar „bjórþjóðir" em Dan-
ir, Austurríkismenn, Belgar og
Ástralir. Allar þessar þjóðir em
þekktar fyrir allt annað en lélega
framleiðslu. Þær þjóðir sem neyta
hlutfallslega minnst af bjór og þeim
mun meira af sterkum vínum em
Sovétmenn og Pólvetjar. Ef ég man
rétt, þá telur sjálfur Gorbatsjov,
amk. samkvæmt nýútkominni bók
sinni, að vinnusvik séu eitt helsta
þjóðarmein hjá hans þjóð. Það
skyldi þó ekki vera vodkanu að
kenna?
Um „staðreyndir“
Fyrir nokkm birtist grein í dag-
blöðum, sem samin var af tveim
starfsmönnum heilbrigðisráðuneyt-
isins. Til stuðnings máli sínu birtu
þeir töflu sem er að finna í riti frá
Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni
(4). Sögðu þeir, að tafla þessi sýndi
að heildameysla á áfengi hefði auk-
ist um helming (100%?) í heiminum
á ámnum 1960 til 1980.
Hefðu þessir annars ágætu menn
lesið örlítið betur þann texta sem
fylgir þessari töflu, þá hefðu þeir
áttað sig á ýmsu. í fyrsta lagi sýn-
ir taflan ekki heildameyslu heldur
heildarframleiðslu í heiminum. í
öðm lagi eiga tölumar um bjór-
framleiðslu við um árin 1960 til
1980 en tölumar um vínframleiðslu
og framleiðslu á sterkum drykkjum
um árin 1965 til 1980. Hlutföllin
em því skökk. í þriðja lagi stendur
skýmm stöfum á sömu síðu, aðeins
níu línum fyrir ofan töfluna, að
heildarframleiðsla á áfengi í heim-
inum hafi aukist um 15% á þessu
tímabili.
Birting þessara töflu er skýrt
dæmi um það, hvemig reynt er að
hafa áhrif á almenning og þing-
menn, með því að rangtúlka upplýs-
ingar frá virtum stofnunum. Tafla
þess segir ekkert til um heildar-
neyslu og þaðan af síður um sam-
band milli bjómeyslu og heildar-
neyslu. Sex síðum aftar í sama riti
er aftur á móti tafla sem sýnir heild-
ameyslu. Þar kemur fram að heild-
arneysla í Evrópu jókst á árunum
1970 til 1977 um 3%.
Að mínu mati er það alvarlegt
mál, þegar starfsmenn sjálfs heil-
brigðisráðuneytisins láta fara frá
sér villandi upplýsingar, til þess að
hefta framgang frumvarps á Al-
þingi, en ég get sagt þeim til máls-
bóta, að ég heyrði nýlega prófessor
rangtúlka þessa sömu töflu á hlið-
stæðan hátt.
Að lokum
Að öllu ofanskráðu samanlögðu
fæ ég ekki séð, að veijandi hefði
verið fyrir sérmenntaða lækna að
svara ekki áðumefndri auglýsingu
prófessoranna með því að skrifa
undir margnefnda yfirlýsingu. í
ljósi þeirra upplýsinga sem fyrir-
liggjandi eru er það móðgun við
heilbrigða skynsemi að leyfa ekki
sölu á bjór á íslandi. Með þeim
stjómunartækjum sem til reiðu em
hafa stjómvöld í hendi sér hversu
mikil neysla hans verður.
En frá mínum bæjardyrum séð
finnst mér álit lækna, hvort sem
þeir em prófessorar eða ekki, skipta
minnstu máli í sambandi við bjór-
inn. Mér fínnst málið fyrst og
fremst vera ágætis prófsteinn á
lýðræðið í landinu. Það þarf afar
sterk rök til þess að hægt sé að
réttlæta það, að þingmenn gangi í
þerhögg við vilja mikils meirihluta
þjóðarinnar í þessu máli sem öðmm.
Þau rök hafa.enn ekki komið fram
að því ég best fæ séð.
Nú er rekinn harður áróður gegn
þessu fmmvarpi. Yfirlýsing lækn-
anna er gerð tortryggileg á allan
hugsanlegan hátt. Áróður þessi er
af því tagi, sem ég vil kalla
hræðsluáróður. Engin ný rök hafa
komið fram, sem stutt gætu áfram-
haldandi bjórbann. Undirtónninn í
ræðum og skrifum bannmanna er
ætíð sá sami: forsjárhyggja. Þessir
sjálfskipuðu forsjáraðilar telja sig
þess umkomna, að með allskyns
villandi upplýsingum og beinum
rangfærslum að koma í veg fyrir
að fmmvarpið fái eðlilega af-
greiðslu á Alþingi. Oft finnst mér
orð banndýrkenda þessara hljóma
sem þau komi frá rökþrota stein-
tröllum, sem dagað hafa uppi í
anda bannáranna. Ég vona, að með
grein þessari hafi mér tekist að leið-
rétta hið helsta af rangfærslum
þessara manna.
Ég efast ekki um, að þetta skrif
mitt muni kalla yfir mig reiði bann-
dýrkenda og annarra, sem óumbeð-
ið hafa tekið að sér að veita fólkinu
í landinu forsjá sína. Verði skrif
þeirra álíka málefnaleg og hingað
til, þá hefi ég engu að kvíða. Áður
en þeir setjast við skriftir mæli ég
þó með, að þeir bregði út af vana
sínum og leiti sér fróðleiks í heimild-
um, til dæmis þeim sem fylgja hér
eftir.
Höfundur er geðlæknir.
Heimildir:
( 1) Winokur, G., Clayton, P: The Medic-
al Basis of Psychiatry, Saunders
1986.
( 2) The Swedish Council for information
on Alcohol and other drugs: Report
’84,1984.
( 3) Hagstofan: Verelunarskýrslur 1983,
3. yfirlit.
4. Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin
(WHO), 1985: Alcohol Policies in
National Health and Development
planning.
5. Department of Health and Social Secu-
rity: Prevention and health: Drinking
sensibly. London HMSO, 1981.
6. Centralförbundet för alkohol- och nar-
kotikaupplysning: Rapport 77,1977.
7. Yearbook of Nordic statistics 1987:
Hagstofan.
8 Áfengis- og tóbaksverelun ríkisins 20.
október 1987: FYéttatilkynning.
9. Centralforbundet för alkohol- och nar-
kotikaupplysning: Rapport 87,1987.
10. Lögtingslóg um skammtan af rús-
drekka, 1980.
11. Lögtingslógumbroytingílóg„om
forbud mod at drive erhverv med
berusendedrikke44, 1980.
12. YearbookofNordicstatistics 1984.
13. Birgir Dýrijörð: „Við erum ekki
öðruvÍ8Í en aðrar þjóðir**, jómfrú-
ræða, Morgunblaðið 13. janúar
1988.
omRon
AFGREIÐSLUKASSAR
Sunar 35408 og 83033
SKERJAFJ.
Einarsnes
SELTJNES
Látraströnd
Hrólfsskálavör
MIÐBÆR
Tjarnargata 3-40
Tjarnargata 39-
Lindargata 39-63 o.fl.
Hverfisgata 4-62
Laugavegurt-33o.fl.
UTHVERFI
Langholtsvegur 45-108
Ystibaero.fi.
Sogavegur
Heiðargerði 2-124
Snæland
Sæviðarsund lægri tölur
Sæviðarsund hærri tölur
Efstasund 2-59
Kambsvegur
KOPAVOGUR
Sunnubraut
Laufbrekka
Nýbýlavegur
VESTURBÆR
Hringbraut 37-77
Hringbraut 74-90
Ægisíða 44-78